Η διεθνής διαιτησία ως μηχανισμός επίλυσης διαφορών στο Κυπριακό - Η πρόταση του νομικού Κωνσταντίνου Παρτασίδη

Την άποψη ότι η διεθνής διαιτησία μπορεί να συμβάλει στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος εξέφρασε ο διεθνούς φήμης νομικός και ειδικός σε θέματα διεθνούς διαιτησίας Κωνσταντίνος Παρτασίδης, λέγοντας ότι η χρήση ενός τέτοιου μηχανισμού επίλυσης διαφορών θα διευκολύνει τη διαδικασία διαπραγμάτευσης σε ακανθώδη ζητήματα των συνομιλιών και έτσι δεν θα χρειαστεί οι πολιτικές ηγεσίες να προβούν σε δύσκολους συμβιβασμούς. Μάλιστα έδωσε και ορισμένα ιστορικά παραδείγματα πετυχημένης εφαρμογής του θεσμού της διεθνούς διαιτησίας, όπως είναι η συμφωνία του Ντέιτον το 1995 για την ίδρυση του κράτους της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, οι ειδικές επιτροπές για σοβαρά εγκλήματα που συστάθηκαν όταν το Ανατολικό Τιμόρ έγινε ανεξάρτητο το 2000 και το Προσωρινό Ανεξάρτητο Δικαστήριο Επίλυσης Συνταγματικών Διαφορών της Κένυας, το οποίο συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας θέσπισης του νέου Συντάγματος το 2008 έως το 2010.

Εποχή αστάθειας

Σε ομιλία του στο πλαίσιο συνεδρίου με τίτλο «Ο νέος σχεδιασμός της διαδικασίας για τις συνομιλίες στο Κυπριακό (Επανεξέταση των επιλογών διαιτησίας και διαμεσολάβησης)», που διοργανώθηκε την Παρασκευή 17 Μαΐου από τo PEACERETURN project και το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, ο κ. Παρτασίδης υποστήριξε ότι θα πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία που μας δίνεται σήμερα για την επίλυση του Κυπριακού, προειδοποιώντας για το γεγονός ότι έχουμε εισέλθει σε μια νέα παγκόσμια εποχή αστάθειας και κινδύνων. «Οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή», όπως είπε, «και η προοπτική πολέμου τα επόμενα χρόνια για την Ταϊβάν στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, υποδηλώνουν ότι βρισκόμαστε και πάλι σε έναν κόσμο στον οποίο οι τοπικές ανισορροπίες ισχύος μπορούν να οδηγήσουν ευκολότερα σε πόλεμο».

Βραβείο ειρήνης

Ο κ. Παρτασίδης ανέφερε ότι προς την κατεύθυνση της επίλυσης του Κυπριακού δεν μας σπρώχνει μόνο ο παράγοντας της αστάθειας που καθιστά τους Κυπρίους λιγότερο ασφαλείς χωρίς μια τελική διευθέτηση του προβλήματος. Υπάρχει, όπως υποστήριξε, ένα θετικό κίνητρο που το ονόμασε βραβείο της ειρήνης. «Ας μην έχουμε καμία αμφιβολία», τόνισε, «ότι μια λύση μπορεί να φέρει μαζί της νέα επίπεδα διεθνούς χρηματοδότησης, διεθνείς επενδύσεις και πολύ υψηλότερα επίπεδα μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης από ό,τι η Κύπρος -με όλη την ιδιοφυΐα του επιχειρηματικού της λαού- μπόρεσε να επιτύχει παρά τη διαίρεση στις δεκαετίες μετά την εισβολή». Η λύση του Κυπριακού θα ξεκλειδώσει διεθνή χρηματοδότηση μακροοικονομικής διάστασης από την Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών, το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Κεφάλαια για την σύγκλιση και τη συνοχή των δύο κοινοτήτων, την κατασκευή έργων υποδομών και ανάπτυξης του εμπορίου. Υπενθύμισε τις δύο εκθέσεις που συνέταξε η Παγκόσμια Τράπεζα τα τελευταία χρόνια σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις της επανένωσης. «Υπάρχει», σημείωσε, «ένα πραγματικό "βραβείο ειρήνης" που θα έρθει με την επανένωση και μιλάω για το είδος του βραβείου που εκφράζεται σε 10 δισεκατομμύρια ευρώ, όχι για το είδος του βραβείου ειρήνης που απονέμεται στη σκηνή της Στοκχόλμης, αν και αυτό επίσης μπορεί να έρθει για τους ηγέτες που θα επιδείξουν θάρρος και αποφασιστικότητα για μια πορεία προς αυτό το φωτεινότερο μέλλον».

Με δεδομένη την αυξανόμενη απειλή από την αστάθεια σε διεθνές επίπεδο και τις ευκαιρίες που δημιουργεί η επίλυση του Κυπριακού, ο κ. Παρτασίδης προέβη στη διατύπωση κάποιων νέων ιδεών για διευκόλυνση της προσπάθειας των συνομιλιών, εκφράζοντας την πίστη ότι η διεθνής διαιτησία μπορεί να συμβάλει στην επίλυση ορισμένων από τα πιο δύσκολα ζητήματα σε μια ειρηνευτική διαδικασία.

Το παράδειγμα του Brčko

Ο νομικός Κωνσταντίνος Παρτασίδης αναφέρθηκε και σε συγκεκριμένα ιστορικά παραδείγματα πετυχημένης εφαρμογής του μηχανισμού της διεθνούς διαιτησίας. Ένα τέτοιο παράδειγμα, όπως τόνισε, αποτελεί η οριοθέτηση της Διασυνοριακής Γραμμής των κρατιδίων που θα αποτελούσαν τα δύο συνιστώντα μέρη της Δημοκρατίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Συγκεκριμένα, υπήρξε συμφωνία για την οριοθέτηση της Διασυνοριακής Γραμμής, όμως οι δύο πλευρές δεν μπορούσαν να καταλήξουν σε συμβιβασμό για την περιοχή Brčko. Ο λόγος, όπως αναφέρει ο κ. Παρτασίδης, είναι διότι «η περιοχή του Brčko, πριν από τον πόλεμο, φιλοξενούσε ένα μείγμα Βοσνίων, Σέρβων και Κροατών, με 56% μουσουλμανική κοινότητα Βοσνίων, 20% σερβική κοινότητα και 25% κροατική κοινότητα. Όμως, κατά τη διάρκεια του πολέμου, το Brčko γνώρισε μερικές από τις πιο σκληρές μάχες και μερικές από τις πιο ακραίες εθνοκαθάρσεις, έτσι ώστε μέχρι το τέλος του πολέμου] η δημογραφία είχε αλλάξει ριζικά, με σχεδόν όλους τους Βόσνιους και τους Κροάτες να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις περιοχές και πολλούς Βόσνιους Σέρβους να επανεγκαθίστανται εκεί από άλλες περιοχές από τις οποίες είχαν εκτοπιστεί». Όπως ανέφερε ο κ. Παρτασίδης, οι δύο πλευρές ήταν έτοιμες να εγκαταλείψουν την προσπάθεια για επίτευξη συμφωνίας λόγω της μεγάλης σημασίας που έδινε η κάθε μια στην κατοχή και τον έλεγχο της περιοχής Brčko.

«Με τις διαπραγματεύσεις να καταρρέουν», σημείωσε, «και με τη διάσκεψη να είναι έτοιμη να καταλήξει σε αποτυχία εξαιτίας αυτού του ενός ζητήματος, η διαιτησία ήρθε να σώσει, και έτσι τα μέρη πείστηκαν να συμφωνήσουν να επιλύσουν αυτή τη μία πτυχή της διαφοράς τους μέσω μιας διαδικασίας διαιτησίας». Τελικά τα μέρη συμφώνησαν να παραπέμψουν την επίλυση του αμφισβητούμενου τμήματος της Διασυνοριακής Γραμμής, μόνο στην περιοχή Brčko, σε δεσμευτική διαιτησία ενώπιον ενός δικαστηρίου τριών διαιτητών. Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι η νέα περιφέρεια Brčko δεν θα υπαγόταν στην εξουσία ούτε της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ούτε της Σερβικής Δημοκρατίας. Έτσι αποφάσισε όπως υπάρξει συγκυριαρχία με τα δύο συνιστώντα μέρη να έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την περιοχή, αλλά καμία οντότητα δεν θα ασκούσε οποιαδήποτε εξουσία εντός των ορίων της. Αντίθετα, μια νέα περιφερειακή Αρχή θα διαχειριζόταν την περιοχή ως μια ενιαία κυβέρνηση, χωρίς να επιτρέπεται καμία υποδιαίρεση της περιοχής σε οποιαδήποτε εθνοτική βάση. «Σχεδόν 30 χρόνια αργότερα», τόνισε ο κ. Παρτασίδης, «μπορούμε να πούμε ότι η διαιτητική λύση για το Brčko έχει λειτουργήσει -ειρήνη, σταθερότητα και απουσία συνταγματικής κρίσης κάθε δεκαετία από τότε».