Κόμματα για Συνεργατισμό: «Πρακτικές πολιτικής διαφθοράς»

Η φτωχή εταιρική διακυβέρνηση και η εφαρμογή κακών τραπεζικών πρακτικών που διαπιστώνονται στο πόρισμα της ερευνητικής επιτροπής για τη Συνεργατική Κυπριακή Τράπεζα (ΣΚΤ) συνδέονται στο πόρισμα με τον παρεμβατικό ρόλο των κομμάτων στη λειτουργία των συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων (ΣΠΙ). Σύμφωνα με το πόρισμα, τα μέλη των επιτροπειών των ΣΠΙ εκλέγονταν με κομματικά κριτήρια, χωρίς επαρκή αξιολόγηση της ικανότητας και της καταλληλότητας των μελών τους από την υπηρεσία εποπτείας των ΣΠΙ (ΥΕΑΣΕ). Έχοντας ευρείες αρμοδιότητες και εξουσίες, οι επιτροπείες ενέκριναν όχι μόνο πιστωτικές διευκολύνσεις, αλλά κάλυπταν και όλες τις πτυχές λειτουργίας κάθε ΣΠΙ. Μετά το 2003, όταν δημιουργήθηκε ως κεντρικός φορέας η ΣΚΤ, η μεγάλη πλειοψηφία των μελών της επιτροπείας της ΣΚΤ αποτελείτο από εκλεγμένους εκπροσώπους (κατά κανόνα γραμματείς) των μεγάλων ΣΠΙ. Αυτοί, λόγω σύγκρουσης συμφερόντων, δεν είχαν ισχυρή θέληση να επιβάλουν μέτρα στα ΣΠΙ. Από τα φαινόμενα που ανέχθηκε η επιτροπεία της ΣΚΤ περιλαμβάνονται στο πόρισμα οι περισσότερες από τρεις αναδιαρθρώσεις συγκεκριμένων δανείων, η έγκριση υπερβολικά μεγάλων ποσών σε τρεχούμενους λογαριασμούς για επενδυτικούς σκοπούς με μακροπρόθεσμη λήξη, η έγκριση καταναλωτικών δανείων με περίοδο αποπληρωμής τα 20 χρόνια, η έγκριση τεράστιων ποσών σε αθλητικά ή άλλα σωματεία, οι υψηλές πιστωτικές διευκολύνσεις σε μέλη των επιτροπειών, σε γραμματείς των ΣΠΙ και σε συνδεδεμένα με αυτούς πρόσωπα. Οι γραμματείς των ΣΠΙ με τις μεγάλες υπερβάσεις τρεχούμενων και τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους (ΣΠΕ Λατσιών, Κρασοχωρίων, Αθηαίνου, Κοκκινοχωρίων, Παραλιμνίου, Πρωτοβουλία Γυναικών, Στρουμπίου, Αλληλεγγύη, Ύψωνα-Λόφου), δεν ήταν όμως, σύμφωνα με την ερευνητική επιτροπή, χωρίς κομματική στήριξη. Οι γραμματείες των κατά τόπους ΣΠΙ αντανακλούσαν την πολιτική απόχρωση των κομμάτων σε κάθε περιοχή, χωρίς καμιά έμφαση στην καταλληλότητά τους. «Τα κόμματα ήταν μέρος της σάρκας του Συνεργατισμού από την αρχή» είναι η δήλωση του πρώην υπουργού Εμπορίου Νίκου Ρολάνδη στην ερευνητική επιτροπή, η οποία επαναλαμβάνεται σε διάφορα σημεία του πορίσματος, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην κατάθεση του καθηγητή Ανδρέα Χαρίτου (μέλους της επιτροπείας της ΣΚΤ μεταξύ 2009-13), ότι όλες οι επιτροπείες των ΣΠΙ εκλέγονταν με βάση κομματικά ψηφοδέλτια και ελέγχονταν από τα κόμματα και τις παρατάξεις τους. Ενδεικτική στο πλαίσιο αυτό είναι κοινή ανακοίνωση των τοπικών επιτροπών Έγκωμης, Αγίου Δομετίου, Παλιομετόχου και Αγ. Τριμιθιάς των κομμάτων ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ το 2009, με την οποία υποδεικνύονται στα μέλη του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λευκωσίας ποια πρόσωπα να ψηφίσουν για την ανάδειξη των μελών της επιτροπείας. Το δημοσίευμα από την ανακοίνωση επισυνάπτεται αυτούσιο στο πόρισμα, μαζί με τη θέση του καθηγητή Χαρίτου ότι αυτοί που δημιουργούσαν πραγματικά προβλήματα στον Συνεργατισμό ήταν όσοι «είχαν πλάτες».

Κομματικά ΠΕΠ με ΜΕΔ
Ανάμεσα στα δάνεια πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων από ΣΠΙ, τα ΜΕΧ των οποίων καλύπτουν 127 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνονται και 38 δάνεια προσώπων που συνδέονται μόνο με πολιτικά κόμματα. Τα δάνεια αφορούν ποσό 5,58 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων εκκρεμούσαν οφειλές στις 22 Αυγούστου 2017, ύψους 830.957 ευρώ. Προσθέτοντας στους κομματικούς ΠΕΠ, τους βουλευτές (9,48 εκατ. απλήρωτα ΜΕΧ), τους δημάρχους (2,72 εκατ. απλήρωτα ΜΕΧ), τα μέλη δ.σ. ημικρατικών (9,81 εκατ. απλήρωτα ΜΕΧ), τους κοινοτάρχες και τα μέλη κοινοτικών συμβουλίων (74,82 εκατ. απλήρωτα ΜΕΧ), και από κοντά τα 13,73 εκατ. ευρώ απλήρωτα ΜΕΧ της Εκκλησίας, καθίσταται προφανές ότι πριν και πρώτοι από όλους από το σύστημα διακυβέρνησης του Συνεργατισμού που οδήγησε στην κατάρρευση του θεσμού, ευνοήθηκαν τα κόμματα και οι φίλοι τους. Για το ίδιο θέμα, χθες ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου, αφού ανέφερε ότι τα 127 εκατ. ευρώ των ΠΕΠ αφορούν ένα σύνολο δανεισμού 15 δις, δήλωσε ότι θα εισηγηθεί τροπολογία στο πόθεν έσχες των βουλευτών ώστε να καταγράφεται αν έχουν ΜΕΔ. Σημειώνεται ότι η ερευνητική επιτροπή διαφωνεί με τη θέση του κ. Νεοφύτου για το σύνολο των ΜΕΔ, σημειώνοντας στο πόρισμά της ότι αν και ένα σημαντικό ποσοστό ΜΕΧ αφορούσε υποθήκες πρώτης κατοικίας, «σε απόλυτους αριθμούς το συνολικό ύψος των τέτοιων δανείων ήταν κατά πολύ μικρότερο άλλων δανείων, όπως δάνεια εμπορικής ή επαγγελματικής φύσης ή καταναλωτικά».

Για το συμπέρασμα του πορίσματος σε σχέση με τις κομματικές παρεμβάσεις στον Συνεργατισμό, δήλωση έκανε χθες και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, καλώντας τα πολιτικά κόμματα «να μείνουν όσο το δυνατό πιο μακριά από θέματα οικονομίας». Σύμφωνα με τον κ. Αναστασιάδη, «το κατάντημα του Συνεργατισμού δεν ήταν παρά η εμπλοκή των πολιτικών δυνάμεων σε κάθε εκλογή τοπικής επιτροπής ΣΠΙ – θα θυμάστε ότι ήταν ουσιαστικά πολιτικές εκλογές, έπαιρναν πολιτικό χρώμα», ανέφερε, χωρίς ωστόσο να παραπέμπει σε ανάληψη ευθύνης σχετικά με εκείνο τον ρόλο των κομμάτων.

Επάλληλοι κλειστοί κύκλοι διαφθοράς οι επιτροπείες

«Η εμπλοκή για δεκαετίες των πολιτικών κομμάτων στη διοίκηση του συνεργατικού πιστωτικού τομέα υπέσκαψε τα θεμέλια και τελικά συνέβαλε στην κατάρρευση του θεσμού», σημειώνει η ερευνητική επιτροπή στο πόρισμά της, εξηγώντας ακολούθως ότι ο τρόπος ανάδειξης των μελών των επιτροπειών ευνοούσε τον απόλυτο έλεγχο κάθε ΣΠΙ από το κυρίαρχο σε ψήφους κόμμα στην περιοχή. Χαρακτηρίζοντας εντονότατες τις κομματικές επεμβάσεις στο επίπεδο των ΣΠΙ, το πόρισμα περιγράφει έναν κλειστό κύκλο διαφθοράς, όπου τα κόμματα εξέλεγαν τα μέλη των επιτροπειών των ΣΠΙ, και κατά συνέπεια τους γραμματείς των ΣΠΙ, οι οποίοι «πόρρω απείχαν από την τραπεζική γνώση». Μέσω των γραμματέων και των επιτροπειών, τα κόμματα επηρέαζαν διαχρονικά τις αποφάσεις χορήγησης δανείων με κριτήρια που δεν συμμορφώνονταν με τους κανόνες ορθής τραπεζικής πρακτικής. Επιπλέον, επηρέαζαν και τον έλεγχο των δράσεων κάθε επιτροπείας μέσω των γραμματέων που στελέχωναν συνήθως την επιτροπεία της ΣΚΤ. Τα κόμματα διευκόλυναν έτσι τη «διάπραξη παρατυπιών, ατασθαλιών και ποινικών αδικημάτων».



ΜΕΧ πριν και μετά το 2008
Σύμφωνα με την ερευνητική επιτροπή, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 δεν ήταν καθοριστική για την πορεία του Συνεργατισμού, διότι πολλές μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις είχαν δημιουργηθεί μετά το 2008. Περαιτέρω, η ερευνητική επιτροπή σημειώνει ότι η κρίση διευκόλυνε κακοπληρωτές να μην είναι συνεπείς.

Πριν και μετά την ανακεφαλαιοποίηση του 2013, σύμφωνα με την ερευνητική επιτροπή, η Βουλή επιπλέον παρέλειψε να εκτελέσει το συνταγματικό καθήκον της του ελέγχου της κυβέρνησης όσον αφορά τον Συνεργατισμό.

Κομματικές αντιδράσεις, σύμφωνα με το πόρισμα, συνέβαλαν ακόμα στην αποτυχία της Κεντρικής Τράπεζας (ΚΤΚ) να προλάβει τις εξελίξεις στον Συνεργατισμό. Ενδεικτικά, σημειώνεται στο πόρισμα η κατάθεση του πρώην διευθυντή του Τμήματος Εποπτείας της ΚΤΚ, ο οποίος κατέγραψε συνεχείς κομματικές αντιδράσεις στις προτάσεις για συγχωνεύσεις των ΣΠΙ, οι οποίες αν προωθούνταν νωρίτερα, σύμφωνα με την ερευνητική επιτροπή, θα μπορούσε ο Συνεργατισμός να έχει διαφορετική πορεία. Χαρακτηριστικά, το 2013, η ερευνητική επιτροπή διαπιστώνει ότι υπερίσχυσαν πολιτικές σκοπιμότητες από τα κόμματα για διατήρηση αριθμού ΣΠΙ, τη στιγμή που η τρόικα είχε εισηγηθεί τη δημιουργία μιας τράπεζας. Παρόμοια εισήγηση είχε γίνει και το 2012 από ανεξάρτητη επιτροπή που είχε συστήσει η ΚΤΚ, ωστόσο δεν υιοθετήθηκε λόγω αντιδράσεων από συνεργατιστές που «ήθελαν να διατηρήσουν τα βασίλειά τους». Τα βασίλεια αυτά συμπυκνώνονται στην αναφορά του πορίσματος στο Συνεργατικό Ταμιευτήριο Πάφου, το οποίο είχε 148 ΜΕΧ για αγορά αυτοκινήτου, ύψους 3,4 εκατ. ευρώ, 106 ΜΕΧ ύψους 2,2 εκατ. χωρίς εξασφαλίσεις, εκ των οποίων το 1,1 εκατ. σε σωματεία. Ακόμα όμως και όταν προωθούνταν συγχωνεύσεις, επισημαίνεται στο πόρισμα, αυτές δεν ήταν απαλλαγμένες από κομματικές παρεμβάσεις με γνώμονα τη διατήρηση των επιρροών των κομμάτων σε συγκεκριμένες περιφέρειες.

Κόλαφος: Ημικρατικοί όπως επιτροπείες

Καταλήγοντας στις ευθύνες Βουλής και κομμάτων για την πορεία του Συνεργατισμού, η ερευνητική επιτροπή στέκεται κυρίως στην πρώτη περίοδο του Συνεργατισμού μέχρι το 2013, οπότε καταγράφεται εκτεταμένη μη ορθολογική δανειοδότηση κομματικών φίλων, συγκάλυψη ατασθαλιών αξιωματούχων των ΣΠΙ που είχαν τη στήριξη του κόμματος, και συνακόλουθα ατιμωρησία. Σύμφωνα με το πόρισμα, τα φαινόμενα αυτά καταγράφηκαν κυρίως από τα δύο μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα (ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ) σε τοπικό επίπεδο.

Παραπέμποντας σε απόφαση αγγλικού δικαστηρίου από το 2001, η ερευνητική επιτροπή αποδίδει χαρακτηριστικά «πολιτικής διαφθοράς» σε κάθε κομματική εμπλοκή σε οικονομικές δραστηριότητες. Από τα πυρά του πορίσματος κατά των κομμάτων δεν διαφεύγουν και άλλες παρόμοιες (μέχρι σήμερα ισχύουσες) πρακτικές του πολιτικού συστήματος στην Κύπρο, όπως ο διορισμός των μελών στα δ.σ. ημικρατικών οργανισμών και κυρίως των ΑΗΚ και ATHK, τα οποία εξαρτώνται από την κυβέρνηση και τα κόμματα. Υπό το φως αυτής της επισήμανσης, η συμπερίληψη στο πόρισμα αποσπάσματος από το βιβλίο του Κ. Αγκαστινιώτη το 1965, σύμφωνα με το οποίο, «ο συνεργατισμός πρέπει να μείνει ανεξάρτητος από το κράτος, διότι ως συμβαίνει παντού, το κράτος μέσον των κατά καιρούς κυβερνήσεων, επηρεάζεται από κομματικούς υπολογισμούς και σκοπιμότητας» είναι ακόμα επίκαιρος.