Η εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα ανοίγει αναπάντεχα μια συγκεκριμένη δυνατότητα, ένα παράθυρο ευκαιρίας για ολόκληρη την Κύπρο. Υπάρχει, όντως, ελπίδα να δουλέψει η ε/κ ηγεσία προς αυτή την κατεύθυνση, ή μήπως θα αποδειχθεί κι αυτό αυταπάτη;
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Τ/Κ δίνουν εντολή σε μετριοπαθή πολιτικό να αναζητήσει την οδό της επίλυσης του Κυπριακού με βάση τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Από το 2003, ο Ερχιουρμάν είναι ο τρίτος Τ/Κ ηγέτης που προέρχεται από την προοδευτική Κεντροαριστερά - μετά τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ (2005) και τον Μουσταφά Ακιντζί (2015). Όλοι υποστήριξαν έμπρακτα τις προτάσεις του ΟΗΕ για ομοσπονδιακή επανένωση, με όρους πολιτικής ισότητας και διαμοιρασμού της εξουσίας σε ένα κοινό κράτος με τους Ελληνοκυπρίους. Πέτυχαν πολύ σημαντικές συγκλίσεις που είναι καταγεγραμμένες από τον ΟΗΕ σε άτυπα έγγραφα.
Κατά μία ανάγνωση, τρεις φορές σε 22 χρόνια να έχεις λογικό Τ/Κ συνομιλητή δεν είναι λίγες. Τα 5 χαμένα χρόνια με τον Ερσίν Τατάρ αυτό αποδεικνύει, αν κανείς δεν θέλει να πάει και πιο πίσω, στην εποχή Ετσεβίτ - Ντενκτάς. Αλλά, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη ανάμεσα στην ε/κ ηγεσία, αυτά δεν μετρούν, ή δεν τους είναι αρκετά ακόμα για να πάρουν πρωτοβουλίες, στέλνοντας μηνύματα στους Τ/Κ. Ξεχνούν, φαίνεται, ότι με τους Τ/Κ θα ζήσουν, ενώ πέρασε μισός αιώνας.
Συγκρατημένος
Με βάση τις αντιδράσεις, ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης εμφανίζεται συγκρατημένος και αναμένει να συναντηθεί με τον Ερχιουρμάν όταν θα συγκαλέσει ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες την επόμενη άτυπη Πενταμερή. Αυτό θα συμβεί, ενδεχομένως, πριν από το τέλος του χρόνου. Στη λιτή απάντησή (23/10) του στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Χριστοδουλίδης είπε ότι «όλοι μας θα κριθούμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
Αλλά και ο Ερχιουρμάν είναι πολύ επιφυλακτικός με τον Χριστοδουλίδη. Κατά την προεκλογική εκστρατεία είπε ότι αν εκλεγεί θα ζητήσει άμεσα να δει τον Χριστοδουλίδη, αλλά όχι μόνοι τους, ή για κοινωνικό σκοπό, αλλά με…πρακτικογράφο. Οι δύο δεν είχαν ευκαιρία πέρα από μια απλή γνωριμία στο παρελθόν.
Αυτό που λείπει, βέβαια, δεν είναι η προσωπική σχέση. Τα τελευταία 8 χρόνια, η επίλυση του Κυπριακού μοιάζει τόσο μακρινή όσο ποτέ. Η Κύπρος φαίνεται καταδικασμένη στη μοίρα της, τη σιωπηρή, ακήρυκτη διχοτόμηση. Κυριολεκτικά, όλα στο νησί συζητούνται ενώπιον της κοινής γνώμης των Ελληνοκυπρίων ενάντια σε κάθε πιθανότητα αισιοδοξίας! Και εφόσον έτσι παρουσιάζονται - ποιος ο λόγος να κάνει κανείς κάτι διαφορετικό μετά την εκλογή Ερχιουρμάν;
Πικρή εμπειρία
Υπάρχει εξήγηση. Από την τελευταία προσπάθεια το 2017 στο Κραν Μοντάνα, έμειναν πολύ βαθιά σημάδια και σοβαρές αμφιβολίες για την πολιτική βούληση των ενδιαφερομένων μερών. Ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες δεν κρύβει τις αμφιβολίες του, γιατί έζησε από πρώτο χέρι τι συνέβη. Παρουσία της ΕΕ, ο Γκουτέρες παρουσίασε πλαίσιο 6 σημείων για στρατηγική συμφωνία. Όλα είχαν συμφωνηθεί και απέμεναν μόνο, η πολιτική απόφαση και η υπογραφή. Το διακύβευμα ήταν η κατάργηση των εγγυήσεων και του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης της Τουρκίας, έναντι πολιτικής ισότητας (εκ περιτροπής προεδρία με μικτή σταθμισμένη ψήφο) και αποτελεσματικής συμμετοχής των Τ/Κ (αρχή μίας ψήφου στο Υπουργικό). Αντί «στρατηγικής συμφωνίας», το τραπέζι αναποδογυρίστηκε μέσα από μια πρωτοφανή φραστική αντιδικία Αναστασιάδη - Τσαβούσογλου. Σηκώθηκαν και οι δύο και έφυγαν. και μετά έκαναν ότι μπορούσαν για να καταστραφεί ό,τι συμφωνήθηκε. Πίσω από κλειστές πόρτες ο Αναστασιάδης μιλούσε για «δύο κράτη», μετά επιστροφή στο Σύνταγμα του ‘60. Πήρε σκυτάλη ο Ερντογάν, με εκδικητική διάθεση και έβαλε βούλα: τέλος στην Ομοσπονδία.
Διαλυμένο τοπίο
Σήμερα το Κυπριακό μοιάζει με διαλυμένο τοπίο. Αυτό φαίνεται από τις τεράστιες δυσκολίες για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων. Κανείς, εδώ και χρόνια, δεν δουλεύει σοβαρά για να ανακοπεί η διχοτομική πορεία. Ο Τατάρ για 5 χρόνια το απολάμβανε. Όμως, ατυχώς για τον Τατάρ πρώτα, το Κυπριακό «δεν έκλεισε» τον κύκλο του. Είναι τόσο αφύσικο και αναχρονιστικό που μαζεύει συνεχώς νέα αδιέξοδα.
Έτσι, οι πρωταγωνιστές λένε τουλάχιστον ότι ενδιαφέρονται για λύση. Ο Χριστοδουλίδης ζητά «συνέχιση (συνομιλιών) από το σημείο που διακόπηκαν» το 2017. Αλλά, τώρα ο Ερχιουρμάν βάζει όρους για να συνεχίσουν, μια θέση που απηχεί σε μεγάλο βαθμό τον καθένα στην τ/κ κοινότητα.
Ορισμένοι όροι είναι αυτονόητοι - να επιβεβαιωθούν οι συγκλίσεις. Αν ισχύει αυτό, τότε υπάρχει ελπίδα. Όμως, ο ΟΗΕ θέλει να δει κατάληξη - όχι άλλη χαμένη ευκαιρία. Θα χρειαστεί να συμφωνηθεί η αφετηρία και ο καθένας να ανοίξει τα χαρτιά του. Πού έμειναν, τι ακριβώς συμφωνήθηκε; Ταυτόχρονα, αναζητείται φόρμουλα για διαπραγματεύεις με ορατό χρόνο κατάληξης, όχι ατέρμονες συζητήσεις. Αυτό θα απορροφήσει όλη την ενέργεια του ΟΗΕ για τους επόμενους μήνες. Ίσως πάρει χρόνο, ίσως αποδειχθεί ανέφικτο στο παρόν στάδιο, με αυτούς τους πρωταγωνιστές!
Το μοτίβο είναι αρνητικό - μία ευκαιρία κάθε 10 χρόνια! Θα πρέπει να συνωμοτήσει όλο το…σύμπαν για λύση. Πρώτα, βασικό, σύγκλιση ανάμεσα στους άμεσα ενδιαφερομένους, παράλληλα η σύμπραξη της Τουρκίας, μόνιμες λύσεις που υπηρετούν κοινά συμφέροντα, κίνητρα και να προκαλέσουν διεθνές ενδιαφέρον για στήριξη.
Ερντογάν - Ερχιουρμάν
Ο Ερχιουρμάν θα ταξιδέψει τις επόμενες ημέρες στην Άγκυρα με πρώτιστο στόχο «να διαλυθούν οι προκαταλήψεις», όπως δήλωσε (23/10) στην τουρκική εφημερίδα «Τουρκίγε». Στην προεκλογική εκστρατεία, ο νέος Τ/Κ ηγέτης έθεσε τις προτάσεις του για το Κυπριακό, υπέρ της ομοσπονδιακής επίλυσης, αποφεύγοντας προστριβές με την Τουρκία. Όσο ήταν αντιπολίτευση, είχε περιορισμένες σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση και το ΑΚΡ.
Ο Ερσίν Τατάρ προσπάθησε να τον συκοφαντήσει ως υποχείριο των Ελληνοκυπρίων, λόγω των θέσεών του υπέρ της Ομοσπονδίας. Όχι μόνο δεν έπεισε, αλλά με τον υποτελή τρόπο που συμπεριφέρθηκε προς την Τουρκία, όλα του γύρισαν μπούμεργανγκ. Η τ/κ κοινότητα έδειξε αυτονομία και ανθεκτικότητα, ψήφισε Ερχιουρμάν, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, υπό τις συνθήκες του άλυτου Κυπριακού.
Ο Ερχιουρμάν βάζει στόχο να κτίσει «υγιή σχέση και συνεννόηση» με την Άγκυρα. «Είναι ζωτικής σημασίας (οι σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση). Η εγγυητική ιδιότητα της Τουρκίας έχει για τους Τουρκοκυπρίους καθοριστική σημασία», ανέφερε. Αυτό προμηνύει σκληρή διαπραγμάτευση για να ανακτηθούν όσα χάθηκαν γιατί λειτουργούν ως πακέτο. Μετά τη συνάντηση με τον Ερντογάν, το βάρος των χειρισμών θα περάσει στη διαβούλευση Ερχιουρμάν με τον ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν. Πολλά συμβαίνουν και τροφοδοτούν διαφορετικά επίπεδα, τόσο εντός Κύπρου όσο και στον τρόπο που εξελίσσονται οι σχέσεις της Τουρκίας - Ελλάδας και τα ευρωτουρκικά.
Εδώ και 8 χρόνια η ε/κ ηγεσία διαχειρίστηκε τα προφανή αδιέξοδα κοιτάζοντας το εσωτερικό ακροατήριό της: διακηρύξεις, καταγγελίες, ομιλίες σε εθνικά μνημόσυνα. Όμως, η Κύπρος μπορεί να χρειαστεί να αποδείξει ικανότητες διπλωματίας στον ΟΗΕ και την ΕΕ, ευελιξία και πρωτοβουλίες. Πρέπει, όμως, πρώτα «να το θέλει και να μπορεί»!
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών
