Λιβελούλες: Τα γρηγορότερα έντομα στον πλανήτη (web tv)

Οι λιβελούλες, τα γνωστά μας αεροπλανάκια, ανήκουν στην ομοταξία των εντόμων και στην τάξη οδοντόγναθα (Odonata). Τα συναντάμε σε δύο υποτάξεις, τα Dragonflies (λιβελούλες) ανισόπτερα (Anisoptera) και τα Damselflies ζυγόπτερα (Zygoptera). Τα ζυγόπτερα ταξινομούνται σε 18 οικογένειες και τα ανισόπτερα σε τέσσερις οικογένειες. Το όνομα της λιβελούλας προέρχεται από τη λατινική λέξη libella η οποία σημαίνει υδρόμετρο και σχετίζεται με τα μέρη όπου ζει, πηγές, ποτάμια, λίμνες και σε κάθε υδροβιότοπο. Οι λιβελούλες αποτελούν τα πιο αγαπητά έντομα για τους ανθρώπους, μετά τις πεταλούδες. Στον πλανήτη μας έχουν καταγραφεί περισσότερα από 6.000 διαφορετικά είδη. Στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί περίπου 120 είδη, ενώ στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 37 διαφορετικά είδη, αλλά μερικά από αυτά αποτελούν πολύ σπάνια είδη. Πρόκειται για έντομα που επιβίωσαν διά μέσω εκατομμυρίων ετών αφού απολιθώματά τους έχουν βρεθεί από την Τριαδική Περίοδο, πριν 320 εκατομμύρια χρόνια. Το μεγαλύτερο είδος λιβελούλας βρέθηκε ως απολίθωμα και είχε άνοιγμα φτερών 70 εκατοστών.

Σε πολλούς χρωματισμούς

Είναι σαρκοφάγα έντομα και πολύ δεινοί θηρευτές και ίσως σε αυτό να οφείλουν την επιβίωσή τους μέχρι και σήμερα. Τα συναντάμε σε πολλούς υπέροχους χρωματισμούς, όπως κόκκινο, μοβ, μπλε, γαλάζιο, κίτρινο και σε πολλά άλλα χρώματα. Συνήθως το θηλυκό και το αρσενικό έχουν διαφορετικά χρώματα και πολλοί νομίζουν ότι είναι διαφορετικά είδη. Τα ανισόπτερα (Anisoptera) έχουν δύο ζευγάρια φτερών και όταν κάθονται ακίνητα έχουν τα φτερά τους ανοιχτά και κάθετα προς το σώμα τους, ενώ τα ζυγόπτερα που διαθέτουν και αυτά δύο ζευγάρια φτερών όταν κάθονται έχουν τα φτερά τους κλειστά. Μπορούν εν πτήσει να γεννούν τα αβγά τους, να πιάνουν τα θηράματά τους και να ζευγαρώνουν. Το θηλυκό γεννά εν πτήσει τα αβγά του στην επιφάνεια του νερού σε επιπλέοντα φυτά. Οι προνύμφες τους ζουν μέσα στο νερό και τρέφονται κυρίως με προνύμφες άλλων υδρόβιων εντόμων, ασπόνδυλα, μικρά ψαράκια και γυρίνους, αναπνέουν μέσα από βράγχια που υπάρχουν στον πρωκτό και μπορούν να προωθηθούν γρήγορα εκπέμποντας νερό από τον πρωκτό. Όταν η ζωή της ως προνύμφη τελειώσει βγαίνει έξω από το νερό συνήθως τη νύχτα και μένει ακίνητη πάνω σε βλάστηση που υπάρχει κοντά στο νερό, στη συνέχεια το δέρμα της ράχης ανοίγει και βγαίνει από μέσα το τέλειο έντομο, όπως ακριβώς βγαίνει η πεταλούδα από το κουκούλι της. Τα ώριμα πτερωτά έντομα τρέφονται με κουνούπια, μύγες, πεταλούδες, μέλισσες και γενικά όποιο έντομο μπορούν να πιάσουν.







Είναι κυνηγοί

Είναι εξαιρετικοί κυνηγοί και κυνηγούν άλλα έντομα με δύο τρόπους. Μερικά είδη τριγυρίζουν ψάχνοντας για τη λεία τους, ενώ άλλα κάθονται σε ένα μέρος με καλή θέα, περιμένοντας για τη λεία που περνάει, μετά ορμούν πάνω της την αρπάζουν και την τρώνε είτε στον αέρα ή κάθονται κάπου. Μπορούν να πετάνε προς όλες τις κατευθύνσεις. Μπροστά, πίσω, πάνω, κάτω. Επίσης μπορούν να πετάξουν με το σώμα τους να εφάπτεται στο νερό.







Οι λιβελούλες περνούν την περισσότερη ζωή τους ως νύμφες κάτω από την επιφάνεια του νερού. Ως προνύμφες αναλόγως του είδους ζουν από ένα μέχρι πέντε χρόνια μέσα στο νερό, ενώ ως ενήλικα έντομα έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής και αυτή κυμαίνεται αναλόγως του είδους και του κλίματος της περιοχής όπου ζουν, από μερικές βδομάδες μέχρι και έναν χρόνο. Το μέγεθος του σώματός τους ποικίλει αναλόγως του είδους και κυμαίνεται σε μήκος από δύο μέχρι εννέα πόντους και με άνοιγμα φτερών από δύο μέχρι 11 πόντους. Έχουν εξωσκελετό και το σώμα τους αποτελείται από τρία τμήματα: το κεφάλι με πολύ μεγάλα μάτια, τον θώρακα με τα έξι πόδια τους και την κοιλιά. Στο κεφάλι τους έχουν δύο κοντές και λεπτές κεραίες και δύο μεγάλα μάτια. Το κάθε μάτι αποτελείται από 30.000 φακούς. Ο μικροσκοπικός της εγκέφαλος μπορεί και αποκωδικοποιεί τα σήματα που δίνουν αυτοί οι φακοί και έτσι εντοπίζει την παραμικρή κίνηση γύρω της.







Τα συναντάμε συνήθως κοντά σε λίμνες, ρυάκια, ποταμούς, έλη και γενικά όπου υπάρχει νερό, αν και μερικά είδη μπορούμε να τα βρούμε και σε περιοχές πολύ μακριά από νερά. Συναντάμε τα οδοντόγναθα σε όλο τον κόσμο με εξαίρεση μόνο τις πολικές περιοχές. Τη μεγαλύτερη ποικιλία τη βρίσκουμε στις τροπικές ζώνες. Πρόκειται για πολύ γρήγορα και αθόρυβα έντομα και αποτελούν τα πιο γρήγορα έντομα στον πλανήτη, μερικά είδη μπορούν να πιάσουν ταχύτητα μέχρι και 80 χιλιόμετρα. Μερικά είδη όπως αυτά του γένους Anax τα οποία αποτελούν και τα μεγαλύτερα από όλα τα είδη που συναντάμε στον τόπο μας, όταν ο καιρός το επιτρέπει ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλα ύψη και κυνηγούν άλλα έντομα, κυρίως μέλισσες. Οι κυνηγετικές ικανότητες της λιβελούλας είναι εκπληκτικές, καταφέρνει να σκοτώσει το 95% των στόχων της, γεγονός που την κατατάσσει σε πολύ ψηλή θέση στη λίστα με τους πιο ικανούς θηρευτές του κόσμου.







Γιατί είναι ωφέλιμες και οι φυσικοί εχθροί τους

Οι λιβελούλες είναι πολύ ωφέλιμες γιατί κρατούν τον πληθυσμό των κουνουπιών χαμηλό μιας και είναι η βασική τροφή τους ως προνύμφες τρώγοντας τα αβγά και τις προνύμφες των κουνουπιών. Η λιβελούλα είναι ένα έντομο που λατρεύτηκε ως σύμβολο μυστικισμού, αφού συμβολίζει την αναγέννηση, τον μετασχηματισμό και την προσαρμοστικότητα από την εποχή του Μινωικού Πολιτισμού.

Φυσικοί εχθροί των λιβελούλων είναι η ανομβρία καθώς τα έντομα αυτά χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους. Οι λιβελούλες αποτελούν λιχουδιά για πολλά αρπαχτικά πουλιά, όπως μερικά είδη φαλκονιών, για εντομοφάγα πουλιά, μεγαλόσωμες αράχνες, ερπετά και αμφίβια. Επίσης καταστροφές των λιβελούλων οφείλονται και σε ανθρώπινους παράγοντες, όπως είναι οι ψεκασμοί και η καταστροφή των υγροτόπων με συνέπεια αυτές να μην μπορούν να αναπαραχθούν. Οι λιβελούλες λόγω της μεγάλης πολυχρωμίας και ομορφιάς που διαθέτουν αποτελούν ένα εξαιρετικό θέμα για πολλούς φωτογράφους άγριας ζωής.