Του Διονύση Διονυσίου
Η Αποστολή Καλών Υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών επηρεάζεται δραστικά στην Κύπρο εξαιτίας των οριζόντιων οικονομικών περικοπών στον προϋπολογισμό του Οργανισμού ύψους 20% που έχουν επιβληθεί. Συγκεκριμένα, από το Γραφείο του Ειδικού Συμβούλου του Γενικού Γραμματέα στην Κύπρο, από τα 20 άτομα που υπηρετούν αυτή τη στιγμή, φεύγουν ή απολύονται τα 7, δηλαδή ποσοστό 30%, σε σημείο που η αποστολή του Khassim Diagne, ο οποίος φέρεται ως ο επικρατέστερος αντικαταστάτης του Κόλιν Στιούαρτ για τη θέση του Ειδικού Συμβούλου του Γενικού Γραμματέα στην Κύπρο, να καθίσται εξαιρετικά δύσκολη.
Η κατάσταση, σύμφωνα με πηγή του ΟΗΕ στη Λευκωσία, είναι τραγική. «Ο προϋπολογισμός μας έχει μειωθεί κατά 70% μέχρι το τέλος Αυγούστου και μόλις και μετά βίας έχουμε να πληρώσουμε ρεύμα και νερό. Πολύ περισσότερο να ανταποκριθούμε στην αποστολή μας που έχει να κάνει με τη διαβούλευση με τις ηγεσίες στην Κύπρο και τις 3 εγγυήτριες δυνάμεις. Δεν ξέρουμε επίσης τι θα γίνει με τη λειτουργία των 13 τεχνικών επιτροπών που λειτουργούν για την επίλυση προβλημάτων μεταξύ των δύο κοινοτήτων».
Όπως ανέφερε στον «Πολίτη», το Γραφείο των Καλών Υπηρεσιών διαθέτει για κάθε επιτροπή ένα άτομο για να διευκολύνει (Facilitator) τη σύγκληση και τον καθορισμό της ατζέντας των συνεδριάσεων των επιτροπών αυτών. Κάποιες επιτροπές χρειάζονται τον συντονιστή, κάποιες άλλες, λόγω εξαιρετικής χημείας των Ε/Κ και των Τ/Κ που συμμετέχουν, δεν τον χρειάζονται.
Σπόνσορες
Σύμφωνα με Κύπριο διπλωμάτη, το πρόβλημα των Ηνωμένων Εθνών είναι τεράστιο αλλά προς το παρόν δεν φαίνεται να επηρεάζει στον ίδιο βαθμό και την ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Τα έξοδα της Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο αγγίζουν τα 55 εκατ. δολάρια τον χρόνο, με την Κύπρο και την Ελλάδα να συνεισφέρουν σε ποσοστό το 45% του ποσού. Η τουρκική πλευρά αρνείται να καταβάλει οποιαδήποτε συνεισφορά, αφού θεωρεί ότι ο Τουρκικός Στρατός αποτελεί εγγύηση για την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων.
Τί σημαίνουν οι περικοπές;
Οι περικοπές στον προυπολογισμό του Γραφείου του Ειδικού Απεσταλμένου (OSASG‑ Office of the Special Adviser to the Secretary‑General on Cyprus) σίγουρα στέλνουν κάποια μηνύματα και πρακτικά έχουν σοβαρές επιπτώσεις:
• Άμεση πίεση προϋπολογισμού: Η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση ρευστότητας του ΟΗΕ, που επιδεινώνεται από καθυστερημένες ή ανύπαρκτες συνεισφορές κρατών-μελών και από τις ευρύτερες περικοπές στη Γραμματεία, δεν αφήνει πια εκτός τις πολιτικές αποστολές. Όλες οι αποστολές -και αυτή της Κύπρου- έχουν αποστείλει σχέδιο περικοπών στο πλαίσιο της Μεταρρύθμισης του ΟΗΕ που ζήτησε ο Αντόνιο Γκουτέρες. Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν περί το τέλος Δεκεμβρίου 2025.
• Υποχρεωτικά μεταρρυθμίσεις: Αυτό συμβαίνει στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης «UN 2.0», η οποία βασικά επιβλήθηκε μετά την άρνηση του Ντόναλντ Τραμπ να πληρώσει το ποσό που καταβάλλουν κάθε χρόνο οι ΗΠΑ. Ο Τραμπ ζητά ανάλογο ποσό από την Κίνα και επίσης δραστική αύξηση των ποσών που καταβάλλουν άλλες χώρες. Η μεταρρύθμιση έχει ωστόσο ως στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας του ΟΗΕ αλλά στην πράξη υπάρχει και ο κίνδυνος πλήρους αποδιοργάνωσης του ΟΗΕ αν η μεταρρύθμιση γίνει υπό καθεστώς χρεοκοπίας του Διεθνούς Οργανισμού. Για την Κύπρο σίγουρα σημαίνει λιγότερο προσωπικό και όχι μόνον.
• Πιθανός επιχειρησιακός αντίκτυπος: Για την Κύπρο τα πράγματα είναι μάλλον ξεκάθαρα. Θα υπάρξει τους επομένους μήνες μειωμένη δυνατότητα για διπλωματία στο παρασκήνιο, πολιτική ανάλυση και δράσεις οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Σίγουρα θα περιοριστεί στο ελάχιστο η υποστήριξη δικοινοτικών πρωτοβουλιών ή προετοιμασίας του εδάφους για επανέναρξη διαπραγματεύσεων. Υπάρχει ακόμα ένα πρόβλημα συμβολισμού. Αν η Αποστολή Καλών Υπηρεσιών στην Κύπρο συρρικνώνεται, αυτό μπορεί να εκληφθεί (σε Λευκωσία, Άγκυρα, Αθήνα και αλλού) ως σήμα μείωσης της παρουσίας και του ενδιαφέροντος του ΟΗΕ -όχι ιδιαίτερα θετικό για μια ήδη παγωμένη διαδικασία.
Σε κάποιες περιοχές του πλανήτη αλλά και κάποιες υπηρεσίες του ΟΗΕ, π.χ. στη Γενεύη, άρχισαν να σκέφτονται έξω από το κουτί ζητώντας εισφορές από ενδιαφερόμενα κράτη ή και άλλους οργανισμούς. Κάποιοι μάλιστα άρχισαν να προτείνουν και άλλαγή των κεντρικών γραφείων του ΟΗΕ σε Νέα Υόρκη και Γενεύη σε πιο φθηνές πρωτεύουσες. Η Ελλάδα, σύμφωνα με πηγή των Ηνωμένων Εθνών στη Λευκωσία, προσφέρθηκε να συνεισφέρει σε ό,τι αφορά τις Καλές Υπηρεσίες αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, σύμφωνα με πηγή του ΟΗΕ, εκτός κι αν υπήρχε συμφωνία και από τις 3 εγγυήτριες δυνάμεις.
Κρίνεται το μέλλον του ΟΗΕ
Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters (Μάιος 2025), ο ΟΗΕ θα περικόψει περίπου 6.900 θέσεις έως το 2026 και θα μειώσει τον προϋπολογισμό κατά 20%. Ήδη από τον Μάρτιο του 2025, σύμφωνα με το Inter Press Service (Μάρτιος 2025), διατάχθηκε «πάγωμα» προσλήψεων και μείωση δαπανών στο πλαίσιο της διαχείρισης της «κρίσης ρευστότητας» -με περιορισμό δαπανών στο 80% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού Global Issues.
Ειδικότερα, για το οικονομικό έτος 2025–26, ο προτεινόμενος προϋπολογισμός ανέρχεται σε περίπου 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή περίπου 1,7% λιγότερα σε σύγκριση με τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό του 2024–25. Ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του ΟΗΕ, που είναι οι ΗΠΑ, πρότεινε πλήρη διακοπή των συνεισφορών του για τις ειρηνευτικές αποστολές (μέσω του λογαριασμού CIPA), επικαλούμενο αποτυχίες σε αποστολές όπως στο Μαλί, τον Λίβανο (UNIFIL) και την Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία (MONUSCO).
Στις 18 Ιουλίου 2025 το Κογκρέσο ενέκρινε ένα πακέτο περικοπών ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων σε διεθνή βοήθεια, εκ των οποίων τα 361,3 εκατομμύρια δολάρια αφαιρέθηκαν από τον λογαριασμό CIPA (Contributions for International Peacekeeping Activities) για το οικονομικό έτος 2025.
Επιπτώσεις των περικοπών
Οι περικοπές στον προϋπολογισμό ενέχουν τον κίνδυνο για ουσιαστική αναστολή/ακύρωση χρηματοδότησης ειρηνευτικών επιχειρήσεων παγκοσμίως. Αυτό στην πραγματικότητα υπονομεύει τον ρόλο των Ηνωμένων Εθνών, κάτι που ήδη είναι ορατό. Στα μεγάλα διεθνή προβλήματα, όπως το Ουκρανικό, το Μεσανατολικό, ο πόλεμος στην Αρμενία, ο ΟΗΕ είναι απών. Το ρόλο του μεσολαβητή και του ειρηνοποιού και στα τρία προαναφερθέντα θέματα έχει αναλάβει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Μπορεί χωρίς ΟΥΝΦΙΚΥΠ;
Τι θα γίνει με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ αν τα οικονομικά του ΟΗΕ το 2026 χειροτερέψουν; (αυτή είναι η πρόβλεψη). Ο αποχωρήσας Ειδικός Απεσταλμένος Κόλιν Στιούαρτ, σε συνέντευξή του στον «Πολίτη» αρχές Αυγούστου 2025, δήλωσε ότι «χωρίς Ειρηνευτική Δύναμη στην Κύπρο θα υπάρξει σύγκρουση».
Όπως είπε, «ο ΟΗΕ παίζει έναν «μοναδικό απαραίτητο ρόλο» σε αυτόν τον τομέα για να προσθέσει ότι «δεν υπάρχει πραγματικά σενάριο όπου θα μπορούσε να συζητηθεί μια ασφαλής αποχώρηση του ΟΗΕ».
«Ο ΟΗΕ είναι πραγματικά πολύ απασχολημένος καθημερινά με την πρόληψη σύγκρουσης», είπε ο Στιούαρτ. Υπάρχουν δεκάδες περιστατικά καθημερινά στη νεκρή ζώνη και το καθένα έχει τη δυνητική ικανότητα να κλιμακωθεί σε πολιτική ή στρατιωτική ένταση.
«Αν ο ΟΗΕ αποχωρούσε, η καχυποψία είναι τόσο υψηλή που κάθε πλευρά θα φοβόταν ότι η άλλη θα εκμεταλλευόταν το κενό, θα προχωρούσε και θα καταλάμβανε κάτι στη νεκρή ζώνη», ανέφερε.
Αυτό θα οδηγούσε σε άμεση σύγκρουση, όχι επειδή κάποια πλευρά το θέλει αλλά επειδή «κάθε πλευρά θα ένιωθε υποχρεωμένη να λάβει προληπτικά μέτρα και αυτό θα τους έφερνε αντιμέτωπους».
Τον Αύγουστο του 2023, υπενθύμισε οι δυνάμεις του ΟΗΕ δέχτηκαν επίθεση ενώ προσπαθούσαν να αποτρέψουν την τουρκοκυπριακή πλευρά από την κατασκευή δρόμου στη νεκρή ζώνη στην Πύλα. Αυτό οδήγησε σε συνομιλίες μεταξύ του ΟΗΕ και των δύο πλευρών, που κατέληξαν σε μια συμφωνία «win‑win» για το πώς να προχωρήσουν στην περιοχή. Η συμφωνία δεν έχει ποτέ εφαρμοστεί.
Ποιος θα αντικαταστήσει τον Κόλιν Στιούαρτ;
Η κατάσταση, σύμφωνα με πηγή του ΟΗΕ στη Λευκωσία, είναι τραγική. «Ο προϋπολογισμός μας έχει μειωθεί στο 26% του κανονικού μέχρι το τέλος Αυγούστου και μόλις και μετά βίας έχουμε να πληρώσουμε ρεύμα και νερό. Πολύ περισσότερο να ανταποκριθούμε στην αποστολή μας που έχει να κάνει με τη διαβούλευση με τις ηγεσίες στην Κύπρο και τις 3 εγγυήτριες δυνάμεις»
Ως επικρατέστερος εμφανίζεται ο Khassim Diagne, αν και αρχικά είχε προταθεί και μια γυναίκα για τη θέση.
Ο Khassim Diagne είναι ανώτατο στέλεχος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Το όνομά του έχει υποβληθεί προ μερικών εβδομάδων στις δύο πλευρές στην Κύπρο και έχει, σύμφωνα με πληροφορίες μας, γίνει αποδεκτό, ενώ θετική αναμένεται να είναι και η απάντηση των 3 εγγυητριών δυνάμεων. Επισήμως, αν δεν προκύψουν δεύτερες σκέψεις, το όνομά του θα δοθεί στη δημοσιότητα περί το τέλος Αυγούστου.
Ο Khassim Diagne είναι υπήκοος Σενεγάλης και από την 1η Οκτωβρίου 2024 υπηρετεί στο Μάλι ως προσωρινός Συντονιστής Εκπρόσωπος (Resident Coordinator) και Συντονιστής Ανθρωπιστικής Βοήθειας (Humanitarian Coordinator) του Συστήματος των Ηνωμένων Εθνών.
• Από τον Φεβρουάριο έως τον Μάιο 2024, είχε αναλάβει τον ρόλο του Βοηθού Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και Εντεταλμένου Αντιπροσώπου του Γενικού Γραμματέα για τη Δυτική Αφρική και τη Σαχέλ, προσφέροντας στρατηγικές συμβουλές για την εφαρμογή της ολοκληρωμένης στρατηγικής των Ηνωμένων Εθνών στην περιοχή UNSDG.
• Πριν από αυτό, από τον Μάρτιο 2021 έως τον Ιανουάριο 2024, ήταν Βοηθός Γενικός Γραμματέας και Αναπληρωτής Ειδικός Εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα για την προστασία και τις επιχειρήσεις στη Μονάδα Σταθεροποίησης των Ηνωμένων Εθνών στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (MONUSCO).
• Στο παρελθόν, υπηρέτησε στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, όπου, ως διευθυντής της Πολιτικής Μονάδας στον τομέα των ανθρωπιστικών υποθέσεων, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ειρήνης, ήταν ανώτερος πολιτικός σύμβουλος στο Γραφείο του Γενικού Γραμματέα από το 2017 έως το 2021 UNSDG.
• Πριν τη MONUSCO, είχε εμπειρία στη Μετανάστευση και την Προστασία Προσφύγων, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου Περιφερειακού Εκπροσώπου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Καραϊβική.
