Το ΔΗΚΟ μπροστά στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι - Η απώλεια της τρίτης θέσης, το ΕΛΑΜ και οι δύο σχολές σκέψης

Η δημοσκόπηση του τηλεοπτικού καναλιού ΣΙΓΜΑ ενέτεινε τους χειρότερους φόβους του ΔΗΚΟ για τον σοβαρό κίνδυνο της απώλειας της τρίτης θέσης στον κομματικό χάρτη, καθώς και του ρυθμιστικού ρόλου που έχει το κόμμα για πάρα πολλά χρόνια. Το ΔΗΚΟ στην πρόθεση ψήφου έλαβε ποσοστό 6,1% και κατετάγη στην τέταρτη θέση, ενώ το ΕΛΑΜ κατέκτησε την τρίτη θέση με σχεδόν διπλάσιο ποσοστό (11,3%). Ακόμα και αν ληφθεί υπόψη ότι οι δημοσκοπήσεις αποτελούν μια φωτογραφία της στιγμής κατά την οποία διεξάγονται, αυτό δεν μπορεί να καθησυχάσει τα στελέχη του ΔΗΚΟ όταν γνωρίζουν ότι το ΕΛΑΜ στις ευρωεκλογές του 2024 κατέκτησε την τρίτη θέση με ποσοστό 11,19%. Εάν αυτή η κατάσταση επαληθευτεί στις κάλπες των βουλευτικών εκλογών του 2026, τότε θα πρόκειται για μια ιστορική ανατροπή, η οποία θα δημιουργήσει κρίσιμο υπαρξιακό πρόβλημα στο κόμμα του Νικόλα Παπαδόπουλου.

Νικόλας Παπαδόπουλος

Ο μεγάλος κίνδυνος της υποχώρησης στα ποσοστά του ΔΗΚΟ και της απώλειας της τρίτης θέσης μετά από περίπου 45 χρόνια εκλογικών αναμετρήσεων δεν φαίνεται να δημιουργεί για την ώρα κύμα αμφισβήτησης της ηγεσίας.

Αντίθετα, βουλευτής του κόμματος δήλωσε στον «Π» ότι η δημοτικότητα του προέδρου του ΔΗΚΟ, Νικόλα Παπαδόπουλου, είναι σε υψηλότερο επίπεδο από τα ποσοστά του κόμματος. Για παράδειγμα, ο Νικόλας Παπαδόπουλος στη δημοσκόπηση του ΣΙΓΜΑ έλαβε ποσοστό 22% ως προς τη θετική δημοτικότητα, την ώρα που ο πρόεδρος του ΕΛΑΜ σημείωνε ποσοστό 29%.

Επίσης, εντός του ΔΗΚΟ επικρατεί η άποψη ότι εάν τεθεί θέμα ηγεσίας σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, τότε ενδεχομένως να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, με βασικότερο κίνδυνο να εισέλθει το κόμμα σε περίοδο εσωστρέφειας και εσωκομματικής διαμάχης.

Συνέδριο

Σε αυτή τη φάση το ΔΗΚΟ είναι επικεντρωμένο στο Πολιτικό και Καταστατικό Συνέδριο, που θα πραγματοποιηθεί στις 22 και 23 Μαρτίου. Απώτερος στόχος είναι η επικαιροποίηση και ο εκσυγχρονισμός των θέσεων του κόμματος σε τομείς και κοινωνικά ζητήματα όπως είναι η οικονομία, η υγεία, η παιδεία, το κοινωνικό κράτος, το μεταναστευτικό και η εγκληματικότητα.

Παράλληλα, θα προωθηθούν καταστατικές αλλαγές με σημαντικότερη την επιβολή ορίου θητειών για τους κομματικούς και πολιτειακούς αξιωματούχους. Η συγκεκριμένη αλλαγή προβλέπει όριο τριών θητειών με εξαίρεση τον πρόεδρο του κόμματος και θα εφαρμοστεί στις μεθεπόμενες βουλευτικές εκλογές, ούτως ώστε να μην καταλήξει σε μια κίνηση πολιτικής εξόντωσης ορισμένων υφιστάμενων βουλευτών έναν χρόνο πριν τις βουλευτικές του 2026.

Οι πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι τελικά δεν θα τεθεί ενώπιον του Συνεδρίου η αμφιλεγόμενη πρόταση για αλλαγή του τρόπου εκλογής των αξιωματούχων του κόμματος. Συγκεκριμένα, προτάθηκε η ιδέα για δικαίωμα ψήφου σε μη μέλη του κόμματος στις εσωκομματικές εκλογές.

Κομματικό στέλεχος δήλωσε στον «Π» ότι η συγκεκριμένη πρόταση τέθηκε στα πλαίσια του προσυνεδριακού διαλόγου και δεν έχει πάρει ακόμη ολοκληρωμένη μορφή ώστε να τεθεί ενώπιον των συνέδρων το επόμενο Σαββατοκύριακο. Η αλήθεια είναι ότι η πρόταση προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις εντός του κόμματος, με αυτούς που διαφωνούν να εκφράζουν έντονο προβληματισμό για το κατά πόσον αυτή η αλλαγή θα επέτρεπε σε άλλα κόμματα να διαμορφώνουν το αποτέλεσμα των εσωκομματικών εκλογών μέσω μιας κατευθυνόμενης οργανωμένης συμμετοχής εξωκομματικών.

«Τις πταίει;»

Η πτώση των ποσοστών του ΔΗΚΟ και ο κίνδυνος της απώλειας της τρίτης θέσης στον κομματικό χάρτη είναι λογικό να προκαλούν υπαρξιακά ζητήματα στο κόμμα και να πυροδοτούν συζητήσεις για το τι φταίει και ποιο θα είναι τελικά το μέλλον του κόμματος.

Αν και σε ορισμένους ΔΗΚΟϊκούς διαμορφώθηκε η άποψη ότι η φθορά του ΔΗΚΟ οφείλεται στη συμμετοχή του κόμματος στο κυβερνητικό σχήμα, συσχετίζοντας το φαινόμενο με την παράλληλη πτώση της δημοτικότητας του Προέδρου Χριστοδουλίδη, εντούτοις, αυτή η ανάγνωση του προβλήματος δεν αποτελεί κοινό τόπο στα ανώτατα δώματα της ηγεσίας.

Αντίθετα, υπάρχουν και κάποιες άλλες ερμηνείες του φαινομένου, όπως η άποψη ότι η συμβολή του ΔΗΚΟ στην παραγωγή κυβερνητικού έργου δεν τυγχάνει σωστής και αποτελεσματικής επικοινωνίας. Γι’ αυτό και στο Συνέδριο θα παρευρεθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι υπουργοί ώστε να γίνει πιο σαφής η εικόνα του συγκυβερνώντος κόμματος.

Ταυτόχρονα, οι περισσότεροι θεωρούν ότι η εκλογική αποδυνάμωση του κόμματος είναι απότοκο της κρίσης αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος και όχι ένα πρόβλημα που αφορά αποκλειστικά το ΔΗΚΟ και τα κόμματα της συγκυβέρνησης. Μάλιστα, βουλευτής του κόμματος ανέφερε στον «Π» ότι η κρίση αφορά τα παραδοσιακά κόμματα στο σύνολό τους και πως «το ΔΗΚΟ δεν έχει το πολιτικό λίπος του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ ώστε να μπορέσει να διατηρήσει με σχετική ευκολία την τρίτη θέση».

Δύο σχολές σκέψης

Παρά την ψυχραιμία που επικρατεί σήμερα εντός του κόμματος ως προς την ανάγνωση του προβλήματος της σταδιακής εκλογικής αποδυνάμωσης του ΔΗΚΟ, η καθοδική πορεία των ποσοστών προκαλεί και μια κρίση ιδεολογικής ταυτότητας μέσα στην παράταξη και τη φέρνει ενώπιον ενός ιδεολογικού σταυροδρομιού. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν κυρίως δύο σχολές σκέψης για τον ιδεολογικό χαρακτήρα του κόμματος και την πορεία που πρέπει να διανύσει στον ιδεολογικό χάρτη της Κύπρου.

Η μειοψηφούσα σχολή επιχειρεί να επαναφέρει τη σκληρή γραμμή στο Κυπριακό, ζητώντας όπως το κόμμα «επιστρέψει σε θέσεις αρχών» στο εθνικό ζήτημα. Μάλιστα κομματικό στέλεχος, που ανήκει σε αυτή τη σχολή, δήλωσε στον «Π» ότι το κόμμα δεν άσκησε κριτική στην ιδέα της διεξαγωγής πενταμερούς διάσκεψης στο Κυπριακό όπως έπραττε στο παρελθόν αλλά ούτε εκφράζει τις ίδιες θέσεις που παλαιότερα είχε για το πλαίσιο Γκουτέρες.

Επίσης, σε ορισμένους που ανήκουν στη μειοψηφούσα τάση επικρατεί η αντίληψη ότι το κόμμα πρέπει να ανταγωνιστεί το αναδυόμενο ΕΛΑΜ και να ανεβάσει τους τόνους ώστε να μπορέσει να αλιεύσει ψήφους από το μεγάλο ακροατήριο των δυσαρεστημένων πολιτών. Μάλιστα βλέπουν με καλό μάτι το ενδεχόμενο της αποχώρησης από την κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη. Σε αυτή τη σχολή σκέψης θα μπορούσε κάποιος να κατατάξει τους βουλευτές Χρίστο Ορφανίδη, Ζαχαρία Κουλία, Παύλο Μυλωνά και Χρύσανθο Σαββίδη.

Η δεύτερη σχολή σκέψης, που είναι και η πλειοψηφούσα, θεωρεί ότι το ΔΗΚΟ δεν πρέπει να παρασυρθεί προς δημαγωγικές κατευθύνσεις και να επαναλάβει τα λάθη της προεκλογικής εκστρατείας των βουλευτικών εκλογών του 2021, όπου διεφάνη ξεκάθαρα πως η σκληρή ρητορική δεν επέφερε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Αντίθετα, θεωρεί ότι το ΔΗΚΟ πρέπει να επανατοποθετήσει τον εαυτό του στο κέντρο και να εκφράσει ορθολογικές και μετριοπαθείς θέσεις. Αυτή η σχολή θεωρεί ότι η ιστορία του ΔΗΚΟ, ως ενός συστημικού κόμματος που συμμετείχε σε πολλά κυβερνητικά σχήματα, δεν του επιτρέπει να καταφύγει στον λαϊκισμό και στην ανεύθυνη δημαγωγία σε ζητήματα όπως οι τράπεζες, αλλά επιτάσσει μια στάση υπευθυνότητας και σταθερότητας.

Ωστόσο, η πλειοψηφούσα τάση δεν έχει ακόμη απαντήσεις για τον ιδεολογικό χαρακτήρα του ΔΗΚΟ σε αυτό το νέο πολιτικό περιβάλλον όπου το πολιτικό ακροατήριο μετατοπίζεται προς τα δεξιά του ιδεολογικού φάσματος, ενώ η σοσιαλδημοκρατία υποχωρεί σημαντικά.

Σταυροδρόμι

Ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία του ΔΗΚΟ αποτελεί η συνεργασία με το ΑΚΕΛ στις προεδρικές εκλογές του 2003. Αν και η συνεργασία των δύο κομμάτων σφραγίστηκε μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2001 και ο τότε ηγέτης του ΔΗΚΟ Τάσσος Παπαδόπουλος εκλέχθηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον Φεβρουάριο του 2003 με τη στήριξη της ελληνοκυπριακής αριστεράς, ωστόσο, ο τελευταίος αποφάσισε τον Ιούνιο του 2003 να απομακρύνει το κόμμα από τον κεντροδεξιό χώρο και να υιοθετήσει σοσιαλδημοκρατικές θέσεις.

Ίσως αυτή η απόφαση του Τάσσου Παπαδόπουλου να αποτελούσε μια κίνηση τακτικισμού με στόχο να δέσει το ΑΚΕΛ στο δηκοϊκό άρμα ενόψει σοβαρών εξελίξεων στο Κυπριακό και της προοπτικής για δεύτερη θητεία στο Προεδρικό. Πάντως, ο πρώτος ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ, Μάριος Ματσάκης, κατά τη θητεία 2004-2009 σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου, ανήκε στην κεντροδεξιά πολιτική ομάδα «Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη». Ενώ η επόμενη ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ Αντιγόνη Παπαδοπούλου εντάχθηκε στην κεντροαριστερή πολιτική ομάδα Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών και μέχρι σήμερα ο ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ είναι μέλος αυτής της ομάδας.

Όλα τα πιο πάνω είναι αξιοσημείωτα διότι αναδεικνύουν μια διαχρονική ασάφεια ως προς τον ιδεολογικό χαρακτήρα του ΔΗΚΟ. Το κεντρώο αυτό κόμμα έχει το ένα πόδι στην ικεντροαριστερά και το άλλο στην κεντροδεξιά. Σήμερα όμως οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές, με τους ψηφοφόρους σε παγκόσμιο επίπεδο να στρέφονται προς τα δεξιά και το ΕΛΑΜ να κερδίζει συνεχώς έδαφος.

Ήδη το ακροδεξιό ΕΛΑΜ άρχισε να επεκτείνεται προς τον χώρο της παραδοσιακής δεξιάς με μετεγγραφές πρώην συναγερμικών πολιτικών και προσέλκυση δεξιών ψηφοφόρων που ακόμη ασπάζονται το ιδεολόγημα του γριβισμού, γεγονός που ασκεί αφόρητες πιέσεις στον ΔΗΣΥ και τον αναγκάζει να μετατοπιστεί ακόμη πιο δεξιά του πολιτικού φάσματος. Αυτό δημιουργεί πολιτικό κενό στην κεντροδεξιά και προσφέρει στο ΔΗΚΟ ζωτικό χώρο τον οποίο δεν μπορεί να βρει στην όλο και πιο συρρικνωμένη κεντροαριστερά.

Εξάλλου η κεντροαριστερά υποχωρεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και, άρα, όταν ξυπνήσουν τα αντανακλαστικά της επιβίωσης του ΔΗΚΟ θα κατευθύνουν το κεντρώο κόμμα προς τα δεξιά. Δεν είναι τυχαίο που ανώτατο στέλεχος του ΔΗΚΟ δήλωσε στον «Π» ότι ο φυσικός χώρος του ΔΗΚΟ είναι μεταξύ της κεντροαριστεράς και της δεξιάς.