Οι βασικοί παίκτες στη νέα Συρία – Τελικά ποια κράτη ασκούν μεγάλη επιρροή

Για τα κράτη που ασκούν μεγάλη επιρροή στη νέα ηγεσία της Συρίας, μίλησε στον «Π» ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ, ερευνητής και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης.

«Φαίνεται», ανέφερε, «ότι διαθέτει σημαντική επιρροή κυρίως το Κατάρ, το οποίο εν πολλοίς διαδέχθηκε την Τουρκία ως προς την επιρροή της στις ισλαμιστικές και τζιχαντιστικές οργανώσεις αλλά και κατά δεύτερον λόγο τα κράτη του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα». Μάλιστα υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ο μεγάλος κερδισμένος από τις εξελίξεις στη Συρία, ενώ επισημαίνει το γεγονός ότι «το νέο καθεστώς στη Δαμασκό αποφεύγει τις αρνητικές λεκτικές αναφορές εναντίον του Ισραήλ».

Τελικά η Τουρκία είναι ο μεγάλος κερδισμένος από τις εξελίξεις στη Συρία;

Είναι πολύ πρόωρο να ορίσει κανείς τον μεγάλο κερδισμένο από τις εξελίξεις στη Συρία, αν και δύο κράτη, η Ρωσία και το Ιράν, διεκδικούν με αξιώσεις τον τίτλο του μεγάλου χαμένου. Σίγουρα η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ο μεγάλος κερδισμένος από τις εξελίξεις, οι οποίες την αιφνιδίασαν τόσο ώστε να μπορεί να εκτιμήσει κανείς ότι η Άγκυρα δεν είχε ενεργό εμπλοκή στις επιχειρήσεις οι οποίες οδήγησαν στην ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Και αν η Τουρκία είχε επιδιώξει την αλλαγή καθεστώτος κατά την πρώτη φάση του συριακού εμφυλίου πολέμου μέσω της υποστηρίξεως ισλαμιστικών και τζιχαντιστικών οργανώσεων, η φιλοδοξία αυτή εγκαταλείφθηκε προ μερικών ετών. Η θυσία της Ισλαμικής Αδελφότητος ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Δεν είναι τυχαία η απόπειρα Ερντογάν να έλθει σε συνδιαλλαγή με το καθεστώς Άσαντ ολίγες μόνον εβδομάδες προ της καταρρεύσεως του τελευταίου, καθώς και η διακηρυγμένη πρόθεση συνδιαλλαγής με το καθεστώς Άσαντ μέχρι και το τέλος αυτού. Προφανώς η μείωση της περιφερειακής επιρροής της Ρωσίας και του Ιράν δημιουργεί κάποιες ευκαιρίες για την επέκταση της τουρκικής επιρροής στη Συρία, τούτο όμως θα εξαρτηθεί από τις προθέσεις και άλλων φιλόδοξων περιφερειακών παραγόντων, του Κατάρ, της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, αλλά και -εμμέσως- του Ισραήλ.

Ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ, ερευνητής και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης.

Ισραήλ

Σε άρθρο που γράψατε πρόσφατα, για τη νέα κατάσταση στη Συρία, υποστηρίξατε ότι «αν υπάρχει κάποιος «κερδισμένος» στο μέτωπο αυτό είναι μάλλον το Ισραήλ». Μπορείτε να το εξηγήσετε περισσότερο;

Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ δεν θα είχε λάβει χώρα χωρίς την καταλυτική επίδραση του πολέμου που ξεκίνησε με την επίθεση της Χαμάς της 7^ης Οκτωβρίου 2023 εναντίον του Ισραήλ. Η εξουδετέρωση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Χεζμπολάχ στα πλαίσια της επιθέσεως του Ισραήλ εναντίον του Λιβάνου στέρησε από το καθεστώς Άσαντ ένα στρατιωτικό έρεισμα, το οποίο είχε αποδειχθεί κρίσιμο κατά την πρώτη φάση του συριακού εμφυλίου πολέμου. Η υποστήριξη του Ισραήλ σε διάφορες τζιχαντιστικές οργανώσεις από την αρχή του συριακού εμφυλίου πολέμου ήταν κοινό μυστικό, ενώ η επανακατάληψη της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης στα Υψώματα του Γκολάν και η εισβολή σε συριακό έδαφος και πέραν της γραμμής ανακωχής του 1967 είναι ενδεικτικές των ισραηλινών προθέσεων. Είναι εντυπωσιακό πάντως ότι το νέο καθεστώς στη Δαμασκό αποφεύγει τις αρνητικές λεκτικές αναφορές εναντίον του Ισραήλ, ενώ δεν λείπουν συστηματικές δηλώσεις εναντίον του Ιράν ως κύριας απειλής για την ασφάλεια της Συρίας.

Ποια κράτη έχουν μεγάλη επιρροή στη νέα ηγεσία της Συρίας;

Φαίνεται ότι διαθέτει σημαντική επιρροή κυρίως το Κατάρ, το οποίο εν πολλοίς διαδέχθηκε την Τουρκία ως προς την επιρροή της στις ισλαμιστικές και τζιχαντιστικές οργανώσεις, αλλά και κατά δεύτερον λόγο τα κράτη του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία ευνοούν την ελαχιστοποίηση της ιρανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή και διαθέτουν σημαντική επιρροή στη μετά Άσαντ Συρία. Επιρροή φαίνεται ότι διαθέτουν και δυτικές χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ασχέτως αν προτιμούν να μην καθιστούν εμφανείς και δημοσίους τους δεσμούς συνεργασίας τους με τη νέα ηγεσία της Συρίας.

Κούρδοι

Ποια είναι η δική σας ανάγνωση για τις προθέσεις του εκλεγμένου Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στο θέμα των Κούρδων της Συρίας; Θα μπορέσει η Τουρκία να πετύχει τους στόχους της;

Όπως και σε πολλά άλλα ζητήματα, είναι αδύνατον να προδικάσει κανείς τις κινήσεις του εκλεγμένου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών στο ζήτημα των Κούρδων της Συρίας. Η συνεργασία του με την Τουρκία στο ζήτημα αυτό κατά την πρώτη θητεία του ουδόλως προδικάζει ότι θα ακολουθήσει και στο μέλλον την ίδια πολιτική, ιδίως δεδομένης και της ειδικής σχέσεως που έχει αναπτύξει με την κυβέρνηση Νετανιάχου και της πιθανότητας να αποτελέσουν οι Κούρδοι της Συρίας οργανικό τμήμα της περιφερειακής στρατηγικής του Ισραήλ.

Πάντως το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι θα στηρίξει τους Κούρδους. Αυτό περιπλέκει τα πράγματα για την Άγκυρα;

Η ισχυρά παρουσία του Ισραήλ στη μετά Άσαντ Συρία μπορεί να εδραιωθεί μέσω της προαγωγής των συμφερόντων των Δρούζων και των Κούρδων της χώρας. Η ντε φάκτο ή ντε γιούρε αναγνώριση της αυτονομίας των Δρούζων και των Κούρδων μπορεί να εξυπηρετήσει την παγίωση της ισραηλινής επιρροής στη μετά Άσαντ Συρία. Μια τέτοια εξέλιξη ωστόσο θα εθεωρείτο καταστροφική από την τουρκική κυβέρνηση, η οποία υποστηρίζει τη διατήρηση του ενιαίου χαρακτήρος της Συρίας παρά το ότι η ίδια η Τουρκία έχει παραβιάσει την κυριαρχία και την ενότητα της Συρίας, εισβάλλοντας στις βόρειες και βορειοανατολικές της επαρχίες.

Όταν αναφέρεστε στους ισλαμιστές αντάρτες της οργάνωσης «HTS» χρησιμοποιείτε τον όρο «τζιχαντιστές». Αυτός ο όρος περιγράφει με ακρίβεια τη συγκεκριμένη ένοπλη ομάδα; Έχουν όντως στόχο την επιβολή του Ισλαμικού Νόμου (Σαρία); Πάντως ο ηγέτης των ανταρτών Αλ Τζολάνι δεν είπε κάτι τέτοιο.

Ούτε η οργάνωση «HTS» ούτε ο ηγέτης της έπεσαν από τον ουρανό προ δύο εβδομάδων. Η «HTS» είναι γνωστή εδώ και πολλά έτη και χαρακτηρισμένη διεθνώς ως τρομοκρατική οργάνωση λόγω της διοργανώσεως εγκλημάτων πολέμου και πολύνεκρων τρομοκρατικών επιθέσεων. Τόσο ο ηγέτης της όσο και πολλά από τα στελέχη της καταζητούνται διεθνώς. Η πιθανή στροφή στις σχέσεις τους με δυτικές κυβερνήσεις αλλά και η υποτιθέμενη αποκήρυξη των παλαιών απόψεών τους δεν απαλείφουν τις προηγούμενες πράξεις τους και δεν τους μετατρέπουν σε μετριοπαθή πολιτική δύναμη εν μια νυκτί. Είναι εντυπωσιακή η προσπάθεια του Μοχάμεντ αλ-Τζουλάνι να εγκαταλείψει το τζιχαντιστικό του προφίλ, καθώς και η επιστροφή του στο προ-εμφυλιακό του όνομα, Αχμέτ αλ-Σάραα. Πόσο αξιόπιστη είναι η κωλοτούμπα του θα φανεί με τις πρώτες δυσκολίες για το νέο συριακό καθεστώς.

Ταγίπ Ερντογάν

Ποιο είναι το πολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται σήμερα στην Τουρκία μετά και την πτώση του Άσαντ; Υπάρχει άνοδος των ποσοστών του κυβερνώντος κόμματος AKP;

Φαίνεται ότι οι εξελίξεις στη Συρία ευνοούν δημοσκοπικώς τον κυβερνητικό συνασπισμό, καθώς τα φιλοκυβερνητικά Μέσα επιτυγχάνουν να μεταδώσουν ένα κλίμα ευφορίας για την αλλαγή καθεστώτος και δικαιώσεως της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή. Εκμεταλλευόμενος και τη δυστοκία των κομμάτων της αντιπολιτεύσεως, ο κυβερνητικός συνασπισμός φέρεται να αποκτά και πάλι βραχύ έστω δημοσκοπικό προβάδισμα. Η επιρροή ωστόσο των εξελίξεων στη Συρία δεν αναμένεται να είναι μακροπρόθεσμη, και η κατάσταση της οικονομίας είναι πολύ πιθανόν να αντισταθμίσει τις εξελίξεις στην εξωτερική πολιτική.

Είναι εφικτή η επιδίωξη του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τρίτη θητεία;

Κατά το τουρκικό σύνταγμα, δεν είναι δυνατή η υποψηφιότητα Προέδρου ο οποίος έχει υπηρετήσει δύο πλήρεις θητείες. Είναι πάντως εφικτή η πρόωρη διάλυση της Βουλής έστω και για μερικές ημέρες, η οποία θα δώσει στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δικαίωμα συμμετοχής στις προεδρικές εκλογές, καθώς δεν θα έχει υπηρετήσει δύο πλήρεις θητείες.

Είδαμε δημοσιεύματα τα οποία υποστήριξαν ότι ανέβηκε πολύ η δημοτικότητα του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν και του διοικητή της ΜΙΤ Ιμπραχίμ Καλίν. Οι δύο αυτοί ισχυροί άνδρες θα είναι η επόμενη ηγεσία του AKP;

Είναι πολύ νωρίς να γίνει ασφαλής εκτίμηση για κάτι τέτοιο, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί μνηστήρες και δεν είναι σαφές ούτε πότε ούτε υπό ποιες συνθήκες θα ξεκινήσει η διαδικασία διαδοχής.