Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων των τελευταίων μηνών έδειξαν ότι η δημοφιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και συνεπώς καθίσταται σχεδόν αδύνατο να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 2028. Αυτή η εικόνα μπορεί να αλλάξει μόνο εάν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης καταφέρει να λύσει το Κυπριακό πρόβλημα και να κατέλθει ως υποψήφιος Πρόεδρος του ομοσπονδιακού κράτους, ζητώντας την ψήφο του κυπριακού λαού για να εφαρμόσει τη συμφωνία που ο ίδιος πέτυχε. Αυτό είναι ένα αφήγημα που θα του δώσει σοβαρό προβάδισμα σε σχέση με οποιοδήποτε άλλον υποψήφιο και θα του προσφέρει την ευκαιρία για δεύτερη θητεία. Διαφορετικά, το πιθανότερο σενάριο είναι ότι θα χάσει τις προεδρικές εκλογές απέναντι σε υποψηφιότητες υψηλής δημοτικότητας όπως αυτή της Αννίτας Δημητρίου, η οποία θα αναγκαστεί να διεκδικήσει την εξουσία για να επαναφέρει το Κυπριακό στις ράγες της διαπραγμάτευσης και τον ΔΗΣΥ σε ανοδική τροχιά.
Αυτή, λοιπόν, είναι η μόνη επιλογή που έχει ενώπιόν του ένας Πρόεδρος ο οποίος είδε τη δημοτικότητά του να πέφτει κατακόρυφα από τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης του τόπου. Όμως αυτό το σενάριο μοιάζει με ένα παζλ του οποίου τα κομμάτια θα πρέπει να ενώσει ο κ. Χριστοδουλίδης για να φτιάξει την εικόνα ενός ιδανικού Προέδρου της μετά λύσης εποχής. Κομμάτια τούτου του παζλ αποτελούν οι παρατάξεις στην ελληνοκυπριακή πλευρά, η τ/κ κοινότητα, η Τουρκία, η Ελλάδα, η ΕΕ και οι ΗΠΑ.
Αντιπολίτευση
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης όχι μόνο τυγχάνει της στήριξης των κομμάτων της αντιπολίτευσης στο Κυπριακό, αλλά δέχεται και έντονες πιέσεις ώστε να προχωρήσει σε μονομερή βήματα που θα ξεκλειδώσουν τη διαδικασία διαπραγμάτευσης. Αυτό του δίνει μεγάλα περιθώρια ελιγμών και κινήσεων για την επίτευξη μιας συμφωνίας σε περίπτωση που επαναρχίσουν οι συνομιλίες.
Ο ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ θεωρούνται τα κατ' εξοχήν κόμματα της λύσης στην ε/κ κοινότητα και αυτό είναι μια ιστορική κληρονομιά από την οποία δύσκολα οι ηγεσίες των δύο παρατάξεων μπορούν να απαλλαγούν. Εάν το επιχειρήσουν τότε θα φανούν αναξιόπιστες και το πολιτικό κόστος ενδεχομένως να είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που δύναται να αναλάβουν, σε περίπτωση που κληθούν να στηρίξουν μια διαδικασία διαπραγμάτευσης στο Κυπριακό.
Στον ΔΗΣΥ και στο ΑΚΕΛ προστίθεται και το VOLT, το οποίο έχει ήδη δηλώσει ότι «η όποια προσπάθεια ξεκινήσει υπό τα Ηνωμένα Έθνη θα μας βρει παρόντες και υποστηρικτικούς με σκοπό να γίνει το βήμα προς τα εμπρός». Παραμένει εκτός της εξίσωσης το ΕΛΑΜ, που ως ένα ακροδεξιό και υπερεθνικιστικό κόμμα θεωρείται δεδομένο ότι θα σταθεί εμπόδιο στην όποια προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης γνωρίζει ότι δεν υπάρχει τρόπος να μεταπεισθεί το ΕΛΑΜ, το οποίο θα θέσει πάνω από όλα το κομματικό συμφέρον και άρα θα κρατήσει αρνητική στάση για να ικανοποιήσει το δικό του ακροατήριο.
Συγκυβέρνηση
Το μεγάλο ζητούμενο για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη είναι η στάση που θα τηρήσουν τα κόμματα της συγκυβέρνησης, τα οποία έχουν βαρύ ιστορικό αρνητικής στάσης στο Κυπριακό.
Η ΔΗΠΑ ωστόσο είναι ένα νέο κόμμα το οποίο επέδειξε σοβαρά σημάδια μετριοπάθειας και μια διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με τα υπόλοιπα συγκυβερνώντα κόμματα. Για παράδειγμα, ο αντιπρόεδρος της ΔΗΠΑ Μαρίνος Κλεάνθους πάντοτε προβαίνει σε υπεύθυνες δηλώσεις μετά το πέρας των συνεδριάσεων του Εθνικού Συμβουλίου.
Η ΕΔΕΚ από την άλλη, θεωρείται δύσκολο έως αδύνατο να στηρίξει μια προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού και είναι το κόμμα που αναμένεται ότι θα αποχωρήσει πρώτο από τη συγκυβέρνηση σε περίπτωση που φτάσουμε σε ακτίνα συμφωνίας στο Κυπριακό. Ωστόσο η εκλογική δύναμη του κόμματος θεωρείται αμελητέα.
Ο μεγάλος γρίφος που θα αντιμετωπίσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι το ΔΗΚΟ. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης μπορεί να καταγράφει υψηλά ποσοστά δημοφιλίας εντός του μεγαλύτερου κόμματος της συγκυβέρνησης, θα χρειαστεί ωστόσο την έμπρακτη στήριξη του προέδρου του ΔΗΚΟ. Τα τελευταία χρόνια ο Νικόλας Παπαδόπουλος παρουσιάζει σημάδια πολιτικής ωριμότητας και μετριοπάθειας, εντούτοις είναι άγνωστο ποια θα είναι τελικά η στάση του όταν αρχίσουν οι συνομιλίες.
Σε κάθε περίπτωση, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης θεωρεί ότι μπορεί να επηρεάσει τουλάχιστον το 10 με 15% του κεντρώου χώρου και έτσι να εξασφαλίσει ποσοστό πέραν του 50% σε δημοψήφισμα για το σχέδιο λύσης.
Τουρκοκυπριακή κοινότητα
Πολύ σημαντικό κομμάτι στο παζλ του Κυπριακού θεωρείται η τουρκοκυπριακή κοινότητα, της οποίας η εκάστοτε ηγεσία παίζει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις. Ο νυν ηγέτης των Τ/Κ Ερσίν Τατάρ θεωρείται σκληροπυρηνικός αφού έχει ταυτιστεί πλήρως με τη γραμμή «της κυριαρχικής ισότητας και του ίσου διεθνούς καθεστώτος των Τουρκοκυπρίων», προβάλλοντας έτσι σοβαρές αντιστάσεις απέναντι στη νέα πρωτοβουλία που ανέλαβε ο ΓΓ του ΟΗΕ στο Κυπριακό.
Ακόμη και εάν δεν μαλακώσει ο Ερσίν Τατάρ, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να χάσει τις λεγόμενες προεδρικές εκλογές του 2025 και στην ηγεσία των Τ/Κ να βρεθεί κάποιος διαλλακτικός πολιτικός όπως ο αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (ΡΤΚ) Τουφάν Ερχιουρμάν. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατα ο πρόεδρος του ΡΤΚ κατηγόρησε τον κ. Τατάρ ότι «θέτει προϋποθέσεις για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων οι οποίες είναι αδύνατο να κατανοηθούν, πόσω μάλλον να γίνουν αποδεκτές».
Δημοσκόπηση που έγινε από την εταιρεία Statica τον φετινό Μάιο, ανέδειξε πρώτο κόμμα το ΡΤΚ με 35,7% και δεύτερο το Κόμμα Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) με 28,2%. Μάλιστα σε ερώτηση ποιον θα ψήφιζαν για «πρόεδρο της τδβκ» και για να εκπροσωπεί διεθνώς τους Τ/Κ, το 42,64% απάντησε τον πρόεδρο του ΡΤΚ Τουφάν Ερχιουρμάν και το 30,21% τον Ερσίν Τατάρ. Συνεπώς, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης να απαλλαγεί εντός του επόμενου έτους από το εμπόδιο που ονομάζεται Τατάρ και να παρακαθίσει στο τραπέζι των συνομιλιών με τον κ. Ερχιουρμάν.
Τουρκία
Ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας που επιδιώκει λύση στο Κυπριακό σίγουρα βλέπει ως μεγαλύτερο εμπόδιο την Τουρκία. Νιώθει μάλιστα την απαισιοδοξία που προκαλεί η μόνιμη επωδός της Άγκυρας περί του τέλους της ομοσπονδιακής λύσης. Εντούτοις, η εν εξελίξει διαδικασία εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων και οι φιλοδοξίες της Άγκυρας για προσέλκυση ξένων επενδύσεων δημιουργούν μια νέα ευκαιρία επίλυσης του Κυπριακού. Αυτό είναι ένα βασικό δεδομένο που έλαβε υπόψη ο ΓΓ του ΟΗΕ όταν αποφάσισε να αναλάβει νέα πρωτοβουλία.
Η συγκρουσιακή εξωτερική πολιτική που ακολούθησε η Τουρκία τα προηγούμενα χρόνια στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του Ερντογάν με τα χαμηλά επιτόκια σε περίοδο υψηλού πληθωρισμού, προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα στην τουρκική οικονομία και μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων. Η Άγκυρα φαίνεται ότι έχει αντιληφθεί το πρόβλημα και πλέον επιδίδεται σε μια προσπάθεια βελτίωσης του πολιτικού και οικονομικού κλίματος.
Στα τέλη Ιουλίου ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε πακέτο μέτρων για τόνωση της τουρκικής οικονομίας αξίας 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με φορολογικά κίνητρα και επιχορηγήσεις σε τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Ήδη η Άκυρα προχώρησε σε συμφωνία με την κινεζική BYD για την κατασκευή εργοστασίου ηλεκτρικών οχημάτων στη χώρα αξίας 1 δισ. δολαρίων, ενώ προτρέπει τον Έλον Μασκ να κατασκευάσει εργοστάσιο της Tesla.
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία επιδιώκει να αποτελέσει μαγνήτη ξένων επενδύσεων και να ανταγωνιστεί μεγάλες βιομηχανικές χώρες της Άπω Ανατολής όπως η Ινδία, προσφέροντας εναλλακτικές επιλογές στους επενδυτές που αναζητούν έδαφος κοντά στη μεγάλη αγορά της Ευρώπης. Επιζητά να γίνει περιφερειακός κόμβος επενδύσεων και βιομηχανική ζώνη της Ευρώπης. Μια τέτοια φιλοδοξία προϋποθέτει τη διασφάλιση ενεργειακής επάρκειας και εδώ είναι που μπαίνει στο παιχνίδι η Κύπρος.
Η στροφή της Άγκυρας προς τη Μόσχα και όλο εκείνο το εκρηκτικό σκηνικό με τα τουρκικά γεωτρύπανα στη θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου, υπηρετούσαν τον στόχο της εξασφάλισης ενεργειακών πόρων για τη ραγδαία αναπτυσσόμενη τουρκική βιομηχανία. Συνεπώς, η επίλυση του Κυπριακού θα προσφέρει στην Τουρκία πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους της Ανατολικής Μεσογείου και στη Λευκωσία αγοραστή για το κυπριακό φυσικό αέριο. Ένας αγωγός μεταφοράς του φυσικού αερίου της Κύπρου προς την Τουρκία είναι η πιο ορθολογική επιλογή, αφού συνεπάγεται μικρότερο κόστος κατασκευής και άρα μεγαλύτερο οικονομικό όφελος.
Ελλάδα
Σε αυτή την ιστορική συγκυρία ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης φαίνεται να έχει έναν πολύ καλό σύμμαχο στην Αθήνα. Η υπεύθυνη στάση του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Γιώργου Γεραπετρίτη διευκολύνουν την προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών. Ο ρόλος τους είναι υποστηρικτικός και καμία σχέση δεν έχει με τη στάση που τηρούσε ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος πυροδοτούσε συνεχώς το κλίμα και έφερνε προσκόμματα αντί να συμβάλλει στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη φαίνεται να αντιλαμβάνεται πλήρως τα οικονομικά οφέλη της ελληνοτουρκικής συνεργασίας και της ηρεμίας στο Αιγαίο. Γνωρίζει επίσης ότι τα πιο πάνω διασφαλίζονται μόνο με την επίλυση του Κυπριακού και πως εύκολα μπορεί να διαταραχθεί το κλίμα στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας με ανοικτό το Κυπριακό και τον κατοχικό στρατό στη Λευκωσία. Εξάλλου η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και η επίτευξη ευημερίας μετά από εκείνη τη μακρά μνημονιακή περίοδο, θα προσφέρουν στη Νέα Δημοκρατία σοβαρό συγκριτικό πλεονέκτημα σε ένα ρευστό κομματικό σύστημα όπως αυτό της Ελλάδας.
ΗΠΑ
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και τα ανοικτά μέτωπα του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή δημιούργησαν περισσότερες ευκαιρίες σε αντίπαλα κράτη των ΗΠΑ να εισχωρήσουν σε περιοχές που παραδοσιακά βρίσκονταν υπό δυτική επιρροή. Ήδη η Αφρική αποτελεί πεδίο ενίσχυσης της κινεζικής επιρροής, ενώ η Ρωσία προκαλεί εστίες αστάθειας περιμετρικά της Ευρώπης για να αποδυναμώσει την ΕΕ.
Συνεπώς, η επίλυση του Κυπριακού και η πλήρης εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων εξυπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και ευρύτερα. Κατ' αρχάς, ανοίγεται η ευκαιρία απομάκρυνσης της Άγκυρας από τη Μόσχα και εκμηδενίζεται η πιθανότητα διάσπασης στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Κατά δεύτερον, δημιουργείται περιβάλλον σταθερότητας και ασφάλειας σε μια περιοχή που περιβάλλεται από δύο πολέμους και σοβαρές κρίσεις όπως το μεταναστευτικό και οι εμφύλιες συρράξεις στην Αφρική.
ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα της εξίσωσης του Κυπριακού προβλήματος. Ο ίδιος ο Πρόεδρος επαναλαμβάνει δημόσια ότι «το Κυπριακό συνδέεται με την πρόοδο των ευρωτουρκικών σχέσεων» και πως «η ΕΕ έχει τα εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν στο να φτάσουμε σε μια αμοιβαία επωφελή κατάσταση πραγμάτων για το σύνολο του κυπριακού λαού».
Αν και τα περισσότερα κράτη μέλη δείχνουν να φοβούνται το σενάριο της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, ωστόσο πραγματοποιούν τεράστιες επενδύσεις στη γείτονα χώρα και αποτελούν τον πιο σημαντικό εμπορικό εταίρο της Άγκυρας. Η Τουρκία είναι παράλληλα πολύτιμος δυνητικά σύμμαχος για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την άσκηση ευρωπαϊκής επιρροής στη Μέση Ανατολή. Μπορεί επίσης να αποτελέσει μία από τις πιο σημαντικές βιομηχανικές ζώνες της ΕΕ και έναν καθοριστικό παράγοντα στην προσπάθεια δημιουργίας του πυλώνα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας.
Σίγουρα η ΕΕ δεν επιθυμεί να έχει στα νοτιοανατολικά της σύνορα τα προβλήματα που προκαλεί το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ως εκ τούτου, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης θα μπορούσε να πιέσει την ΕΕ ώστε η τελευταία να δώσει στην Άγκυρα σοβαρά ανταλλάγματα, όπως η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Επίσης, θα μπορούσε να ασκήσει πιέσεις ώστε να επιτραπεί η συμμετοχή του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, ως παρατηρητή στις Άτυπες Συνόδους των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ. Να πιέσει ακόμη περισσότερο τις Βρυξέλλες ώστε να ανάψει το πράσινο φως για τη συμμετοχή της Τουρκίας στις λεγόμενες Gymnich Meetings και την επανέναρξη του Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου Τουρκίας - ΕΕ.
Όλα τα πιο πάνω αποτελούν μερικές κινήσεις καλής θελήσεως στα πλαίσια μιας ευρωτουρκικής θετικής ατζέντας, που θα δημιουργήσουν κίνητρα για την Άγκυρα και υποστηρικτικό περιβάλλον για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό.
Η μετά λύση εποχή
Το πολιτικό σκηνικό σήμερα στην ε/κ κοινότητα με την κρίση αξιοπιστίας των παραδοσιακών κομμάτων δείχνει πόσο μεγάλη ανάγκη υπάρχει για μια αλλαγή του μεγέθους της λύσης του Κυπριακού προβλήματος. Οι πολίτες φαίνονται κουρασμένοι με τον μίζερο και τοξικό πολιτικό λόγο που εκφράζουν τα παραδοσιακά κόμματα στο πλαίσιο του status quo. Ούτε την ΕΔΕΚ έσωσε ο υπερπατριωτισμός στο Κυπριακό, ούτε το ΔΗΚΟ η λεγόμενη νέα στρατηγική. Αποδείχθηκαν αποτυχημένες συνταγές συσπείρωσης και ενδυνάμωσης των κομμάτων.
Οι πολίτες στις ευρωεκλογές στράφηκαν προς ένα νεαρό Ε/Κ ο οποίος δεν είχε καμία πρόταση, αλλά εξέπεμπε αισιοδοξία για το μέλλον. Μάλιστα έρευνα Κοινής Γνώμης που διεξήχθη εντός Ιουλίου, από την εταιρεία Cypronetwork, έδειξε ότι τέσσερις στους δέκα Ε/Κ δεν θα ψηφίσουν παραδοσιακό κόμμα στο μέλλον. Είναι φανερό ότι χρειάζεται να γίνουν ριζικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στο πολιτικό σύστημα και η μετάβαση σε ένα ομοσπονδιακό σύστημα αποτελεί ενδεχομένως την απάντηση στη γήρανση των παραδοσιακών κομμάτων. Θα αποκτήσει επιτέλους ενδιαφέρον η πολιτική ζωή, θα δημιουργηθεί μια πληθώρα από νέους θεσμούς και πολιτικές θέσεις τις οποίες θα στελεχώσουν τα παραδοσιακά κόμματα. Εν ολίγοις θα αναστηθεί το πολιτικό σύστημα και θα μεταδώσει στους πολίτες το αίσθημα της αισιοδοξίας για μελλοντική προοπτική, κοινωνική πρόοδο και ευημερία.
Εάν λοιπόν τα παραδοσιακά κόμματα διατηρούν ακόμη ζωντανά κάποια αντανακλαστικά επιβίωσης τότε θα φερθούν έξυπνα και θα επενδύσουν στη μετά λύση εποχή. Εάν όχι, τότε θα βρεθούν κάτω από τους τροχούς της ιστορίας.
