Πόση αξιοπιστία έμεινε στον Νίκο Χριστοδουλίδη όσον αφορά το Κυπριακό; 

Ποιο είναι σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνοκυπριακής πλευράς στο Κυπριακό; Η έλλειψη αξιοπιστίας του Προέδρου Χριστοδουλίδη. Όλοι αναγνωρίζουν ότι ο Τατάρ είναι εκτός πλαισίου, όλοι θέλουν να τον επαναφέρουν σε τάξη, από την άλλη κανένας δεν είναι σίγουρος ποιες είναι οι θέσεις και οι προσεγγίσεις του ηγέτη των Ελληνοκυπρίων. Επισήμως δηλώνει σχεδόν καθημερινά ότι είναι έτοιμος να ξεκινήσει διαπραγμάτευση από το σημείο που έμειναν οι συνομιλίες τον Ιούλιο του 2017 στο Κραν Μοντανά.

Τι να κάνει;

Αν πραγματικά εννοεί ότι πρέπει να ξεκινήσουμε απ' εκεί που μείναμε, θα μπορούσε σχεδόν εύκολα να καθορίσει ο ίδιος τη διαδικασία. Κατ' αρχάς πρέπει να ξεκαθαρίσει πού νομίζει ότι μείναμε, διότι μέσα από τις δηλώσεις του μόνο σύγχυση προκαλεί. Στη συνέχεια με μια δημόσια δήλωση του ας καλέσει τον Τατάρ, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Έθνη σε μια συνάντηση, δηλώνοντας ταυτόχρονα την ετοιμότητά του να υπογράψει το Πλαίσιο Γκουτέρες ως βάση για την έναρξη ενός τελικού γύρου διαπραγματεύσεων. Γι' αυτούς που ασχολούνται μόνο με εντυπώσεις, ακόμα και αν αυτό απορριπτόταν από την τουρκική πλευρά, μόνο κέρδη θα υπήρχαν για την ε/κ πλευρά. Πρώτον, ο Νίκος Χριστοδουλίδης θα σταματούσε να θεωρείται αναξιόπιστος, δεύτερον, η πίεση θα μετακυλιόταν στην Τουρκία. Βεβαίως υπάρχει και ουρά. Αν ξεκινήσουν συνομιλίες, τα Ηνωμένα Έθνη αυτή τη φορά φαίνεται να είναι έτοιμα να αποδώσουν εύσημα και ευθύνες στην κάθε πλευρά αναλόγως του τρόπου διαπραγμάτευσής της. Όλοι επίσης αντιλαμβάνονται ότι μια τέτοια κίνηση θα ήταν η τελευταία προσπάθεια επίτευξης λύσης ΔΔΟ, οπότε σε περίπτωση νέας αποτυχίας θα ήταν πλέον φυσιολογική η αναζήτηση λύσης πάνω σε άλλη βάση.

Η ευθύνη

Θα μπορούσε άραγε να κινηθεί πάνω σε αυτή τη γραμμή ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης; Όλοι κατανοούμε δυστυχώς 50 χρόνια μετά την εισβολή ότι δεν είχαμε ηγεσία έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη ενός συμβιβασμού. Δεν μπορέσαμε να κάνουμε κάτι ακόμα και όταν η Άγκυρα απομάκρυνε τον ακραίο Ραούφ Ντενκτάς. Ούτε ο Τάσσος Παπαδόπουλος (απέρριψε μετά δακρύων το Σχέδιο Ανάν το 2004) ούτε ο Δημήτρης Χριστόφιας (αρνήθηκε υπό τον φόβο της πολιτικής απομόνωσης να υπογράψει τις συγκλίσεις Ντάουνερ στην παρουσία του Μπα Κι Μουν το 2010) ούτε ο Νίκος Αναστασιάδης (βιάστηκε, ενεργώντας ανεύθυνα, να φύγει από το Κραν Μοντανά το 2017) είχαν το πολιτικό βάθος και τη συναίσθηση της ιστορικής τους ευθύνης να διαπραγματευτούν ένα σχέδιο λύσης. Μιλάμε για τεράστια αντίφαση. Δεν γίνεται και οι τρείς αυτοί Πρόεδροι να δηλώνουν συνεχώς δημόσια ότι το status quo δεν μας ευνοεί, ότι η μη λύση ευνοεί την Τουρκία, αλλά όταν φτάνουμε ένα μίλι πριν τη λύση να το βάζουν τα πόδια.

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης είναι δυστυχώς διάδοχος και των τριών αυτών Προέδρων. Επιπλέον, ως ιστορικός, έχει μελετήσει και έχει ενσωματώσει στο ρεπερτόριό του και διάφορες μανιέρες του Σπύρου Κυπριανού και βεβαίως του Μακάριου του Γ΄. Στην πρώτη περίπτωση αναγνωρίζουμε στον ρέοντα λόγο του τη διπλωματική φλυαρία του Σπύρου Κυπριανού και στη δεύτερη την αδυναμία που είχε ο Μακάριος να πάρει αποφάσεις.

Ο δάσκαλος

Διαβάζοντας τη διατριβή του με θέμα «Οι εσωτερικές μεταβλητές και η διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής - Η Κυπριακή Εμπειρία 1977-1990», θα μπορούσε κάποιος να πιστέψει ότι είναι ένας πολιτικός με δυνατότητες να κάνει υπερβάσεις. Στη θεωρία και κυρίως στην επικοινωνία ο Χριστοδουλίδης είναι πολύ καλός. Σε ό,τι αφορά την πολιτική του πρακτική δυστυχώς έμαθε από τον χειρότερο. Δέκα χρόνια δίπλα στον Νίκο Αναστασιάδη έμαθε ότι η επιπολαιότητα δεν έχει άμεσο πολιτικό κόστος, αντιλήφθηκε πόσο χρήσιμος είναι ο λαϊκισμός, κατάλαβε πως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, εμπέδωσε ότι δεν χρειάζεσαι ίσους εταίρους στον διάλογο, αλλά υπάκουους συνεργάτες, διαισθάνθηκε ότι ένας αριβίστας πολιτικός μπορεί να πετύχει για τον εαυτό του στο πλαίσιο της θητείας του περισσότερα από ό,τι ένας πολιτικός με αρχές. Ποιος νοιάζεται για την ιστορία και την υστεροφημία του σήμερα;

Κάπως έτσι μετατράπηκε σε απόλυτο μπάτλερ του Αναστασιάδη: Ο άνθρωπος για δύσκολες και εμπιστευτικές αποστολές. Ο άνθρωπος που βρισκόταν πίσω από κάθε ραντεβού, πολιτικό, οικονομικό, αλλά και ενίοτε ως ενορχηστρωτής άλλου είδους κοινωνικών επαφών και συναναστροφών. Υπήρξε ο άνθρωπος που μιλούσε νυχθημερόν με όλους τους δημοσιογράφους για να πείσει ότι ο Αναστασιάδης είχε σε όλα δίκαιο.

Το 2016 όταν ο Νίκος Αναστασιάδης, μετά την κατάθεση χάρτη εκ μέρους του Ακιντζί (στο Μοντ Πελεράν), αντιλήφθηκε ότι η διαδικασία στο Κυπριακό επιταχύνεται, με καλές μάλιστα προοπτικές να φτάσουμε ακόμα και σε λύση, άρχισε να διαμαρτύρεται ότι τα Ηνωμένα Έθνη βιάζονται και ότι αυτός ο τζιτζιφιόγκος (ο Άιντε) τους παρασύρει όλους γιατί θέλει να γίνει Πρωθυπουργός της Νορβηγίας. Στην πράξη ο Νίκος Αναστασιάδης, αντί για ένα δύσκολο δεύτερο δημοψήφισμα, προετοιμαζόταν για μια δεύτερη θητεία. Ήθελε πρώτα τη δεύτερη εκλογή και μετά να πάρει -αν έπρεπε να πάρει- το ρίσκο για ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Αυτή η τακτική βέβαια επέβαλλε μια τεράστια στροφή στο Κυπριακό.

Από το σημείο αυτό και μετά αναβαθμίζεται περαιτέρω και ο ρόλος του Νίκου Χριστοδουλίδη, ο οποίος αναλαμβάνει ρόλο καταλύτη στον πολιτικό διακτινισμό του Νίκου Αναστασιάδη από την πολιτική σκέψη Κληρίδη στην πολιτική σκέψη Τάσσου Παπαδόπουλου.

Πρωτοβουλίες

* Προς αυτή την κατεύθυνση ο Νίκος Χριστοδουλίδης, με βάση τη μαρτυρία του τότε διαπραγματευτή μας Μαυρογιάννη, πίεσε τον Αναστασιάδη να φύγει από το Μοντ Πελεράν, διαφώνησε μάλιστα κάθετα και στην πραγματοποίηση του δείπνου μεταξύ Αναστασιάδη - Ακιντζί μερικές βδομάδες αργότερα γιατί δεν ήθελε να εκδαπανήσει πολιτικό κεφάλαιο. Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι από τις αρχές του 2017 άρχισε να οικοδομεί προφίλ για τις Προεδρικές του 2023. Οι πόντοι που κέρδισε δίπλα στον Αναστασιάδη τού έδωσαν και την πολύ βολική θέση στο Υπουργείο Εξωτερικών.

* Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης στο Κραν Μοντανά τον Ιούλιο του 2017, υπηρέτησε με συνέπεια την τακτική Αναστασιάδη ότι έπρεπε να πάει πρώτα σε προεδρικές εκλογές και μετά να συνεχίσουν οι διαπραγματεύσεις. Σε αυτό βρήκε πολύ πιστό σύμμαχο τον Νίκο Κοτζιά, ο οποίος με τις αγκυλώσεις του τελικά φάνηκε στο τέλος πολύ χρήσιμος στον Νίκο Αναστασιάδη.

* Στη συνέχεια άρχισαν οι παλινδρομήσεις σε ό,τι αφορά τη βάση λύσης του Κυπριακού. Τη θέση του ο Νίκος Αναστασιάδης περί χαλαρής ομοσπονδίας αρχικά ή και δύο κρατών στη συνέχεια την έθεσε σύμφωνα με τουρκικούς ισχυρισμούς στον Τσαβούσογλου στο Κραν Μοντανά. Το θέμα αυτό συζητήθηκε ξανά, σύμφωνα με δηλώσεις του Αβέρωφ Νεοφύτου, στο podcast «Legal Matters» με τον νομικό Χριστόφορο Χριστοφή, στο ξενοδοχείο Peninsula της Νέας Υόρκης τον Σεπτέμβριο του 2018. Στη συνάντηση Αναστασιάδη-Τσαβούσογλου, ήταν παρών αυτή τη φορά και ο τότε υπεξ Νίκος Χριστοδουλίδης. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Από πλευράς περιβάλλοντος Χριστοδουλίδη λέγεται ότι το θέμα προς συζήτηση ήταν η πρόταση Αναστασιάδη για χαλαρή ομοσπονδία. Διπλωματικές πηγές ωστόσο διευκρινίζουν ότι σε αυτή τη συνάντηση ο Αναστασιάδης ανέφερε στον Τσαβούσογλου ότι η πρότασή του για λύση δύο κρατών δεν βρίσκει υποστηρικτές στην Κύπρο.

* Είναι γι' αυτόν τον λόγο που τον Σεπτέμβριο του 2019 όταν ο Νίκος Χριστοδουλίδης κυνηγούσε στην κυριολεξία τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου στους διαδρόμους του ΟΗΕ για να του αποσπάσει δήλωση υπέρ της ΔΔΟ, ο Τούρκος ΥΠΕΞ του υπέδειξε ότι ήταν παρών όταν έγινε η συζήτηση στη Νέα Υόρκη για δύο κράτη και ότι υπάρχουν και πρακτικά. Προφανώς ο κ. Τσαβούσογλου εννοούσε τη συνάντηση στο ξενοδοχείο Peninsula της Νέας Υόρκης.

Μια ιστορία στην κορυφή του Τροόδους

Το πιο αστείο σε ό,τι αφορά τις παλινδρομήσεις για τη βάση της λύσης είναι ότι, μερικές βδομάδες πριν μεταβεί στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο του 2019 και συγκεκριμένα τον Δεκαπενταύγουστο του 2019, ο Νίκος Αναστασιάδης είχε συνάντηση στην εξοχική κατοικία του Τροόδους με τον εκδότη Κωστή Χαταζηκωστή, τον επίσης Κ. Χατζηκωστή, ξάδελφο, οι οποίοι συνοδεύονταν από τον διευθυντή του συγκροτήματος Χρύσανθο Τσουρούλλη. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο Κωστής Χατζηκωστής εισηγήθηκε στον τέως Πρόεδρο να διαπραγματευθεί επιστροφή στο ενιαίο κράτος της Ζυρίχης συζητώντας με ανοικτό πνεύμα ό,τι αλλαγές ήθελαν οι Τουρκοκύπριοι στο Σύνταγμα. Να υπενθυμίσουμε ότι ο τέως Πρόεδρος 2-3 μέρες μετά βγήκε δημόσια και μίλησε για επιστροφή στη Ζυρίχη, χωρίς καμιά προετοιμασία, χωρίς συνεννόηση με αποτέλεσμα να δεχθεί επιθέσεις σχεδόν από όλους. Σε μια δεύτερη συνάντηση, αυτή τη φορά στο Προεδρικό Μέγαρο, στην παρουσία του Νίκου Χριστοδουλίδη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, έδωσε διαβεβαιώσεις ότι «η Διζωνική Ομοσπονδία πέθανε». Επανέλαβε αυτή τη φράση αρκετές φορές, απαντώντας σε διευκρινιστικές ερωτήσεις του Κωστή Χατζηκωστή και του Χρύσανθου Τσουρούλλη με τον Νίκο Χριστοδουλίδη να ακούει και κυρίως να κουνά καταφατικά το κεφάλι του.

Προς το τέλος της συνάντησης ο Νίκος Χριστοδουλίδης έδωσε μια υπόσχεση. Ότι θα μεταβεί στη Νέα Υόρκη και ότι θα εκθέσει τον Μεχμέτ Τσαβούσογλου. Επέλεξε προς αυτή την κατεύθυνση να τον κυνηγά στην κυριολεξία στους διαδρόμους του ΟΗΕ ερωτώντας τον αν αποδέχεται τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Πίστευε ότι ο Τσαβούσογλου θα απαντούσε με τον ίδιο τρόπο που απάντησε ο Νίκος Αναστασιάδης στον Κωστή Χατζηκωστή: «Διάβασε τα χείλη μου. Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία έχει πεθάνει». Δυστυχώς τον παρέπεμψε στη συνάντηση στο ξενοδοχείο Peninsula της Νέας Υόρκης αναφέροντας ότι υπάρχουν και πρακτικά γύρω από μια συζήτηση που παρέπεμπε σε λύση δύο κρατών.

Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει με σιγουριά τι λύση στην Κύπρο θέλει η Τουρκία. Η Άγκυρα μάς έχει κουράσει και αυτή με τις παλινωδίες της σε ό,τι αφορά τότε τις εγγυήσεις και σήμερα την κυριαρχική ισότητα των Τουρκοκυπρίων. Αν ο Νίκος Χριστοδουλίδης μπορούσε να πείσει ότι είναι πραγματικά έτοιμος να υπογράψει τον μεγάλο συμβιβασμό τον οποίο συζητούμε τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια, αν η ε/κ πλευρά παρέμενε αξιόπιστη στις προτάσεις και τις διεκδικήσεις της, η τουρκική πλευρά δεν θα μπορούσε να επιμείνει σε παράλογες αξιώσεις. Μπορεί;