Αθήνα και Άγκυρα δείχνουν τον δρόμο στη Λευκωσία

Το παράδειγμα της «Ευρώπης του Άνθρακα και του Χάλυβα» φαίνεται να ακολουθούν Ελλάδα και Τουρκία, παίρνοντας τον δρόμο της οικονομικής συνεργασίας και της ενίσχυσης των εμπορικών σχέσεων με απώτερο σκοπό την επίλυση χρόνιων και δύσκολων προβλημάτων στο μέλλον. Οι δύο γείτονες χώρες επιχειρούν να αλλάξουν οπτική, αποφεύγοντας για την ώρα τη συζήτηση στα μεγάλα και δύσκολα ζητήματα που οδηγούν σε αδιέξοδα και προκαλούν σοβαρές εντάσεις, όπως η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Εξ ου και η επικέντρωση της προσοχής τους στη δημιουργία μιας θετικής ατζέντας με αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες, οικονομικού κυρίως χαρακτήρα, με στόχο τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και κανονικότητας ώστε οι λαοί των δύο χωρών να γευτούν πρώτα τους καρπούς της συνεργασίας και να ξεπεράσουν τα εμπόδια της αμοιβαίας καχυποψίας και έχθρας. Μόνο τότε θα μπορέσουν οι ηγεσίες των δύο χωρών να προχωρήσουν σε συζήτηση πάνω στα εθνικά ζητήματα. Αυτό είναι το νόημα πίσω από τα λόγια του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη ο οποίος έκανε λόγο για ιστορικά φορτισμένα ζητήματα. Αναφέρθηκε δε στο συμφωνημένο πρόγραμμα για επισκέψεις Τούρκων πολιτών σε δέκα ελληνικά νησιά με διαδικασία άμεσης χορήγησης βίζας που φέρνει κοντά τους πολίτες από τα δύο κράτη. «Τέτοιου τύπου συμφωνίες θέλουμε να φέρουμε», όπως είπε, «έτσι ώστε να υπάρχει καλή κατανόηση και μία καλή διπλωματία σε επίπεδο πολιτών, για να μπορέσουμε να συζητήσουμε και τα πιο δύσκολα».

Δεν είναι τυχαίο που το Μεσανατολικό αναδείχθηκε ως το κύριο ζήτημα διαφωνίας μεταξύ της ελλαδικής και τουρκικής πλευράς κατά την τέταρτη κατά σειρά συνάντηση του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα την περασμένη Δευτέρα. Ο πόλεμος στη Γάζα δεν αποτελεί για τους Έλληνες ένα τόσο ευαίσθητο θέμα ώστε να προκαλέσει τα αρνητικά αισθήματα που δημιουργεί κάθε φορά η συζήτηση στα μείζονα ζητήματα του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Ούτε καν το Κυπριακό πρόβλημα δεν κατέστη δυνατόν να προκαλέσει εντάσεις και δημόσιες διαφιλονικίες μεταξύ των δύο πλευρών. Αντίθετα, επικράτησε ένα κλίμα αμοιβαίας κατανόησης και ειλικρινούς αντιμετώπισης των διαφορετικών προσεγγίσεων, με τις δύο πλευρές να στέλνουν το μήνυμα ότι μπορούν να διαφωνούν με πολιτισμένο τρόπο.

Εύθραυστη κατάσταση

«Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχουν βελτιωθεί αισθητά αλλά όχι στο σημείο ώστε να επιλυθούν τα μεγάλα προβλήματα, εκ των οποίων και το Κυπριακό», δήλωσε στον «Π» ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας κ. Χρήστος Ροζάκης. «Η Ελλάδα», ανέφερε, «προσπαθεί με κάθε μέσο να βελτιώσει τις σχέσεις με την Τουρκία. Βεβαίως βρισκόμαστε ακόμη σε μια πολύ εύθραυστη κατάσταση. Δεν έχουμε φτάσει στο σημείο ώστε να πούμε ότι ολικά βελτιώθηκαν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτό θα συμβεί όταν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στα καίρια θέματα που μας απασχολούν, δηλαδή τις θαλάσσιες ζώνες. Μέχρι τότε θα υπάρχει αυτό το κενό, η απουσία μιας οριστικής λύσης ή τουλάχιστον μιας πρόθεσης για οριστική λύση των μεγάλων θεμάτων που μας απασχολούν». Επεσήμανε δε τον κίνδυνο του πισωγυρίσματος και του παγώματος των εμπορικών σχέσεων όπως συνέβη πρόσφατα μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.

Τι κερδίζει η Ελλάδα

Κληθείς να απαντήσει τι κερδίζει η Αθήνα από τον νέο κύκλο επαφών με την Άγκυρα ο κ. Ροζάκης απάντησε ότι «η Ελλάδα κερδίζει την ηρεμία στο Αιγαίο, κάτι που σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν υπερπτήσεις πάνω από τα ελληνικά νησιά». Παράλληλα, έκανε λόγο για μια νέα προσέγγιση των δύο πλευρών με τη συμφωνία για ένα ελληνοτουρκικό επιχειρηματικό φόρουμ και μια διεύρυνση των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών που θα επιφέρει αμοιβαίο οικονομικό και εμπορικό όφελος. «Υπάρχει», όπως είπε, «ελπίδα μέσα από το καθεστώς της νέας προσέγγισης να μπορέσουν να επιλυθούν τα μεγάλα προβλήματα». Το κύριο ζήτημα, πρόσθεσε, είναι οι θαλάσσιες ζώνες και παρεμπιπτόντως η Αιγιαλίτιδα ζώνη, η σύνδεση που κάνει η Τουρκία ανάμεσα στην κυριαρχία και τη στρατικοποίηση των ελληνικών νησιών.

Τι επιδιώκει η Τουρκία

Μετά από ένα διάστημα έντασης με την Ελλάδα και πολλά άλλα κράτη όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία συνειδητοποίησε ότι δεν μπορεί να αντέξει πολλά ανοιχτά μέτωπα, δήλωσε στον «Π» ο Τουρκοκύπριος ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Ανατολικής Μεσογείου, Ahmet Sözen. «Αυτό», ανέφερε, «είναι κακό και για τις επιχειρήσεις στην Τουρκία. Από τη μια πλευρά, ένα όλο και πιο αυταρχικό καθεστώς στο εσωτερικό της χώρας και από την άλλη οι εντάσεις με τους γείτονες καθώς και με ορισμένους από τους παγκόσμιους παράγοντες, κατά κάποιο τρόπο απώθησαν τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Αυτό σε συνδυασμό με τον λανθασμένο χειρισμό της οικονομίας, οδήγησε τελικά σε πρωτοφανή υψηλά ποσοστά πληθωρισμού και ανεργίας». Επεσήμανε δε ότι τα αποτελέσματα των πρόσφατων τοπικών εκλογών είναι μια αντανάκλαση των αποτελεσμάτων που περιγράφονται παραπάνω. Τόνισε μάλιστα ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν το έχει αντιληφθεί και για αυτό επέλεξε την ομαλοποίηση στην εξωτερική πολιτική, όπως στην περίπτωση της Αιγύπτου, του Ισραήλ μέχρι τον πόλεμο στη Γάζα, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Σαουδικής Αραβίας και της Ελλάδας. «Τα πρόσφατα μηνύματα του Τούρκου Προέδρου», πρόσθεσε, «για ομαλοποίηση και άμβλυνση των εντάσεων στο εσωτερικό (π.χ. συνάντηση με τον Özgür Özel του CHP) μπορούν επίσης να ιδωθούν από αυτή την άποψη».

Κυπριακό

«Μια καλύτερη σχέση μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας μπορεί να βοηθήσει και την προσέγγιση με την Κύπρο», επεσήμανε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χρήστος Ροζάκης. «Εάν δηλαδή», πρόσθεσε, «υποθέσουμε ότι έχουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία είναι διαφορετικά από το να έχουμε κακές σχέσεις. Με την έννοια ότι η Ελλάδα είναι εγγυήτρια δύναμη όπως και η Τουρκία και άρα η Αθήνα μπορεί να παρεμβαίνει σε οποιεσδήποτε προσπάθειες για την επίλυση του Κυπριακού. Βέβαια η Κύπρος είναι μια ανεξάρτητη χώρα η οποία πρέπει να αποφασίσει για το μέλλον της». Ακολούθως ξεκαθάρισε πως ο ρόλος της Ελλάδας είναι αυτός του μεσολαβητή σε ανώτατο επίπεδο με την Τουρκία, «υποδεικνύοντας στην Άγκυρα την εφικτή και ευκταία μορφή λύσης του Κυπριακού, που δεν είναι άλλη από τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών για μια δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία».

Μομέντουμ;

Όσον αφορά τη μερική βελτίωση στις σχέσεις Αθήνας - Άγκυρας, ο κ. Ροζάκης ανέφερε ότι είναι νωρίς για να μιλήσει κάποιος για μομέντουμ στο Κυπριακό, επισημαίνοντας ότι θα πρέπει να δούμε πώς θα εξελιχθούν και οι σχέσεις ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. «Είναι νωρίς», πρόσθεσε, «η Ελλάδα να θέσει αποτελεσματικά στην Τουρκία το θέμα της Κύπρου, διότι ακόμη οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι επισφαλείς. Δεν είναι τόσο καθιερωμένες ώστε να μπορεί η Ελλάδα να παίξει ρόλο στο Κυπριακό». Αυτό, όπως είπε, «θα επιτευχθεί μέσα στον χρόνο, αφού πρώτα καθιερωθούν καλύτερα οι σχέσεις των δύο χωρών ώστε να μπορεί η Ελλάδα να παρέμβει για το συγκεκριμένο θέμα». Επεσήμανε δε ότι η Ελλάδα, παρά τη δημόσια ρητορική, προχωρούσε στα ελληνοτουρκικά ανεξαρτήτως των εξελίξεων στο Κυπριακό. «Υπάρχει», τόνισε, «μια διαφορά στην πολιτική ρητορική και στην πραγματικότητα. Η Ελλάδα πάντα προσπαθούσε να προσεγγίσει την Τουρκία παρά την ύπαρξη του Κυπριακού και όταν υπάρχουν αποτυχίες στην επίλυση του προβλήματος η Αθήνα παίζει έναν ρόλο ο οποίος είναι εποικοδομητικός μεν, αποστασιοποιημένος δε». Η Ελλάδα, όπως είπε, δεν επηρεάζεται από τις εξελίξεις του Κυπριακού.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις του Τουρκοκύπριου ακαδημαϊκού Ahmet Sözen, ο οποίος ανέφερε ότι «η Κύπρος έπαψε να αποτελεί προαπαιτούμενο για την προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας εδώ και αρκετό καιρό». Όμως, πρόσθεσε, «η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών θα έχει θετική επίδραση στο Κυπριακό». Ωστόσο, συνέχισε, «δεν θα πρέπει να είμαστε πολύ αισιόδοξοι, αναμένοντας μια τεράστια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας σύντομα». Αυτό θα χρειαστεί χρόνο, όπως είπε. «Ίσως», κατέληξε, «μετά την ετήσια σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ φέτος».

Θετική ατζέντα στη Λευκωσία

Niyazi KIZILYUREK in the EP in Brussels

Τη θέση ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια θετική ατζέντα και στην Κύπρο εξέφρασε ο ευρωβουλευτής Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, θέτοντας στο τραπέζι μια σειρά από τομείς όπως είναι το εμπόριο και η υγεία.

Ο κ. Κιζίλγιουρεκ, ο οποίος επαναδιεκδικεί έδρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δήλωσε στον «Π» ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε υπό την ιδιότητα κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προχωρήσει σε μέτρα ενίσχυσης του εμπορίου στην Πράσινη Γραμμή, εντάσσοντας στον κατάλογο και προϊόντα τα οποία έχουν την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μίλησε παράλληλα για ένα δικοινοτικό νοσοκομείο που θα μπορούσε να κατασκευαστεί με ευρωπαϊκά κονδύλια και το οποίο θα στελεχώνεται από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους γιατρούς και νοσοκόμους. Χαρακτήρισε πολύ σημαντικό μέτρο τη διευκόλυνση των Τουρκοκυπρίων για άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών στις τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή Δημοκρατία. «Οι Τουρκοκύπριοι», είπε, «δεν μπορούν σήμερα να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό λόγω του ότι η διεύθυνσή τους είναι στα κατεχόμενα και αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Αυτό δεν θα έπρεπε να αποτελεί εμπόδιο διότι η Κεντρική Τράπεζα εξέδωσε οδηγία για άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών στους Τουρκοκυπρίους που ζουν στα κατεχόμενα».

«Έτοιμη η ΕΕ»

Ο υποψήφιος ευρωβουλευτής ανέφερε ότι «ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να βοηθήσει ώστε να κτιστούν καλύτερες σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων και πακέτα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στην Κύπρο, φτάνει να υπάρχει η πολιτική βούληση για υλοποίηση όλων αυτών». Χαρακτήρισε μάλιστα αβάσιμους τους φόβους περί αναγνώρισης κράτους στον βορρά, λέγοντας ότι οι Τουρκοκύπριοι είναι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανοίγματα προς την κοινωνία, εξήγησε ο κ. Κιζίλγιουρεκ, δεν συνιστούν αναγνώριση κράτους ή κυβέρνησης. «Δεν χρειάζεσαι», σημείωσε, «την έγκριση του Ερσίν Τατάρ για να προχωρήσεις σε αυτά τα μέτρα. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δήλωνε ότι θα κάνει αυτά τα ανοίγματα και ανακοίνωσε κάποια μέτρα τα οποία απογοήτευσαν τελικά τους Τουρκοκύπριους».

«Η Συνθήκη Προσχώρησης στην ΕΕ», όπως είπε, «λέει ότι πρέπει να επωφεληθούν από την ένταξη όλοι οι πολίτες της Κύπρου». Υπάρχει, πρόσθεσε, μια σειρά αποφάσεων της ΕΕ για την οικονομική ανάπτυξη, την προσέγγιση μεταξύ των δύο κοινοτήτων και της Ευρώπης με τους Τουρκοκύπριους. «Η υλοποίηση όλων αυτών», συνέχισε, «είναι υπό την ευθύνη της Κυπριακής Δημοκρατίας». Πρόσθεσε δε ότι «υπάρχει και συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προς αυτή την κατεύθυνση και δεν χρειάζεται η βούληση του Ερσίν Τατάρ για να υλοποιηθούν όλα αυτά». Ο σκοπός, όπως είπε, «είναι η ενσωμάτωση των δύο κοινοτήτων σε κοινά συμφέροντα με την ευρωπαϊκή προοπτική όπως έκανε ο Ρομπέρ Σουμάν, ιδρύοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση από τα κάτω φέρνοντας τους ανθρώπους σε τομείς κοινών συμφερόντων».