Κάποιοι δεν κρύβουν την έκπληξή τους ακόμα και για τυχαίες συναντήσεις πολιτικών της Κύπρου με Τούρκους ομολόγους τους. Η έκπληξη έχει ενίοτε διπλή απόληξη: Κάποιοι θεωρούν ότι τέτοιου είδους συναντήσεις δεν πρέπει να γίνονται ούτε ως επίδειξη πολιτικής αβρότητας, αφού οι ηγέτες της Τουρκίας είναι αυτοί που προκάλεσαν και εγγυούνται τη συνέχιση της κατοχής της χώρας μας. Κάποιοι άλλοι μέσα από κάθε τέτοιου είδους συνάντηση, βλέπουν ελπίδες για λύση και εξυφαίνουν σενάρια για άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων.
Κάποτε
Για την ιστορία οι σχέσεις με την Τουρκία δεν ήταν πάντα κακές. Αν ζούσαμε στο 1960 κάποιοι θα θεωρούσαν πολύ φυσιολογικό αν ο Ερντογάν καλούσε τον Χριστοδουλίδη να επισκεφθεί τη χώρα. Η Κυπριακή Δημοκρατία με βάση τις συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου ήταν κράτος αναγνωρισμένο και συμμαχικό και έτσι στις 17 Αυγούστου 1960 η Τουρκική Δημοκρατία διαπίστευσε ως πρώτο της πρέσβη στη Λευκωσία τον Εμίν Ντιρβανά - Emin Dirvana. Ο πρώτος αυτός πρέσβης της Τουρκίας στην Κύπρο, ήταν Κυπραίος και μάλιστα από σόι. Παππούς του ήταν ο Μεχμέτ Εμίν Πασάς της Κύπρου, ο οποίος υπηρέτησε ως Μέγας Βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ 1854 και 1861.
Στις 22 Νοεμβρίου 1962 ο Πρόεδρος Μακάριος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Άγκυρα με σύμβολα της Κυπριακής Δημοκρατίας τη σημαία μας την οποία φιλοτέχνησε ο συμπατριώτης μας Τουρκοκύπριος ζωγράφος και σκιτσογράφος Ισμέτ Γκιουνέι με καταγωγή από τη Λεμεσό και τον Εθνικό Ύμνο της χώρας μας τον οποίο συνέθεσε ο μουσουργός μας Σόλων Μιχαηλίδης. Για να είμαστε δίκαιοι κανένας δεν είναι σίγουρος αν τελικά ανεκρούσθη ο Κυπριακός Εθνικός Ύμνος. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Φιλελευθέρου στις 23 Νοεμβρίου 1962 «η κάθοδος του Μακαριωτάτου εκ του αεροπλάνου εχαιρετίσθη διά 21 χαιρετιστήριων βολών. Ακολούθως, αφού ο Στρατηγός Γκουρσέλ παρουσίασεν εις τον Μακαριώτατον τους επισήμους, ανεκρούσθη ο Τουρκικός Εθνικός Ύμνος». Καμιά αναφορά στον Κυπριακό Εθνικό Ύμνο.
Για να επιστρέψουμε στον Εμίν Ντιρβανά, έναν πραγματικό κύριο της Διπλωματίας, όταν προέκυψαν οι διακοινοτικές ταραχές του 1963 δεν δίστασε να ασκήσει έντονη κριτική και στον Ντενκτάς θεωρώντας τον ως έναν από τους υπαιτίους της κρίσης. Στις 15 Μαΐου 1964 με άρθρο του ο Ντιρβανά απάντησε στο βασικό επιχείρημα του Ντενκτάς ότι μετά την ανεξαρτησία οι Ελληνοκύπριοι συνέχισαν να σκοτώνουν Τουρκοκύπριους. Ο Ντιρβανά κατηγόρησε τον Ντενκτάς πως εσκεμμένα παραπλανούσε το τουρκικό κοινό και τόνισε πως καθ' όλη τη διάρκεια της θητείας του ως πρέσβης κανένα συμφέρον της Τουρκίας στην Κύπρο δεν είχε ζημιωθεί και καμιά μύτη Τουρκοκύπριου δεν ματώθηκε από Ελληνοκύπριο. Υπέδειξε ότι ο Μακάριος περίμενε πάντα μέχρι ο Ντιρβανά να μπει στο αυτοκίνητό του μετά τις συναντήσεις του και πως ο Γιωρκάτζης ερχόταν στην τουρκική πρεσβεία και συνεργάστηκε μαζί του για την κατάσχεση όπλων Ελληνοκυπρίων που κρατούνταν παράνομα από την περίοδο της ΕΟΚΑ, ώστε οι υποθέσεις να προσαχθούν στο δικαστήριο και πράγματι υπήρξαν καταδίκες.
Το 1964
Μετά την υποβολή αναθεώρησης 13 σημείων του Συντάγματος από τον Μακάριο, τις διακοινοτικές ταραχές και την ακραία απόφαση των Τουρκοκυπρίων να αποχωρήσουν από την Κυπριακή Δημοκρατία, οι Ελληνοκύπριοι θεώρησαν ότι κέρδισαν τη μάχη της Κύπρου. Με τους Τουρκοκύπριους να αυτοεγκλωβίζονται στους θύλακες και τον εξτρεμιστή Ντενκτάς να αποκτά πλέον ακροατήριο, η πρώτη διχοτόμηση ήταν γεγονός. Οι Τουρκοκύπριοι διαχρονικά στήριζαν τον μετριοπαθή Φαζίλ Κιουτσούκ. Μετά τις φασαρίες του 1963 ο Κιουτσούκ άρχισε να χάνει έδαφος, αφού η ρητορική του Ντενκτάς ότι οι Ε/Κ «θέλουν να μας εξοντώσουν» για να πετύχουν την ένωση άρχισε να ηχεί αξιόπιστη, δίνοντας πρόσφορο έδαφος στην εξτρεμιστική ΤΜΤ να εμφανίζεται ως ο κύριος εκπρόσωπος των Τ/Κ.
Η σημερινή κρίση στη Γάζα και η άνοδος της αξιοπιστίας της εξτρεμιστικής Χαμάς ως ο κύριος μοχλός αντίστασης κατά του Ισραήλ μπορεί να εξηγήσει πώς η ιστορία ανακυκλίζεται, δυστυχώς ως φάρσα. Ακόμα και αν ηττηθεί κατά κράτος η Χαμάς, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι μετριοπαθείς πολιτικοί της Παλαιστινιακής Αρχής είναι ξοφλημένοι. Το Ισραήλ κατάφερε να φέρει ηθικά και σύντομα και πολιτικά τους εξτρεμιστές στην ηγεσία των Παλαιστινίων. Για να τους αντιμετωπίσει στη συνέχεια θα χρειαστεί να διαθέτει και το ίδιο μια κυβέρνηση εξτρεμιστών. Μπορεί να μην είναι ο Νετανιάχου αλλά κάποιος με το πολιτικό DNA Νετανιάχου.
Στην περίπτωσή μας ο ακραίος Ντενκτάς επέβαλε και τους ακραίους μεταξύ της ελληνοκυπριακής πλευράς, ιδιαίτερα εξαιτίας της ατολμίας του Μακαρίου να κλείσει το Κυπριακό το 1973 ή να αφήσει τον Κληρίδη να διαπραγματευτεί μετά το 1974. Νομοτελειακά και ως κληρονόμοι του Μακαρίου για να αντιμετωπίσουν τον ακραίο Ντενκτάς ορίστηκαν οι Σπύρος Κυπριανού και Τάσσος Παπαδόπουλος. Και οι δύο έριχναν νερό στον μύλο της στρατηγικής της Άγκυρας και του Ντενκτάς ενδυόμενοι τον μανδύα ενός αδιέξοδου και κυρίως ανέξοδου πατριωτισμού. Η πολιτική Ντενκτάς δέχτηκε το πρώτο της πλήγμα μετά την εκλογή Βασιλείου και σίγουρα απαξιώθηκε μέσα από την πορεία ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τότε ο Ταγίπ Ερντογάν αναγκάστηκε να τον εκπαραθυρώσει. Με τον Ερντογάν έκτοτε έγιναν κάποιες συναντήσεις στο περιθώριο διεθνών εκδηλώσεων. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος μάλιστα τον Δεκέμβριο του 2004 του άνοιξε διάπλατα και την πόρτα των διαπραγματεύσεων για ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Ο Αναστασιάδης είχε μέσω Στυλιανίδη επαφές με τον στενό περίγυρο του, ενώ μόλις προέκυψαν τα πρώτα κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ οι τουρκικές πετρελαϊκές άρχισαν να επισκέπτονται τη Λευκωσία πραγματοποιώντας τότε αρκετές συναντήσεις με τον τότε γενικό διευθυντή του ΥΠΕΞ Τάσο Τζιωνή.
O Ταγίπ
Την 1η Δεκεμβρίου 2023 στο Ντουμπάι σε αυτή τη μονόλεπτη συζήτησή του με τον Ερντογάν, ο Νίκος Χριστοδουλίδης πρόλαβε να κάνει δύο σωστά πράγματα. Πρώτον να του αναφέρει ότι κάποια στιγμή πρέπει να συναντηθούν κάτι που δεν απέκλεισε ο Τούρκος Πρόεδρος και δεύτερο να του μεταφέρει αυτό που όλοι κατανοούμε αλλά δεν τολμούμε να πούμε δημόσια: Ότι το Κυπριακό μόνο με τον Ερντογάν μπορεί να λυθεί. Αυτό ίσχυε το 2004, αλλά ο Τάσσος Παπαδόπουλος δεν τόλμησε, αυτό ίσχυε το 2010 αλλά ο Δημήτρης Χριστόφιας φοβήθηκε, αυτό σίγουρα ήταν ευρέως γνωστό το 2017 αλλά τα συμφέροντα του Νίκου Αναστασιάδη δεν το επέτρεψαν. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης και στις τρεις περιπτώσεις ήταν παρών και μπορεί πλέον 20 χρόνια μετά να κάνει τη δική του αξιολόγηση. Γνωρίζει ότι η φάση στην οποία μπαίνει το Κυπριακό είναι η τελευταία για μια διαπραγμάτευση, η βάση της οποίας θα είναι η συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων σε ένα κοινό ομοσπονδιακό ευρωπαϊκό κράτος. Διαφορετικά θα φορτωθεί τη διχοτόμηση.
Ας μην έχουμε βέβαια αυταπάτες. Και ο Ερντογάν και οι Τουρκοκύπριοι θα παλέψουν με κάθε μέσο και επιχείρημα που διαθέτουν για να κερδίσουν αυτά που διεκδικούν στο πλαίσιο της λύσης. Ακόμα και όλα αυτά που η παρέλευση του χρόνου παράλογα τους έκανε να θεωρούν ως τετελεσμένα και ως δεδομένα. Ένα ισορροπημένο πλαίσιο υπάρχει και φέρει την υπογραφή του Αντόνιο Γκουτέρες.
Στο πλαίσιο του ο Γενικός Γραμματέας θέτει και στηρίζει την ελληνοκυπριακή κόκκινη γραμμή. Δεν μπορούμε να δεχθούμε μια λύση η οποία θα διέπεται από τις γεωστρατηγικές ισορροπίες που θέλει να επιβάλει η Τουρκία στην περιοχή. Αυτό θα διασφαλιστεί ξεκινώντας από την κατάργηση των εγγυήσεων της Ελλάδας, της Βρετανίας και της Τουρκίας στη χώρα μας. Οι Τουρκοκύπριοι επιμένουν στη δική τους κόκκινη γραμμή, που έχει να κάνει με την πολιτική τους ισότητα. Δεν μπορεί όμως αυτή να διασφαλίζεται διά της παρουσίας 40.000 Τούρκων στρατιωτών αλλά μέσω της αξιόπιστης λειτουργίας της Δημοκρατίας στην ομοσπονδιακή Κύπρο.
Εν ολίγοις αν είναι να συναντηθούμε με τον Ερντογάν, οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές αλλά και αυτός πρέπει να αντιληφθεί ότι ως Κύπρος επιδιώκουμε μια εντελώς διαφορετική σχέση με την Τουρκία.
