Συνέντευξη στον Θανάση Αθανασίου
Την πορεία των διαπραγματεύσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την κοινοπραξία, της οποίας ηγείται η Chevron, που δραστηριοποιείται στο τεμάχιο «Αφροδίτη» της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά και το μπέρδεμα το οποίο επήλθε εξαιτίας των διαδοχικών παρατάσεων, επιχειρεί να ξεκαθαρίσει σε αποκλειστική του συνέντευξη στον «Π», ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου. Εκφράζει, σε αυτό το πλαίσιο, τη θέση ότι το υπουργείο διαθέτει «Σχέδιο Β» το οποίο θα τεθεί σε εφαρμογή στην περίπτωση που η προσπάθεια με τη Chevron οδηγηθεί σε ναυάγιο, διαμηνύοντας ωστόσο ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν θα ικανοποιούσε την κυπριακή πλευρά. Κωδικοποίησε, παράλληλα, τις «εναλλακτικές λύσεις» που περιλαμβάνονται στο Plan B και οι οποίες θα εφαρμοστούν σε περίπτωση ναυαγίου. Απάντησε, την ίδια ώρα, στις φήμες που υποστηρίζουν ότι η Κύπρος δεν θέλει τη Chevron διότι είναι μια μεγάλη και ισχυρή εταιρεία, αλλά προτιμά μια μικρότερη περιφερειακή εταιρεία που να είναι «του χεριού της». Σε σχέση με τη θέση της Τουρκίας στην ενεργειακή εξίσωση της περιοχής, ο Γιώργος Παπαναστασίου επεσήμανε ότι πρόκειται για μια μεγάλη χώρα της Ανατολικής Μεσογείου, που αποτελεί παράλληλα κόμβο ενέργειας και ως εκ τούτου δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ο υπουργός Ενέργειας δεν ήταν ωστόσο, σε θέση να απαντήσει αν οι όποιες συζητήσεις με την Άγκυρα στον ενεργειακό τομέα, είναι δυνατόν να γίνουν πριν ή μετά τη λύση του Κυπριακού, παραπέμποντας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στο μεταξύ, ο υπουργός Ενέργειας απάντησε και στον πρόεδρο της Επιτροπής Ενέργειας της Βουλής που επέκρινε Προεδρικό και Υπουργείο Ενέργειας για διγλωσσία, λέγοντας ότι δεν υπάρχει καμιά απολύτως διαφορετική προσέγγιση.
Έχει επέλθει μια σύγχυση, ένα μπέρδεμα. Ξεκαθαρίστε μας τι γίνεται με τη Chevron. Προέκυψε συμφωνία; Διευθέτηση; Πώς προχωρούν οι συζητήσεις με την κοινοπραξία, πώς προχωρεί η διαδικασία;
Υπάρχει σε συμφωνία ένα σχέδιο ανάπτυξης του «Αφροδίτη» από το 2019. Στα τέλη Μαΐου του 2023, με βάση τη σύμβαση, η κοινοπραξία δικαιούτο να κάνει κάποια τροποποίηση ή και αλλαγή. Στην προκειμένη έγινε μια εισήγηση κατά την οποία το φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Αφροδίτη» θα αξιοποιείτο με έναν διαφορετικό τρόπο από ό,τι ήταν συμφωνημένο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η διαφορά είναι ότι η μεταφορά του φυσικού αερίου θα γινόταν με έναν αγωγό σε υποδομές της Αιγύπτου, όπου θα τύγχανε επεξεργασίας και θα διοχετευόταν είτε στην αγορά της Αιγύπτου είτε στα τερματικά υγροποίησης. Στο συμφωνημένο σχέδιο ανάπτυξης του «Αφροδίτη» του 2019, υπάρχει ένας διαφορετικός τρόπος, που αφορά μια πλωτή μονάδα παραγωγής και στη συνέχεια αγωγός προς την Αίγυπτο. Η τροποποίηση αυτή απορρίφθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία, αφού αναλύθηκε και τεκμηριώθηκε, με απαντητική επιστολή στις 28 Αυγούστου 2023. Έκτοτε δόθηκαν κάποιες παρατάσεις οι οποίες προέρχονται είτε από τη σύμβαση είτε μετά από απαίτηση της Chevron και φτάσαμε σε μια κατάληξη ότι τα μέρη παραμένουμε επικεντρωμένα στο σχέδιο ανάπτυξης και παραγωγής του 2019 και επειδή πέρασαν αρκετά χρόνια από την ημερομηνία της συμφωνίας (2019) πιθανόν να δέχεται κάποιας επικαιροποίησης. Όχι όμως στους βασικούς του όρους, οι οποίοι είναι δύο: Πλωτή μονάδα παραγωγής και αγωγός προς την Αίγυπτο. Αυτά τα δύο σημεία θα πρέπει να διατηρηθούν σε οποιαδήποτε επικαιροποίηση.
Άρα, λέτε ότι το πλάνο ανάπτυξης του «Αφροδίτη» δεν έχει αλλάξει μέσα από αυτές τις καθυστερήσεις;
Όχι, δεν άλλαξε τίποτε ως έχουν τα πράγματα σήμερα. Ο λόγος που δόθηκε χρόνος τεσσάρων περίπου μηνών μέχρι την 31η Μαρτίου 2024, είναι για να δούμε ποια εισήγηση θα θέσει ενώπιόν μας η κοινοπραξία, της οποίας ηγείται η Chevron για επικαιροποίηση, λόγω του ότι πιθανόν να χρειάζεται επικαιροποίηση εξαιτίας του χρόνου που παρήλθε.
Όλες αυτές οι παρατάσεις είναι συνήθης πρακτική ή προκαλούν ζημιά στη διαδικασία;
Στην 39χρονη καριέρα μου στον τομέα της ενέργειας, μου έτυχε πολλές φορές όταν τα δύο μέρη προσπαθούν να βρουν κοινή συνισταμένη. Στην προκειμένη, η αρχική παράταση προβλεπόταν από την ίδια τη σύμβαση, οι μεταγενέστερες παρατάσεις είχαν ζητηθεί από την ίδια την εταιρεία και η ΚΔ θεώρησε σωστό να τις αποδεχτεί στο πλαίσιο της προσπάθειας εξεύρεσης κοινής συνισταμένης.
Υπάρχει κίνδυνος ναυαγίου; Υπάρχει Plan B σε περίπτωση ναυαγίου;
Πάντοτε υπάρχει Plan B και αφορά τεχνικές εναλλακτικές λύσεις. Όμως τέτοιου είδους λύσεις δεν είναι αρκετές κάτω από τις υφιστάμενες συνθήκες της Ανατολικής Μεσογείου λόγω γεωπολιτικών αναταράξεων που προκαλούν γεωπολιτική αστάθεια. Συνεπώς αυτές οι τεχνικές λύσεις θα πρέπει να συμπλέουν με τη γεωπολιτική σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Μέσα από αυτή τη λογική, ναι υπάρχουν εναλλακτικές τεχνικές λύσεις, που θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις γεωπολιτικές εξελίξεις και την αστάθεια στην περιοχή.
Τι σημαίνει «τεχνικές εναλλακτικές λύσεις»; Δώστε μας κάποια παραδείγματα.
Τεχνική λύση μπορεί να σημαίνει συνέργειες με εταιρείες που βρίσκονται στην περιοχή, είτε εντός είτε εκτός κυπριακής ΑΟΖ. Υπάρχουν κι άλλα κοιτάσματα στην περιοχή που μπορούν να αξιοποιηθούν σε συνδυασμό με το «Αφροδίτη». Μπορεί να αξιοποιηθεί το φυσικό αέριο του «Αφροδίτη» σε συνάρτηση με τις εξελίξεις σε άλλα κοιτάσματα της περιοχής. Έχουμε καταγράψει πολλές τεχνικές λύσεις τις οποίες είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε εάν συμβεί οτιδήποτε με την επικαιροποίηση.
Έχετε ενδείξεις ή είστε αισιόδοξος ότι δεν θα προκύψει ναυάγιο;
Από δικής μας πλευράς η συγκεκριμένη εταιρεία μας ενδιαφέρει. Είναι μια πραγματικά μεγάλη εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων που διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία. Θα πρέπει, τουλάχιστον να γίνει προσπάθεια και από τα δύο μέρη για εξεύρεση μιας κοινής συνισταμένης, η οποία θα πρέπει να έχει ως βάση το σχέδιο ανάπτυξης του «Αφροδίτη» του 2019.
Άρα πώς σχολιάζετε κάποιες φήμες που κυκλοφορούν και λένε ότι η Κύπρος δεν θέλει τη Chevron διότι είναι μια μεγάλη εταιρεία και προτιμά μια μικρότερη περιφερειακή εταιρεία που να είναι «του χεριού της»;
Αυτές είναι γνώμες διαφόρων εκτός υπουργείου. Εμείς έχουμε ενώπιόν μας ένα συμβόλαιο το οποίο πρέπει να τιμήσουμε και οι δύο πλευρές. Όμως επειδή έχουν περάσει αρκετά χρόνια πρέπει να εξετάσουμε αν αυτή η συμφωνία μπορεί να λειτουργήσει μέσα στο σύγχρονο ενεργειακό και γεωπολιτικό περιβάλλον.
Για πεδίο σύγχυσης κάνει λόγο ο πρόεδρος της Επιτροπής Ενέργειας της Βουλής, ότι άλλα λέει το Προεδρικό και άλλα το Υπουργείο Ενέργειας. Υπάρχει διαφορετική προσέγγιση μεταξύ υπουργείου και Προεδρικού;
Δεν υπάρχει καμιά απολύτως διαφορετική προσέγγιση. Πιθανόν να προκαλεί κάποια τέτοια αντίληψη το γεγονός ότι το Προεδρικό μιλά με πολιτικούς όρους και το υπουργείο με τεχνοκρατικούς όρους. Η κατεύθυνση είναι η ίδια και πάντα κατόπιν συνεννόησης.
Πότε θα έχουμε φυσικό αέριο για την εγχώρια αγορά τουλάχιστον; Δεν πάει άλλο η κατάσταση με τις τιμές του ηλεκτρικού. Πώς θα επιβιώσουν οι πολίτες, ενόψει και χειμώνα, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον;
Είναι αναγκαίο όπως το κόστος παραγωγής ενέργειας, ακόμα κι αν μετακυλιστεί σαν κόστος ηλεκτρικής ενέργειας στον καταναλωτή, να μειωθεί δραστικά. Ένας τρόπος είναι με αξιοποίηση του φυσικού αερίου της κυπριακής ΑΟΖ και της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά αυτό αγγίζει γεωπολιτικά συμφέροντα που δεν είναι όλα υπό τον έλεγχό μας. Συνεπώς επικεντρωνόμαστε σε λύσεις που είναι όσο το δυνατόν υπό τον έλεγχο της ΚΔ και αυτά είναι οι ΑΠΕ. Η προσπάθεια, και με το σχέδιο φωτοβολταϊκά για όλους, μας αφορά στην αυτονόμηση του οικιακού υποστατικού και της επιχείρησης ώστε να γίνεται αυτοπαραγωγή και ιδιοκατανάλωση με στόχο το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας στο υποστατικό, αυτή είναι η βραχυπρόθεσμη λύση. Το μεσοπρόθεσμο είναι η στόχευση σε φυσικό αέριου, που ενώ είναι ορυκτό καύσιμο, ωστόσο μειώνει σημαντικά τους ρύπους και επηρεάζει λιγότερο το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μειώνοντας τους ρύπους μειώνεται το κόστος που επιβαρύνει τον καταναλωτή.
Το πρώτο φυσικό αέριο που θα έλθει στην Κύπρο θα είναι υγροποιημένο, θα αεριοποιείται στην πλωτή μονάδα που ολοκληρώνεται σύντομα και μέσα από το χερσαίο τερματικό στο Βασιλικό θα διοχετεύεται στους ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς για να παράξουν χαμηλότερου κόστους ηλεκτρική ενέργεια μέσω των χαμηλότερων ρύπων. Ολοκληρώθηκε η μετατροπή της πλωτής μονάδας, βγήκε σε ελέγχους θαλάσσης και αερίου, μπήκε αέριο στη μονάδα, εντοπίστηκαν κάποια προβλήματα, τα οποία δεν είναι σοβαρά, στάλθηκε πίσω στο ναυπηγείο στην Κίνα για επιδιόρθωση, επιδιορθώθηκαν τα πλείστα προβλήματα και η πλωτή μονάδα αποϋγροποίησης φυσικού αερίου στον Βασιλικό θα λάβει αυτές τις μέρες την πιστοποίησή της και στη συνέχεια θα την παραλάβουμε. Το τερματικό στο Βασιλικό ολοκληρώνεται, όπως μας ενημέρωσε η κινεζική κοινοπραξία, τέλος Ιουλίου 2024, οπόταν ο συνδυασμός πλωτής μονάδας και χερσαίου τερματικού θα μπορεί να αεριοποιήσει φυσικό αέριο από τον Αύγουστο του 2024. Προβλέπεται ότι θα έχουμε καύση φυσικού αερίου από εισαγωγή υγροποιημένου γύρω στο τέλος του 2024, αρχές 2025.
Σε σχέση με το φυσικό αέριο από τα κυπριακά κοιτάσματα; Το 2030 γράφουν κάποια δημοσιεύματα...
Είναι υπερβολή. Θα αναμένω την επικαιροποίηση τον Μάρτιο του 2024 και στη συνέχεια θα είμαι σε θέση να τοποθετηθώ.
Θετική η μελέτη για EuroAsia, λέτε. Τι δείχνει η μελέτη;
Η φάση υλοποίησης ξεκίνησε από την ώρα της υπογραφής των συμβολαίων κατασκευής του καλωδίου. Η προκαταρκτική μελέτη δείχνει θετική κατεύθυνση και για τη βιωσιμότητα του έργου και για τη γεωπολιτική του αξία. Επίσης, με βάση την αξιολόγηση, θα μειωθούν οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος στην Κύπρο. Την ίδια ώρα θα αποφευχθεί η απόρριψη ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, γεγονός που αυξάνει τη διείσδυση των ΑΠΕ στην κυπριακή παραγωγή. Παράλληλα, η μελέτη κάνει αναφορά στην επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας. Αν όλα πάνε στραβά στην παραγωγή ηλεκτρισμού στην Κύπρο, ο Interconnector δίνει λύσεις διότι είναι συνδεδεμένος με το ευρωπαϊκό δίκτυο και την ευρωπαϊκή παραγωγή ενέργειας. Συνεπώς είναι θετικά τα προκαταρκτικά στοιχεία, αλλά θα αναμένουμε την τελική μελέτη για να ληφθεί η επενδυτική απόφαση από πλευράς ΚΔ, μέσα στον Ιανουάριο.
Δημιουργείται μονοπώλιο τελικά στις ΑΠΕ;
Μερικά χρόνια πριν είχαμε το μονοπώλιο συμβατικής ηλεκτροπαραγωγή από την ΑΗΚ, την οποία έχουμε και σήμερα. Ο μόνος τρόπος ήταν να δοθεί εναλλακτική λύση με τις ΑΠΕ και να δοθεί η ευχέρεια να παράξει ηλεκτρική ενέργεια ώστε να υπάρξει ισοζύγιο μέσα στη χώρα. Όταν αυτό το ισοζύγιο από ανανεώσιμες πηγές και συμβατικές πηγές φθάσει σε ένα σημείο, τότε θα πρέπει να απελευθερωθεί και η ΑΗΚ, η οποία δεσμευόταν από τη δεσπόζουσα της θέση, ώστε να είναι σε θέση να αναπτυχθεί και στις ΑΠΕ διότι είναι και ο μόνος τρόπος για να μειώσει το κόστος της συμβατικής παραγωγής. Θα πρέπει το μείγμα το οποίο παράγει η ΑΗΚ να είναι σε τέτοιο ποσοστό που να μειώνει το συνολικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής. Αρχές τέλος του 2024-2025 θα έχουμε στην Κύπρο άλλους δύο οργανισμούς παραγωγής ηλεκτρικού με συμβατικά καύσιμα (φυσικό αέριο).
Ρύποι. Μεγάλος βραχνάς. Ακούγονται κάποια τεράστια ποσά. Τελικά ποιο είναι το ποσό που καλείται ή θα κληθεί να πληρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία;
Είναι υπερβολή. Το ποσό κανείς δεν το γνωρίζει και κακώς υπάρχουν αντιπαραθέσεις γι' αυτό το θέμα. Στόχος πρέπει να είναι και είναι η μείωση των ρύπων και εκεί είναι που επικεντρωνόμαστε, μέσα από τις ΑΠΕ και το φυσικό αέριο.
Η Τουρκία μπορεί να μπει στην ενεργειακή εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου;
Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα της Ανατολικής Μεσογείου και παράλληλα είναι κόμβος ενέργειας. Στο θέμα της ενέργειας δεν μπορείς να αγνοείς μια τέτοια χώρα έστω και αν βρίσκεται σε διαμάχη με την Κυπριακή Δημοκρατία. Όμως η κατάσταση ως έχει, με την κατοχή, δεν επιτρέπει πολλή συζήτηση γύρω από το θέμα, ενώ ο φυσικός πλούτος ανήκει και στις δύο κοινότητες. Χρειάζεται όμως αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκίας. Συνεπώς, στα θέματα ενέργειας μπορεί να υπάρξει συνεργασία, αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ευρύτερο πολιτικό περιβάλλον.
Άρα μετά τη λύση οι όποιες συζητήσεις με την Τουρκία;
Δεν μπορώ να τοποθετηθώ, αυτό είναι στα χέρια του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος θα κρίνει τον καταλληλότερο χρόνο. Εμείς είμαστε έτοιμοι να ακολουθήσουμε την πορεία που θα μας υποδειχθεί από τον Πρόεδρο.
Με τις μπαταρίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές τι γίνεται;
Μέσα στον Ιανουάριο του 2024 θα βγούμε σε μειοδοτικό διαγωνισμό για εκδήλωση ενδιαφέροντος για αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο. Δεν είναι σωστό, σε περιόδους που δεν χρειάζεται η υπερπαραγωγή, να απορρίπτεις την πράσινη ενέργεια και να διατηρείς τη συμβατική, η οποία δημιουργεί και ρύπους. Θα υπάρξει μειοδοτικός διαγωνισμός και θα δοθεί η ευχέρεια στον ιδιώτη επενδυτή να μας υποδείξει την προσφορά του για την αποθήκευση. Υπάρχουν τρία στάδια για την αποθήκευση. Το πρώτο είναι τα υβριδικά συστήματα αποθήκευσης δίπλα από φωτοβολταϊκά πάρκα ώστε να μεταφέρεται στις μπαταρίες. Το δεύτερο είναι η διεσπαρμένη αποθήκευση μέσα στο δίκτυο, κατά την οποία θα μας υποδείξει ο επενδυτής σε ποιο σημείο του δικτύου θα τοποθετήσει μπαταρίες. Το τρίτο στάδιο το οποίο επεξεργαζόμαστε αν αποδώσουν τα πρώτα δύο στάδια, είναι ένα κεντρικό σύστημα αποθήκευσης, το οποίο να είναι κάτω από τον έλεγχο του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου. Θα δώσουμε όμως πρώτα την ευκαιρία στον ιδιώτη μέσα από τον μειοδοτικό διαγωνισμό.
Υπάρχει χρονοδιάγραμμα;
Υπολογίζω μέσα στα επόμενα ενάμιση με δύο χρόνια να έχουμε σύστημα αποθήκευσης, το οποίο να λειτουργεί με τον σωστό τρόπο ώστε μέσα από έναν έξυπνο τρόπο να διαχειριζόμαστε την πράσινη παραγωγή.
