«Είναι ώρα για τη μεγάλη στροφή»: Ο Μάριος Ηλιάδης για την πρότασή του για εμπλοκή των ΗΠΑ στο Κυπριακό

Την πρότασή του για ενεργότερη εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος καταθέτει ο Μάριος Ηλιάδης. Ο κ. Ηλιάδης χωρίς να απορρίπτει τον ρόλο των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υποστηρίζει ότι στην εξίσωση επίλυσης του κυπριακού προβλήματος θα πρέπει να εισέλθουν και οι ΗΠΑ σε μια χρονική στιγμή όπου διακυβεύονται αρκετά τόσο σε διεθνές όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Εξηγήστε μας λίγο το σκεπτικό της πρότασής σας για μεγαλύτερη εμπλοκή των ΗΠΑ στο Κυπριακό;

Ας πάμε πρώτα πίσω να δούμε τη φύση του κυπριακού προβλήματος από τότε που πήρε τη συγκεκριμένη του μορφή μετά την εισβολή του 1974. Αρχικά η Κύπρος αποφάσισε να συμμετέχει στους Αδεσμεύτους πιστεύοντας πως εκεί θα έβρισκε το μέλλον. Τα δεδομένα έδειξαν πως με την πάροδο του χρόνου δεν μπορούσε να ήταν αυτή η επιλογή. Ιδιαίτερα, μετά τα γεγονότα του 1974 με την καθοδήγηση του Αρχιεπισκόπου Μακάριου αποφασίστηκε και η επιλογή του μακροχρόνιου αγώνα. Διότι πίστευε ότι όπως ήταν οι συνθήκες μετά την εισβολή δεν υπήρχε άλλη δυνατότητα. Η εμπειρία όλων αυτών των ετών πρέπει να μας καταδείξει πως ο μακροχρόνιος αγώνας και η διαιώνιση του προβλήματος σε αυτή τη μορφή που είναι σήμερα εκτός του ότι δεν απέδωσε ενέχει και σοβαρούς κινδύνους με την οριστικοποίηση της διχοτόμησης. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι εάν συνεχιστεί η παρούσα κατάσταση το μέλλον της Κύπρου δεν θα είναι καλό.

Μέχρι σήμερα για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος βασιστήκαμε στα Ηνωμένα Έθνη που ορθώς αποφασίσαμε να κινηθούμε στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και στο πλαίσιο αυτών με στόχο τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία την οποία αποδέχτηκαν όλοι οι κατά καιρούς ηγέτες της χώρας. Όμως τα Ηνωμένα Έθνη, φαίνεται πως δεν έχουν τους μηχανισμούς για να προχωρήσουν στην εφαρμογή των ψηφισμάτων όπως είχαν διαχρονικά αποφασιστεί. Μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ δημιουργήσαμε ακόμα έναν πόλο ελπίδας για επίλυση του προβλήματος, την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και εγώ προσωπικά πίστεψα στον ρόλο της ΕΕ. Πρέπει όμως να ομολογήσουμε πως ακόμα και σήμερα η ΕΕ δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει αποφασιστικά και καταλυτικά στην επίλυση του προβλήματός μας. Αν λοιπόν οι δύο βασικοί πόλοι δεν αποδείχτηκαν ικανοί να λύσουν το πρόβλημά μας πρέπει να δούμε εάν υπάρχει άλλη επιλογή. Στις σημερινές συνθήκες με την εκ νέου δημιουργία ενός διπολικού κόσμου με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, διακυβεύεται η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων που δημιουργήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ βλέπουμε από την άλλη αυταρχικούς ηγέτες οι οποίοι καταφεύγουν στον αναθεωρητισμό. Επομένως, κατά τη δική μου άποψη δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια μεμονωμένη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία αλλά την προσπάθεια αυταρχικών καθεστώτων και ηγετών να ανατρέψουν τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων η οποία δημιουργήθηκε προ δεκαετιών. Και εάν ανατραπεί αυτή η τάξη πραγμάτων υποψήφια θύματα θα είμαστε και εμείς.

Και τι εισηγείστε εσείς;

Αυτό που εισηγούμαι είναι πως η Κύπρος πρέπει να συνταχθεί με τις δυνάμεις που αντιμάχονται τον αναθεωρητισμό και στη δική μας περίπτωση τον νεο-Οθωμανικό αναθεωρητισμό και επιθετικότητα. Είναι ασφαλώς χρήσιμα τα Ηνωμένα Έθνη και η ΕΕ, όμως δεν είναι σε θέση να ασχοληθούν ιδιαίτερα με το δικό μας πρόβλημα. Επομένως, πιστεύω πως η μόνη δύναμη που μπορεί να βοηθήσει αυτή τη στιγμή είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Γι’ αυτό καταθέτω δημόσια πρόταση για ειδικό αντιπρόσωπο ο οποίος θα εκπροσωπεί τον Αμερικανό Πρόεδρο και την αμερικανική κυβέρνηση για να εμπλακεί ουσιαστικά στο κυπριακό πρόβλημα. Οι κατά καιρούς αντιπρόσωποι των Ηνωμένων Εθνών και της ΕΕ αποδείχθηκαν διαχρονικά ανεπαρκείς στο να προωθήσουν το πρόβλημά μας.

Νομίζετε είναι οι ΗΠΑ αποτελεσματικές στο να επιλύουν προβλήματα συγκρούσεων. Αν ναι, γιατί;

Διαχρονικά οι παρεμβάσεις του αμερικανικού παράγοντα ήταν καθοριστικές σε πολλά διεθνή ζητήματα π.χ. αναγνώριση Ισραήλ από την Αίγυπτο, η Συμφωνία του Camp David, το Ιρλανδικό με τη Συμφωνία του Good Friday με προεξάρχοντα τον Αμερικανό George Mitchell. Άλλο παράδειγμα είναι η Συμφωνία των Πρεσπών, πρόσφατα η οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, η αποκατάσταση των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικές χώρες (Abraham Accord), αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη η αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Αναφέρω αυτά τα παραδείγματα για να καταδείξω πως οι Αμερικανοί μπορούν να είναι αποτελεσματικοί. Επομένως, εάν ο αμερικανικός παράγοντας εμπλακεί πιο ενεργά στο πρόβλημά μας έχουμε μεγαλύτερες πιθανότητες να το λύσουμε γιατί είναι η μόνη χώρα στη δική μου αντίληψη που μπορεί να ασκήσει επιρροή στην Τουρκία. Κι αυτό γιατί το πρόβλημα είναι ο τουρκικός αναθεωρητισμός και όχι πώς θα διαμορφωθεί η δομή του κράτους στην ομοσπονδιακή του μορφή.

Μπορούν όμως οι ΗΠΑ πράγματι να ασκήσουν επιρροή στην Τουρκία; Στα ελληνοτουρκικά φαίνεται πως μέχρι στιγμής δεν τα καταφέρνουν...

Δεν συμμερίζομαι την άποψη αυτή. Εδώ και τέσσερις ή και περισσότερους μήνες δεν υπάρχουν υπερπτήσεις στο Αιγαίο. Η δική μου άποψη είναι πως ο αμερικανικός παράγοντας διαδραμάτισε ρόλο. Βλέπουμε τον κ. Ερντογάν να αντιμετωπίζει και τα Ηνωμένα Έθνη και την ΕΕ με περιφρόνηση, πρόσφατο παράδειγμα η μη εμφάνισή του στο ραντεβού το οποίο είχε με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ. Το ίδιο και με τον κ. Σαρλ Μισέλ και την κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν όταν επισκέφθηκαν την Τουρκία. Ας θυμηθούμε αυτά. Αντίθετα, εκλιπαρεί τις ΗΠΑ για την οικονομία αλλά και την παράδοση οπλικών συστημάτων. Η πρότασή μου έχει πιστεύω και ενδιαφέρον για τις ΗΠΑ γιατί μια χώρα όπως είναι η Τουρκία που σε λίγα χρόνια θα φτάσει τα 100 εκατομμύρια, με πολεμική βιομηχανία και με τον αναθεωρητισμό του κ. Ερντογάν, είναι πολύ πιθανόν και υποψήφια πυρηνική δύναμη. Θέλουν, οι ΗΠΑ να δημιουργηθεί τέτοια χώρα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής; Αυτό είναι το δίλημμα των ΗΠΑ. Η γνώμη μου είναι ότι οι ΗΠΑ δεν θα θέλουν να δουν μια νέα Βόρειο Κορέα ή ένα νέο Ιράν στην περιοχή. Επομένως, αυτή η πρόταση θα είναι win-win.

Η γεωστρατηγική θέση της Τουρκίας είναι δεδομένη. Υπάρχουν σημαντικές σχέσεις αλληλεξάρτησης μεταξύ Δύσης και Τουρκίας. Το ίδιο δεν ισχύει για την Κύπρο. Επομένως, υπάρχει μια ετεροβαρής σχέση σε ό,τι αφορά τα συμφέροντα μεταξύ των κύριων δρώντων. Μήπως τελικά θα γυρίσει μπούμερανγκ για την ελληνοκυπριακή πλευρά αυτή η πρόταση;

Η Κύπρος δεν θα πρέπει να ιδωθεί μεμονωμένα. Προτεραιότητα της Δύσης είναι να διαφυλαχθεί η ενότητα της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Άρα, εμείς πρέπει να είμαστε εποικοδομητικοί ώστε να βοηθήσουμε στην επίλυση του προβλήματός μας.

Άρα στο πακέτο επίλυσης των ελληνοτουρκικών θα πρέπει να εισέλθει και το Κυπριακό;

Ασφαλώς, είναι αδιανόητο να μείνει το Κυπριακό εκτός των ελληνοτουρκικών. Μπορεί να είμαστε ανεξάρτητη χώρα και το πρόβλημά μας να είναι πολύπλοκο αλλά διαπλέκεται με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η πρότασή σας είναι ουσιαστικά μια «αμερικανοποίηση» του Κυπριακού. Πόσο έτοιμοι είναι οι Κύπριοι να δεχθούν ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Να αναγνωρίσουμε έναν σημαντικό ρόλο των ΗΠΑ στην προσπάθεια επίλυσης του προβλήματός μας, αυτή είναι η πρόταση. Δεν λέω να εγκαταλείψουμε τα Ηνωμένα Έθνη εκεί είναι το πλαίσιο και η βάση της επίλυσης του προβλήματος μέσω των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Αλλά το να δώσουμε στον αμερικανικό παράγοντα να εμπλακεί πιο ενεργά δημιουργεί νέα δεδομένα. Όταν οι συνθήκες το υπαγορεύουν θα πρέπει να ανοίγουμε τα μάτια μας και προς άλλους ορίζοντες.

Στόχος ένα κοινό κάλεσμα στις ΗΠΑ από Ε/Κ και Τ/Κ

Συζητήσατε καθόλου την πρότασή σας με κυβερνητικά στελέχη;

Σε τηλεφωνική επικοινωνία ενημέρωσα τον υπουργό Εξωτερικών για την πρόταση, συνάντησα την υπουργό Δικαιοσύνης η οποία είναι και διεθνολόγος, ζήτησα επίσης να συναντήσω την ερχόμενη βδομάδα τη διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας. Θεωρώ πως το κυβερνητικό σχήμα έχει ενημερωθεί. Εάν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θεωρεί πως η πρότασή μου παρουσιάζει ενδιαφέρον είμαι στη διάθεσή του να την αναπτύξω ακόμη πιο αναλυτικά. Επίσης, ενημέρωσα και την Αμερικανίδα πρέσβειρα και προσπαθώ αυτή τη στιγμή να διαμορφώσω μια ομάδα Ε/Κ και Τ/Κ για διαμόρφωση μιας κοινής έκκλησης για Αμερικανό απεσταλμένο. Έχω επίσης ενημερώσει σχετικά τον φίλο Ανδρέα Μαυρογιάννη, τον Σταύρο Μαλά και τον Ιωάννη Κασουλίδη, άτομα τα οποία είναι σταθερά προσηλωμένα στην ανάγκη επείγουσας λύσης του Κυπριακού. Συνομιλώ επίσης για το θέμα με διακεκριμένους Τουρκοκύπριους όπως είναι o κ. Κουτλάι Ερκ, ο κ. Οζντίλ Ναμί, ο κ. Μουσταφά Ακιντζί και ο κ. Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Εάν οι Τουρκοκύπριοι ηγέτες θελήσουν να στηρίξουν την πρωτοβουλία μιας κοινής έκκλησης, αυτό θα είχε μια νέα, εξαιρετικά σημαντική βαρύτητα.