Ταπεινό στόχο στο Κυπριακό έθεσε ο Αντόνιο Γκουτέρες - Προβληματισμοί και σκέψεις στη Νέα Υόρκη

Ο Αντόνιο Γκουτέρες επιθυμεί να διορίσει απεσταλμένο στο Κυπριακό, με έναν μοναδικό και ταπεινό στόχο: Να διαπιστώσει αν οι δύο πλευρές μπορούν -και κάτω από ποιες συνθήκες- να πάνε σε έναν νέο γύρο τελικών διαπραγματεύσεων

Σύμφωνα με έγκυρες διπλωματικές πηγές με γνώση των σκέψεων και των προβληματισμών του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, «αυτή τη στιγμή ο Γενικός Γραμματέας έχει ενώπιόν του δύο τοποθετήσεις, την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή, οι οποίες οδηγούν σε αδιέξοδο.

* Η ελληνοκυπριακή θέση προτείνει επανέναρξη των συνομιλιών απ' εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες. Αν αυτή είναι η θέση της ε/κ πλευράς σύμφωνα με διπλωματική πηγή, τότε αυτόματα θα πρέπει να μεταφερθούμε στο δείπνο της 6ης Ιουλίου 2017 και να αποδεχτούμε τη θέση του Γενικού Γραμματέα ότι διανύουμε το τελευταίο μίλι προς τη λύση; Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, ακόμα και κατά την πρόσφατη επίσκεψη Γέντζια στη Λευκωσία δεν έχει πείσει τα Ηνωμένα Έθνη ότι αυτό εννοεί.

* Η τουρκική θέση κινείται σε άλλες πολιτικές συντεταγμένες, πολύ μακριά από συνομιλίες στο Κραν Μοντανά και το πλαίσιο Γκουτέρες. Οι συνομιλίες της περιόδου 2015-2017 δεν τη δεσμεύουν πλέον. Με βάση τις προτάσεις Ερσίν Τατάρ όπως αυτές κατατέθηκαν το 2021, πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε διαπραγμάτευση στο Κυπριακό θα πρέπει τα Ηνωμένα Έθνη να αναγνωρίσουν την κυριαρχική ισότητα των Τουρκοκυπρίων, θέση που παραπέμπει σε αναγνώριση δύο κυρίαρχων κρατιδίων στην Κύπρο. Η θέση αυτή δεν συνάδει με κανένα ψήφισμα του ΟΗΕ.

Απεσταλμένος

Μετά την ολοκλήρωση των επαφών για το Κυπριακό στη Νέα Υόρκη ο Γενικός Γραμματέας προσανατολίζεται στο επόμενο χρονικό διάστημα να διορίσει απεσταλμένο του ΟΗΕ με εντολή να δράσει σε ένα χρονοδιάγραμμα τριών το πολύ έξι μηνών για να διαπιστώσει αν υπάρχει έδαφος για διαπραγματεύσεις.

Πρόκειται για μια απόφαση καθαρά διαδικαστική, έχοντας πάντα κατά νου αυτό που όλοι όσοι ασχολούνται με το Κυπριακό, γνωρίζουν πολύ καλά. Ότι στο Κυπριακό πολλές φορές η διαδικασία είναι η ίδια η ουσία. Ούτως ή άλλως αυτή ήταν και η συμφωνία Αναστασιάδη-Τατάρ στη Γενεύη το 2021. Να διοριστεί απεσταλμένος χωρίς οι δύο πλευρές να υποχωρήσουν από τις θέσεις τους, αλλά να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με συμφωνία ότι αυτές οι θέσεις δεν αποτελούν προϋπόθεση για έναρξη της συζήτησης.

Εν ολίγοις στόχος ενός απεσταλμένου του ΟΗΕ θα είναι να γεφυρώσει τη θέση Χριστοδουλίδη περί αποδοχής ΔΔΟ με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες και την τ/κ θέση για κυριαρχική ισότητα. Μια τυχόν επιτυχής κατάληξη θα ήταν προφανώς ένα έγγραφο στρατηγικής συμφωνίας που θα επέτρεπε να επανεκκινήσει μια διαπραγμάτευση με σαφή ημερομηνία λήξης. Το πρόβλημα για τους Τουρκοκύπριους σύμφωνα με διπλωματική πηγή «δεν είναι να προσέλθουν σε έναν νέο γύρο συνομιλιών, αλλά τι θα γίνει σε περίπτωση ενός νέου αδιεξόδου». Εν ολίγοις τα περί κυριαρχικής ισότητας έχουν διπλό στόχο: «Πρώτον να θωρακίσουν την πολιτική τους ισότητα σε περίπτωση λύσης ομοσπονδίας και δεύτερον να τους δώσουν διέξοδο σε περίπτωση που οι Ε/Κ διαφωνήσουν και πάλι με τη λύση».

Αν αυτή η θέση γίνει αποδεκτή προς συζήτηση από τους Ε/Κ τότε «ίσως βρεθούμε πιο κοντά σε έναν νέο γύρο». Από την άλλη βέβαια ο απεσταλμένος του ΓΓ του ΟΗΕ θα πρέπει στο τραπέζι να διασφαλίσει κάτι εξίσου σημαντικό για τους Ε/Κ: «Τον τερματισμό των τουρκικών εγγυήσεων και την κατάθεση του χάρτη της Γενεύης στο εδαφικό».

Παρακαταθήκη

Αυτό που μπορεί να κρατήσει κάποιος προς το παρόν είναι τις καθολικές διεθνείς τοποθετήσεις υπέρ της επανέναρξης διαλόγου. Προς αυτή την κατεύθυνση τοποθετήθηκε η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτόρια Νιούλαν, έγινε επίσης μια ξεκάθαρη τοποθέτηση των Βρετανών και των Κινέζων υπέρ του διαλόγου αλλά είχαμε και την απρόσμενη τοποθέτηση των Ρώσων ότι επιστρέφουν στην προ της ουκρανικής κρίσης τοποθέτησή τους στο Κυπριακό. Είναι απίθανο η τοποθέτηση αυτή των Ρώσων να μην έχει τη συγκατάθεση της Τουρκίας, μετά την πρόσφατη συνάντηση Πούτιν- Ερντογάν στο Σότσι.

Αυτές οι τοποθετήσεις σε συνδυασμό με όσα λένε οι κυβερνήσεις στην Αθήνα και τη Λευκωσία αφήνουν ένα μικρό περιθώριο για δράση στον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες, αφού συνυπολογίσει και αξιολογήσει πλήρως τις προθέσεις της τουρκικής πλευράς.

Ο Ταγίπ Ερντογάν, σύμφωνα με διπλωματική πηγή στη συνάντηση με τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη δεν απέρριψε τη θέση του Έλληνα Πρωθυπουργού ότι το Κυπριακό δεν μπορεί να μείνει ως έχει. Στην πραγματικότητα ο κ. Ερντογάν δεν σχολίασε καν αφού οι διαπραγματευτικές του θέσεις τέθηκαν ξεκάθαρα στην ομιλία του ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Ελληνική διπλωματική πηγή πάντως δήλωσε στον «Πολίτη» ενθαρρυμένη «αφού η τουρκική πλευρά δείχνει έτοιμη να διαπραγματευτεί σοβαρά στα ελληνοτουρκικά. Οι συζητήσεις θα εστιαστούν όπως προκύπτει στην υπογραφή ενός μνημονίου για το μεταναστευτικό και θα προχωρήσουν στα θέματα ΑΟΖ στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο με στόχο την υπογραφή συνυποσχετικού για παραπομπή του θέματος στη Χάγη. Ταυτόχρονα στο τραπέζι θα μπει και η περαιτέρω βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ». Κάπου σε αυτό το πλαίσιο είναι αδύνατον να μην προκύψει εμπλοκή της Κύπρου.

«Σκεφτήκατε» αναφέρει στον «Πολίτη» ελληνική διπλωματική πηγή «να προτείνει η Ελλάδα πράγματα για την Τουρκία στην ΕΕ και η Κύπρος να διαφωνεί και ακόμα να τα μπλοκάρει»; Σε περίπτωση συμφωνίας για την ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο, επίσης δεν είναι δυνατόν να υπάρξει διαμοιρασμός χωρίς την Κύπρο.

Το Κυπριακό

Με βάση τα όσα έχουν συμβεί στη Νέα Υόρκη φαίνεται ότι δεν είναι δυνατόν να ξεκινήσουν αυτόνομα διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό, αλλά είναι πιθανόν αυτές να προκύψουν αρχικά μέσα από τον ελληνοτουρκικό διάλογο. Το φθινόπωρο αναμένεται κρίσιμο στα ελληνοτουρκικά. Επίσης, η Τουρκία βρίσκεται σε τροχιά επαναφοράς των διπλωματικών της σχέσεων με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Εντός του φθινοπώρου επίσης η Κυπριακή Δημοκρατία θα ολοκληρώσει τις συνομιλίες της με την αμερικανική Chevron για το κοίτασμα Αφροδίτη ενώ EXXON - TOTAL - ENI θα επανεκκινήσουν για να ολοκληρώσουν τις γεωτρήσεις τους στην κυπριακή ΑΟΖ. Οι συζητήσεις επίσης με βάση την κατασκευή του Asia ή και του Africa Interconnector ερεθίζουν την πολιτική φαντασία και προσφέρουν οικονομικά κίνητρα ούτως ώστε η Ανατολική Μεσόγειος να εγκαταλείψει τη ζώνη της ρευστότητας για να εισέλθει στη ζώνη της προβλεψιμότητας και κατ' επέκταση της σταθερότητας. Ο αμερικανικός σχεδιασμός για οικονομικό τόξο στην Ανατολική Μεσόγειο επανέρχεται και ίσως αρχίσει να γίνεται πιο ορατός. Αυτή τη φορά μια πιθανή επαναφορά του Κυπριακού στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων φαίνεται να ευνοείται περισσότερο από γεωπολιτικές εξελίξεις. Την περίοδο 2015-2015 η παρουσία του Τ/Κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί έδινε μια ισορροπία σε ό,τι αφορά την εσωτερική και τη διεθνή πτυχή του Κυπριακού, επιτρέποντας στην τ/κ κοινότητα να διαδραματίζει τον μικρό ή σημαντικό της ρόλο σε ό,τι αφορά το μέλλον της. Σήμερα η παρουσία του Ερσίν Τατάρ στην ηγεσία της τ/κ κοινότητας επιτρέπει στην Τουρκία να έχει τον απόλυτο έλεγχο. Θα τη βόλευε απόλυτα αν η Αθήνα μπορούσε να συμπεριφερθεί στον Χριστοδουλίδη με τον ίδιο τρόπο. Μετά το 1974 βέβαια η Αθήνα ούτε θέλει, ούτε μπορεί να επαναλάβει τα ίδια λάθη που έκανε στην Κύπρο πριν το 1974. Από την άλλη η Κύπρος οφείλει να έχει ξεκάθαρες θέσεις γιατί ο κίνδυνος να μπει στο περιθώριο είναι τεράστιος.