Η εξίσωση της λύσης έχει αποτέλεσμα ακέραιο αριθμό - Το μέρισμα της ειρήνης στην Κύπρο

Μέρισμα της ειρήνης στην Κύπρο. Μια πρόταση που μπορεί να διαβαστεί και να αναλυθεί με διάφορους τρόπους, αλλά πάντα με πρόσημο θετικό. Το μέρισμα της ειρήνης σε αριθμούς, ως αποτέλεσμα της επανένωσης της οικονομίας της χώρας μας, αν μιλάμε με όρους μαθηματικούς. Το μέρισμα της ειρήνης σε ασφάλεια, πρόοδο και ευημερία, αν μιλάμε με όρους πολιτικούς. Συνηθίσαμε να μιλάμε για το κόστος της λύσης ή μη της λύσης του Κυπριακού, όταν το κόστος της διαίρεσης το πληρώσαμε και το πληρώνουμε ακόμα σε απώλειες ζωών, υλικών αγαθών, ανασφάλειας και αποξένωσης από τη γη μας, από τη μια άκρη του νησιού έως την άλλη.

Αλέξανδρος Αποστολίδης, ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο και Χάρης Ψάλτης, καθηγητής Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Ψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, καταθέτουν στον «Π» θέσεις, απόψεις και επιχειρήματα που εξηγούν γιατί μία λύση στο χρονίζον κυπριακό πρόβλημα μπορεί να αποβεί επωφελής για το σύνολο του λαού μας, θα αναπτύξει τον μέσο όρο του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος και θα εξαλείψει τις άνιση κατανομή των εισοδημάτων και στις δύο κοινότητες. Και γιατί, ακόμα, η λύση θα συμβάλει στην εξάλειψη ή στην άμβλυνση του ψυχολογικού κόστους.

Σε άλλα κράτη, η οικονομία, το εμπόριο, ο τουρισμός και άλλοι τομείς ανάπτυξης, καθίστανται μία win win συνεργασία. Στις πλείστες περιπτώσεις όλοι κερδίζουν και όσο περισσότερη ή μεγαλύτερη αλληλοεξάρτηση υπάρχει, αυξάνεται και η δυνατότητα της ανάπτυξης. «Στην Κύπρο έχουμε έλλειψη αλληλοεξάρτησης κι ένα ωραίο παράδειγμα αυτού, είναι ο Κανονισμός της Πράσινης Γραμμής. Σε άλλες χώρες θέλουν να δουν μείωση των κανονισμών για να διευκολυνθεί το εμπόριο και η οικονομική δραστηριότητα, στη δική μας περίπτωση χρειαζόμαστε νομοθετικό πλαίσιο για να καταστεί αυτό εφικτό», εξηγεί ο κ. Αλέξανδρος Αποστολίδης.

Το παγόβουνο

Σε μια χώρα διαιρεμένη, άρα και μία οικονομία διαιρεμένη, μπορούν να υπάρξουν προοπτικές; Δεν έχουν αγγίξει «ταβάνι» ή δεν είναι κοντά να συμβεί αυτό; Το ερώτημα αυτό απαντάται από τον κ. Αποστολίδη με παραστατικότητα: «Είναι ως ένα παγόβουνο. Τα προβλήματα είναι από κάτω, δεν τα βλέπεις. Γιατί η διαίρεση δημιουργεί μεγάλα βαρίδια. Κι ένα καλό παράδειγμα για την ε/κ κοινότητα, για την Κυπριακή Δημοκρατία, είναι το γεγονός ότι χωρίς λύση αποκλείεται η μεγάλη αγορά της Τουρκίας στην οποία δεν μπορεί να πουλά υπηρεσίες και αγαθά, ενώ οι προοπτικές για τις νέες αγορές της Τουρκίας εξακολουθούν να μένουν εκτός πρόσβασης», σημειώνει ο κ. Αποστολίδης, υποδεικνύοντας εμμέσως πλην σαφώς πως μιλάμε για εξέλιξη η οποία λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Όμως, συνεχίζει, υπάρχει και έλλειψη δυναμικής. Και φέρνει ως παράδειγμα το διαιρεμένο σύστημα παροχής ηλεκτρισμού. Ακόμα, «η διαίρεση μειώνει τις ευκαιρίες παραγωγικότητας, δημιουργεί βαρίδια που ίσως είναι αόρατα και την ίδια ώρα μειώνει τις προοπτικές ανάπτυξης. Σίγουρα, αυτό είναι πολύ πιο εμφανές στην τ/κ κοινότητα και τη μικρή οικονομία της. Η επίσημη οικονομία είναι περίπου 2,5 δισεκατομμύρια. Είναι και η ανεπίσημη, ωστόσο, η οποία θεωρώ ότι φτάνει στα 4 δισεκατομμύρια ευρώ». Και όπως εξηγεί, «το θέμα δεν είναι ότι δεν θα υπάρχει ανάπτυξη χωρίς λύση. Το ζήτημα είναι ότι χωρίς λύση είμαστε λιγότερο ανταγωνιστικοί, παγκόσμια, και χωρίς ευκαιρίες». Η εξωστρεφής κυπριακή οικονομία θα μπορούσε πολύ εύκολα να προσφέρει υπηρεσίες τις οποίες ζητούν επιτακτικά τουρκικές εταιρείες και κολοσσοί, εκτιμά ο κ. Αποστολίδης. Κι όπως επισημαίνει, «αν θέλει η Κύπρος να γίνει Ιρλανδία της περιοχής θα πρέπει να έχει ομαλές οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με την Τουρκία. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Κυπριακό είναι οικονομικό θέμα. Είναι πολιτικό. Που πρέπει να επιλυθεί. Αλλά πρέπει να αντιληφθούμε και το οικονομικό κόστος που δημιουργείται».

Ο Χάρης Ψάλτης ενισχύει την επιχειρηματολογία αυτή, σημειώνοντας την οικονομική στασιμότητα λόγω μη λύσης: «Η συνεχιζόμενη διαίρεση της Κύπρου εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη. Η οικονομία της Κύπρου έχει χρόνιες δομικές αδυναμίες οι οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα με την επανένωση της Κύπρου». Κι αναφέρει ως ενδεικτικά παραδείγματα τα «χαμένα έσοδα από τον τουρισμό: Η σύγκρουση και η διαίρεση αποθαρρύνουν δυνητικούς τουρίστες, επηρεάζοντας μια κύρια πηγή εσόδων. Οι αυξημένες δαπάνες για την άμυνα, οι οποίες αναγκάζουν και τις δύο πλευρές να διαθέσουν σημαντικούς πόρους για την άμυνα λόγω των συνεχών εντάσεων».

Αύξηση ΑΕΠ

Μιλώντας για τις προοπτικές που διανοίγονται σε τομείς, όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός, οι επενδύσεις, το εμπόριο, το φυσικό αέριο, ο κ. Αποστολίδης εξηγεί πως πολλές και διαφορετικές πηγές έχουν κάνει προβλέψεις για το μέρισμα της ειρήνης στην Κύπρο. Η ομάδα Cyprus Peace Dividend Revisited, αποτελούμενη από τους οικονομολόγους Φιόνα Μούλεν, Αλέξανδρο Αποστολίδη και Μουσταφά Μπεσίμ, το 2014, κατέδειξε ότι σε 20 χρόνια θα μπορούσε να υπάρξει αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 18 με 19%. Κι αυτό, εξηγεί ο κ. Αποστολίδης, θα σήμαινε για τον μέσο Κύπριο ένα εισόδημα περίπου 12 χιλιάδες ευρώ υψηλότερο σε σχέση με το μέσο εισόδημα το 2014. Οι Μ. Φλωρεντιάδης, η Φιόνα Μούλεν και Μουσταφά Μπεσίμ, έκαναν ξανά αυτή την άσκηση λίγα χρόνια μετά, και βρήκαν αύξηση του ΑΕΠ σε περίπου 14-18 δισ. ευρώ. «Αυτό μεταφράζεται σε ευκαιρίες και θέσεις εργασίας. Η Λεμεσός, για παράδειγμα, πιθανόν να είναι η πόλη που θα κερδίσει περισσότερο σε μια τέτοια προοπτική. Κι αυτό γιατί έχει ναυτιλιακή βιομηχανία, η οποία θα αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο άμα παραμεριστεί το βαρίδι που λέγεται Τουρκία. Και μαζί θα αναπτυχθεί και ο τομέας των υπηρεσιών». Με λίγα λόγια, κατά τον κ. Αποστολίδη, «θα μπορούσε και η Τουρκία να είναι στο πεδίο αγοράς μας».

Κι αν μιλάμε για ανάπτυξη, Α. Αποστολίδης και Χ. Ψάλτης αναφέρονται αναλυτικά σε τομείς, όπως η εκπαίδευση και ο τουρισμός, οι κατασκευές κ.ά. που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν. Πώς; «Μόνο η ανακατασκευή περιοχών θα είναι μια φοβερή 'ένεση' στον κατασκευαστικό τομέα. Θα κάνει την εποχή των 'χρυσών' διαβατηρίων να φαίνεται παιγνίδι», τονίζει ο κ. Αποστολίδης, υποδεικνύοντας, ωστόσο, την ανάγκη για ένα σωστό δημοσιονομικό πλαίσιο. Υπάρχουν λύσεις για αντιμετώπιση των όποιων αρνητικών επιπτώσεων μπορεί να παρουσιαστούν, εξηγεί. Κι αυτές είναι το σωστό πλάνο και η σωστή δημοσιονομική επιλογή των επενδύσεων για τη λύση. Ένα σημαντικό θέμα, είναι η χρηματοδότηση των ιδιοκτητών που δεν θα μπορούν να επιστρέψουν πίσω στις περιουσίες τους. Κι ενώ έχει συζητηθεί το θέμα «νόμιμοι ιδιοκτήτες και χρήστες», το ποσοστό μεταφοράς γης από το ένα συνιστών κρατίδιο στο άλλο, δεν έχουμε μιλήσει για τη χρηματοδότηση. «Ιδέες και λύσεις υπάρχουν, οικονομικές και πολιτικές. Για παράδειγμα, η αύξηση της γης θα μπορούσε να φορολογείται με κάποιο τρόπο και η αποζημίωση να έχει έναν μακροχρόνιο χαρακτήρα, για να αντιμετωπιστούν οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις τα πρώτα χρόνια αποκατάστασης. Υπάρχουν και πολιτικές λύσεις για αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων. Κι επειδή η οικονομία συνήθως μισά την αστάθεια, το οποιοδήποτε πολιτικό πλαίσιο πρέπει να αποδεικνύει στους τοπικούς και ξένους επενδυτές και καταναλωτές τη σταθερότητα. Κι αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους», κι εξηγεί με το χαρακτηριστικό παράδειγμα: Αν υπάρξει μια διαφωνία, για να αποτραπεί το πλήρες πάγωμα ενός κυβερνητικού μηχανισμού λόγω διαφωνίας μεταξύ των κοινοτήτων, να υπάρχει ένας αυτοματισμός επίλυσής της, κατά τον κ. Αποστολίδη.

Αναπόφευκτα, τίθεται το ερώτημα: μία χώρα ευάλωτη σε οικονομικές κρίσεις λόγω και του μικρού της μεγέθους, ποια οφέλη μπορεί να έχει στο ΑΕΠ της σε περίπτωση λύσης και επανένωσης; Υπάρχουν προβλέψεις για 14 μέχρι 18 δις επιπρόσθετο εισόδημα για την οικονομία που μεταφράζεται σε 12 με 13 χιλιάδες ευρώ κατά κεφαλήν εισόδημα, κατά τον κ. Αποστολίδη. «Βλέπουμε και μία σύγκληση των εισοδημάτων των δύο κοινοτήτων, χωρίς να χρειάζεται η μία κοινότητα να μειώσει το βιοτικό της επίπεδο. Το ότι είμαστε ευάλωτοι σε οικονομικές κρίσεις δεν αλλάζει με τη λύση και θα παραμείνουμε ευάλωτοι γιατί κάποιες οικονομικές κρίσεις συμβαίνουν λόγω κακών πολιτικών από την Κυπριακή Δημοκρατία», τονίζει ο κ. Αποστολίδης, και υπενθυμίζει την «έμφαση σε ένα τραπεζικό σύστημα, ίσα με οκτώ φορές το μέγεθος της οικονομίας της χώρας». Μια λύση του Κυπριακού επιτρέπει νέες λύσεις για αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων. Για παράδειγμα, εξηγεί, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, βλέπουμε να κλείνει ένα κεφάλαιο ρωσικών επενδύσεων. Και οι επιχειρηματίες προσπαθούν να ανοίξουν μία πόρτα στις χώρες του Κόλπου. Θα μπορούσε να υπήρχε ακόμα μία πόρτα για να ανοίξει. Αυτή της Τουρκίας. «Δεν θα περιοριστούν οι κρίσεις αλλά θα έχουμε περισσότερες ευκαιρίες να τις αντιμετωπίσουμε. Τα οικονομικά της λύσης δεν είναι μόνο το μέρισμα της ειρήνης αλλά και οι πολιτικοί μηχανισμοί που θα δουλεύουν για ένα σταθερό περιβάλλον για την οικονομία».

Επένδυση για το μέλλον

Το επιχείρημα για το κόστος της λύσης προβάλλεται πολλές φορές ως συγκεκαλυμένο επιχείρημα για διατήρηση της παρούσας κατάστασης. Υπάρχουν αριθμοί ή στοιχεία που να καταδεικνύουν το μη βιώσιμο της συνέχισης της κατάστασης; Ο κ. Αποστολίδης, και πάλι απαντά προτάσσοντας το «παγόβουνο». Το κόστος της συνέχισης της παρούσας κατάστασης, «είναι ως ένα παγόβουνο. Άμυνα, ανθρώπινα δικαιώματα, άνιση ανακατανομή εισοδημάτων, διαφθορά, είναι ζητήματα πάνω στο παγόβουνο. Θέματα έλλειψης αγορών, ευκαιριών για τους νέους κ.ά. είναι κάτω από το παγόβουνο. Θεωρώ είναι κρίμα, άδικο και λάθος να μιλάμε για κόστος της λύσης. Σίγουρα υπάρχουν έξοδα αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκην κόστος. Αυτά είναι επένδυση για το μέλλον μας. Η ανοικοδόμηση της Αμμοχώστου και η επιστροφή στους νόμιμους ιδιοκτήτες της, για παράδειγμα, δεν μπορεί να θεωρηθεί κόστος λύσης. Είναι επένδυση και αύξηση της παραγωγικότητας του νησιού μας που θα ξαναφέρει μία από τις πόλεις της πίσω στη ζωή, πολιτική, κοινωνική και οικονομική. Το κόστος ανοικοδόμησης είναι επένδυση για το μέλλον και αύξηση της παραγωγικότητας», τονίζει. Και ο κ. Ψάλτης υποδεικνύει το κόστος της ανεκμετάλλευτης συμφιλίωσης: «Όσο περισσότερο διαρκεί η σύγκρουση, τόσο πιο δύσκολο και πιθανώς πιο δαπανηρό μπορεί να είναι να επιτευχθεί εν τέλει η συμφιλίωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άνοδος διαφόρων τομέων της οικονομίας που επωφελείται οικονομικά από τη μη λύση και τον γεωγραφικό διαχωρισμό εις βάρος του μέσου πολίτη (έμποροι καυσίμων, φαρμακοβιομηχανία, ανάπτυξη γης κ.λπ.).

Μετά τα τρία χρόνια

Στο ερώτημα σε πόσα χρόνια θα νιώσει ο Κύπριος πολίτης τα οικονομικά οφέλη από τη λύση, ο ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο κ. Αποστολίδης, κάνει τον διαχωρισμό σε προσωπικά – ατομικά και συλλογικά οφέλη. Τα ατομικά - προσωπικά θα είναι άμεσα, λέει, και θα μεταφραστούν για όλους τους Κύπριους πολίτες μαζί. Ο μεγαλύτερος δυναμισμός στο μέρισμα της ειρήνης θα αρχίσει μετά τα πρώτα τρία χρόνια. Η λύση πρέπει να είναι σταθερή και το μέρισμα της ειρήνης είναι σαφέστατα μεγαλύτερο με μια επανενωμένη Κύπρο. «Θα ήταν κρίμα να περιορίσουμε το μέρισμα της ειρήνης με οποιαδήποτε άλλη μορφή λύσης που δεν θα φέρει επανένωση. Ο δυναμισμός της οικονομίας είναι μεγαλύτερος όταν δεν υπάρχουν περιορισμοί», επαναλαμβάνει ο κ. Αποστολίδης.

Ψυχολογική διάσταση

Ο κ. Ψάλτης, καταθέτει δύο παραμέτρους οι οποίες αγγίζουν την κοινωνική και ψυχολογική διάσταση της μη λύσης του Κυπριακού. Το επίμονο ζήτημα δημιουργεί κοινωνική διαίρεση και δυσπιστία μεταξύ των δυο κοινοτήτων αλλά και μεταξύ των ανθρώπων και για τους θεσμούς. Η διαφθορά στις δυο κοινότητες επωφελείται από τη μη επίλυση και τη συντηρεί, τονίζει. Σε ό,τι αφορά το ψυχολογικό κόστος: «Η σύγκρουση και η διαίρεση έχουν σημαντικό ψυχολογικό κόστος για τους ανθρώπους της Κύπρου. Κάθε χρόνος που περνά αρκετοί εκτοπισμένοι αποβιώνουν με τον πόθο της επιστροφής στις πατρογονικές του εστίες αφήνοντας στην οικογένειά τους το αίσθημα της αδικίας και ματαιότητας», σημειώνει.