H στροφή 180 μοιρών του Ερντογάν προς ΕΕ και οι κυπρογενείς υποχρεώσεις

Η στροφή 180 μοιρών του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος κοιτά και πάλι προς τη Δύση για να δώσει προοπτική στη δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία, έχει πυροδοτήσει ένα μπαράζ αναλύσεων και σχολίων για το τι σημαίνει η προοπτική αναθέρμανσης των ευρωτουρκικών σχέσεων για την Κύπρο.

Υπενθυμίζεται ότι στη συνάντηση της περασμένης Δευτέρας ο κ. Ερντογάν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ συμφώνησαν να επικεντρωθούν στη μετανάστευση και τους πρόσφυγες, τους οικονομικούς δεσμούς και στην προοπτική ανοίγματος των ταξιδιών χωρίς βίζα στην ΕΕ για τους Τούρκους, όπως ανέφερε σε ομάδα δημοσιογράφων ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ. Ο αξιωματούχος περιέγραψε τη συνάντηση ως αλλαγή σε έναν πιο θετικό τόνο, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα των «New York Times».

Αν λοιπόν ο κ. Ερντογάν θέλει να περάσει στην πράξη και η θετική ευρωτουρκική ατζέντα να αποκτήσει υπόσταση, τότε η επόμενη ημέρα περνά και από την Κύπρο. Με την προοπτική πλήρους ένταξης της Τουρκίας να θεωρείται ένα απομακρυσμένο ενδεχόμενο, η ενίσχυση των οικονομικών δεσμών αφορά επί της ουσίας την αναθεώρηση της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ - Τουρκίας.

Για να ανοίξει όμως η διαπραγμάτευση η Τουρκία θα πρέπει πρώτα να εκπληρώσει υποχρεώσεις που απορρέουν από την υφιστάμενη συμφωνία και συγκεκριμένα το Πρόσθετο Πρωτόκολλο, το λεγόμενο Πρωτόκολλο της Άγκυρας, με το οποίο έγιναν μέρος της συμφωνίας τα δέκα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην Ένωση το 2004, δηλαδή να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και να ανοίξει τα λιμάνια και αεροδρόμιά της για πλοία και αεροπλάνα από την Κύπρο.

Ανώτερος κοινοτικός αξιωματούχος εξήγησε στον «Π» ότι η αναθεώρηση της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ - Τουρκίας αφορά την ένταξη των δημόσιων συμβάσεων και των υπηρεσιών, τομείς με τεράστια προστιθέμενη αξία για την τουρκική οικονομία. Πρώτα, όμως, πρέπει να εφαρμοστεί το Πρόσθετο Πρωτόκολλο, υποχρέωση που απορρέει από τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου τον Δεκέμβριο του 2006. Με τα εν λόγω Συμπεράσματα, που δεν έχουν αλλάξει, η Τουρκία καλείται να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους και άνευ διακρίσεων εφαρμογής του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης προς όλα τα κράτη μέλη.

Πρόσθετα, η διαπραγμάτευση για την αναθεώρηση της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ - Τουρκίας, την οποία θα τρέξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα γίνει με βάση εντολή που θα δώσουν με ομοφωνία τα κράτη μέλη. Το εφεύρημα της Τουρκίας περί εκλιπούσας Κυπριακής Δημοκρατίας σκοντάφτει στην πραγματικότητα: η Κύπρος κάθεται στο Συμβούλιο και συμπληρώνει 20 χρόνια ως κράτος μέλος της ΕΕ.

Η ανταπόκριση στις κυπρογενείς υποχρεώσεις δεν αποτελεί τον μοναδικό σκόπελο για την Τουρκία. Τα ταξίδια χωρίς βίζα στην ΕΕ για τους Τούρκους πολίτες απαιτούν την εκπλήρωση μιας σειράς άλλων υποχρεώσεων που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη και το κράτος δικαίου. Για παράδειγμα, πρέπει να αλλάξει ο ορισμός της τρομοκρατίας.

Στις Βρυξέλλες δεν τρέφουν αυταπάτες για την επαναπροσέγγιση με την Τουρκία καθώς τα δύσκολα θέματα είναι γνωστά σε όλους. Η Επιτροπή, τώρα, θα συντάξει έκθεση σχετικά με το μέλλον της σχέσης ΕΕ - Τουρκίας και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα προσεγγίσει τα επόμενα βήματα.

Υπενθυμίζεται ότι την Παρασκευή ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι «μεταφέρονται μηνύματα από τουρκικής πλευράς για την ανάγκη να υπάρξει κινητοποίηση στο Κυπριακό. Όλα αυτά εμείς θα τα δούμε στην πράξη μέσα από την ουσιαστική επανέναρξη των συνομιλιών».

Μια οικονομία υπό πίεση

Στην αξιολόγηση των κινήσεων της Τουρκίας (και το τι θα μπορούσε να πράξει για να έρθει πράγματι πιο κοντά στην ΕΕ) θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η οικονομία είναι το μείζον θέμα για την Τουρκία το οποίο επισκιάζει τα υπόλοιπα.

Η κυβέρνηση Ερντογάν υλοποιεί μια σημαντική στροφή στην οικονομική της πολιτική για να μπορέσει να ξεπεράσει τις δυσκολίες. Μετά την αλλαγή στη νομισματική πολιτική (με άνοδο των επιτοκίων) και τη συνεχή διολίσθηση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας (προσεγγίζει το 1 προς 30 με το ευρώ) το Σαββατοκύριακο ελήφθησαν και δημοσιονομικά μέτρα.

Με στόχο να αυξήσει τα έσοδά της κατά 1,12 τρισεκατομμύρια τουρκικές λίρες (42,2 δισεκατομμύρια δολάρια) η Τουρκία προχώρησε την Κυριακή σε τριπλασιασμό του φόρου στη βενζίνη. Ο πρόσθετος φόρος στα καύσιμα θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού το οποίο εκτινάχθηκε στα 263,6 δισεκατομμύρια λίρες τους πρώτους πέντε μήνες του 2023, από 124,6 δισεκατομμύρια λίρες έναν χρόνο νωρίτερα. Ωστόσο, αυτή η ενέργεια θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει τον πληθωρισμό που είχε μειωθεί στο 38,21% τον Ιούνιο από το ιστορικό υψηλό των 24 ετών του 85,51% που καταγράφηκε τον περασμένο Οκτώβριο.

Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, το έλλειμμα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αυξημένες δαπάνες, λόγω των εκλογών του Μαΐου, όταν ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν εξελέγη για τρίτη θητεία, καθώς και στις εργασίες ανοικοδόμησης μετά τους σεισμούς στη νότια Τουρκία.

Οι σεισμοί, οι οποίοι στοίχισαν τη ζωή σε περισσότερους από 50.000 ανθρώπους, αναμένεται να κοστίσουν στην Τουρκία συνολικά πέραν των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Στο τελευταίο βήμα για την ενίσχυση των ταμειακών διαθεσίμων του Υπουργείου Οικονομικών, ο φορολογικός συντελεστής για τη βενζίνη αυξήθηκε σε 7,52 τουρκικές λίρες ανά λίτρο, από 2,52 λίρες (0,1 δολάρια), ενώ ο φόρος για το πετρέλαιο ντίζελ αυξήθηκε σε 7,05 λίρες από 2,05 λίρες.

Ο αντίκτυπος των φορολογικών προσαρμογών, σε συνδυασμό με τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), αναμένεται να προσθέσει περίπου 6 λίρες στην τελική τιμή της αντλίας ή πάνω από 20% στο λίτρο, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters.

Η ενίσχυση του προϋπολογισμού της Άγκυρας κατά 1,12 τρισεκατομμύρια λίρες εγκρίθηκε από το τουρκικό Κοινοβούλιο το Σάββατο και ακολουθεί διάφορες άλλες πρόσφατες φορολογικές αυξήσεις, που στόχο έχουν την ενίσχυση των κρατικών ταμείων, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης του ΦΠΑ κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες.

Η λίρα έχει χάσει περισσότερο από το 80% της αξίας της από το 2018 και έχει υποχωρήσει περισσότερο από 28% το 2023, αυξάνοντας τις τιμές σε μια σειρά αγαθών, από καύσιμα έως τρόφιμα, στην εξαρτώμενη από τις εισαγωγές χώρα.