Δρ Νίκος Στέλγιας και Ιάκωβος Τσαγγάρης στον «Π»: Η Τουρκία στη νέα εποχή Ερντογάν

Ο Ταγίπ Ερντογάν ορκίστηκε ως Πρόεδρος, στην τιμή και την ακεραιότητά του «ενώπιον του μεγάλου τουρκικού έθνους και της ιστορίας να διαφυλάσσω την ύπαρξη και την ανεξαρτησία του κράτους, να υπακούω στο Σύνταγμα, στους νόμους, στη δημοκρατία, στις αρχές και τις μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ και στις αρχές της κοσμικής δημοκρατίας» και η χώρα διανύει από το Σάββατο τρίτη δεκαετία διακυβέρνησής του. Τι σημαίνει για την Τουρκία, τη Δύση και την Ανατολή αυτή η νέα εποχή Ερντογάν; Ο δρ Νικόλαος Στέλγιας, τουρκολόγος, ιστορικός, ερευνητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος και ο Ιάκωβος Τσαγγάρης, τουρκολόγος, λειτουργός Τύπου στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, αναλύουν και σχολιάζουν τις εξελίξεις, ενώ καλούνται να εκτιμήσουν τι αλλάζει, αν αλλάζει κάτι και στο άλλο μισό της πατρίδας μας, με την επικράτηση Ερντογάν στην Τουρκία.

Ερωτήσεις:

1. Η παντοδυναμία Ερντογάν είναι πια δεδομένη. Οι προκλήσεις, ωστόσο, είναι πολλές, ιδιαίτερα στο εσωτερικό, με την ανόρθωση της οικονομίας να είναι το στοίχημα. Ποια εποχή ανατέλλει για την Τουρκία;
2. Και στο εξωτερικό; Θα συνεχίσει ο Ερντογάν να πατά σε δύο βάρκες; Και Δύση και Ρωσία, με ρόλο πρωταγωνιστή στα περιφερειακά ζητήματα;
3. Μετά τις εκλογές στην Τουρκία, ενισχύθηκαν και κόμματα εθνικιστικά, θεοκρατικά… Αυτό ποιο αντίκτυπο θα έχει στην τουρκική κοινωνία;
4. Στο άλλο μισό της πατρίδας μας, οι Τ/Κ ασφυκτιούν από τον εναγκαλισμό της Τουρκίας. Ποια εκτιμάτε θα είναι η συνέχεια;

Δρ Νικόλαος Στέλγιας: Ο πολίτης αναζητεί την ψευδαίσθηση της σιγουριάς στην κρατική επιχορήγηση, στην παράδοση και στον εθνικισμό

Ο Δρ Νίκος Στέλγιας

1. Αναμφισβήτητα, το βράδυ της 28ης Μαΐου, ο Πρόεδρος της Τουρκίας σημείωσε μια νέα, εντυπωσιακή νίκη που του επιτρέπει να συνεχίσει την προεδρία και την ιδιότυπη γραμμή του στο εσωτερικό της χώρας και στην εξωτερική πολιτική για την επόμενη πενταετία ανενόχλητα. Ωστόσο, παρά την εντυπωσιακή νίκη, διατυπώσεις του τύπου «ο παντοδύναμος Ερντογάν» θα πρέπει να τις προσεγγίσουμε με ιδιαίτερη προσοχή, και αυτό για δυο βασικούς λόγους: Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν συμμετείχε στις εκλογές του Μαΐου από θέση ισχύος, με όλες τις δυνατότητες του κρατικού μηχανισμού να είναι διαθέσιμες για τον ίδιον, στα δυτικά παράλια της χώρας, η αντιπολίτευση διατήρησε την πρωτοκαθεδρία που εξασφάλισε στις δημοτικές εκλογές του 2019. Στο δε βόρειο Κουρδιστάν (νοτιοανατολική Τουρκία), ο Ερντογάν βίωσε εκλογική ήττα. Και την ίδια στιγμή, στο εσωτερικό της κυβερνητικής συμμαχίας, το ποσοστό του κόμματος του Ερντογάν συρρικνώθηκε, με τους εθνικιστές και συντηρητικούς συμμάχους να βγαίνουν νικητές από τις εκλογές. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας καλείται να αντιμετωπίσει τη χαοτική κατάσταση στην τουρκική οικονομία, έχοντας χάσει τα παράλια, τις κουρδικές επαρχίες και με τα ποσοστά του κόμματός του να συρρικνώνονται.
2. Σε περίπτωση που κορυφωθεί η ένταση στην Ουκρανία και στον άξονα Δύσης-Ρωσίας/Κίνας, το σίγουρο είναι ότι η Τουρκία θα κληθεί να λάβει κρίσιμες αποφάσεις. Στην Ουκρανία, η «ουδετερότητα» της χώρας ήδη δοκιμάζεται, με το μέλλον της συνθήκης για τα σιτηρά να είναι αβέβαιο. Την ίδια ώρα, θα πρέπει να δούμε το πώς προχωρούν οι συνομιλίες με τη Δαμασκό, τον σύμμαχο της Ρωσίας. Υπάρχουν πληροφορίες που δείχνουν ότι η Τουρκία δεν θέλει να παραδώσει άμεσα τα συριακά εδάφη που κατέχει. Και φυσικά στον ορίζοντα εμφανίζονται οι αμερικανικές εκλογές. Όλα αυτά μας δείχνουν ότι το ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής είναι περίπλοκο και χρειάζεται πολυδιάστατη ανάλυση.
3. Σε μια κοινωνία που η Αριστερά, με όλες τις αποχρώσεις της, αδυνατεί να θέσει το κοινωνικοοικονομικό αδιέξοδο σε στερεά, ταξική βάση και να επικοινωνήσει με την εργατιά, την αγροτιά, τους ανθρώπους του μόχθου που υποχρεώνονται να αποδεχθούν την κρατική βοήθεια που τους παρέχεται στα συντρίμμια των σεισμόπληκτων πόλεων με πολιτικά ανταλλάγματα, η ενίσχυση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, των συντηρητικών αντανακλαστικών είναι το φυσικό επακόλουθο. Ο πολίτης αναζητεί την ψευδαίσθηση της σιγουριάς στην κρατική επιχορήγηση, στην παράδοση και στον εθνικισμό.
4. Το 60% του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στα κατεχόμενα είναι ένα εντυπωσιακό ποσοστό. Τα κατεχόμενα συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των εκλογικών περιοχών (Ντιγιάρμπακιρ, Μερσίνη, Σμύρνη) όπου η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας άσκησε «βέτο» στη λανθασμένη από πολλές απόψεις γραμμή του Ερντογάν. Ωστόσο, για τη «μεταφορά» αυτού του αποτελέσματος, καλύτερα του κύματος αμφισβήτησης, στο προσκήνιο της τ/κ πολιτικής σκηνής χρειαζόμαστε πολιτικούς φορείς που θα είναι σε θέση να μεταφράσουν την αμφισβήτηση σε πράξη στις ενδεχόμενες πρόωρες «βουλευτικές εκλογές» και τις «προεδρικές εκλογές» που ακολουθούν. Σε αυτό, ωστόσο, το σημείο αντικρίζουμε παρόμοια εικόνα με αυτή την οποία επικρατεί στην Τουρκία. Δυστυχώς, οι προοδευτικές μερίδες της κοινωνίας αδυνατούν να θέσουν την αμφισβήτηση του Ερντογάν σε στερεά βάση, σε ταξική, και να απευθυνθούν σε ολόκληρη την κοινωνία. Αυτό το είδαμε να συμβαίνει στις πρόσφατες τις «εκλογές». Και δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε την απογοήτευση που προκάλεσε η κωμικοτραγική συμπεριφορά του κόμματος της τ/κ αξιωματικής αντιπολίτευσης στην πρόσφατη απεργιακή κινητοποίηση για το ηλεκτρικό ρεύμα.

Ιάκωβος Τσαγγάρης: Η τουρκική κοινωνία παραμένει, στη συντριπτική της πλειοψηφία, βαθιά συντηρητική και εθνικιστική

Ο Ιάκωβος Τσαγγάρης

1. Σίγουρα δεν αναμένεται να είναι καλύτερη για τον μέσο Τούρκο πολίτη που διψά για δημοκρατία, ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα. Αναμένεται να συνεχιστεί εντεινόμενη η πόλωση την οποία κατέδειξε για άλλη μια φορά το εκλογικό αποτέλεσμα στη χώρα και η σύγκρουση των διαφορετικών ταυτοτήτων, με κυρίαρχους τους ισλαμιστές και τους εθνικιστές. Η επιβεβαίωση της παντοδυναμίας του Ερντογάν, αφού η αντιπολίτευση φάνηκε για άλλη μια φορά κατώτερη των περιστάσεων, φαίνεται πως θα τον καταστήσει πιο αυταρχικό στο εσωτερικό και αναμένεται ότι θα συνεχίσει τον διωγμό των αντιφρονούντων που εντάθηκε ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2016, και των Κούρδων υπό τον μανδύα του «αντιτρομοκρατικού αγώνα» και της διατήρησης της ενότητας, της εδαφικής ακεραιότητας και της ασφάλειας της χώρας. Ο έλεγχος του πληθωρισμού, η σταθεροποίηση της τουρκικής λίρας έναντι των ξένων νομισμάτων, η επούλωση των πληγών του καταστροφικού σεισμού της 6^ης Φεβρουαρίου και γενικά η ανάκαμψη της οικονομίας είναι σίγουρα το βασικότερο στοίχημα που θα κληθεί να κερδίσει ο Τούρκος Πρόεδρος.
2. Η πολιτική που θα ακολουθήσει στο εξωτερικό κατά την προσεχή περίοδο άρχισε να φαίνεται λίγους μήνες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών με την προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων με χώρες, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Συρία, η Σαουδική Αραβία κ.λπ., αν και υπάρχουν αμφιβολίες κατά πόσον θα καταστεί δυνατή η βελτίωση ειδικά των σχέσεων με τη Συρία χωρίς την αποχώρηση του τουρκικού στρατού από το συριακό έδαφος, για παράδειγμα. Με τη βελτίωση των σχέσεων με τις χώρες της περιοχής, εκτιμάται ότι επιχειρείται η διεκδίκηση πρωταγωνιστικού ρόλου, ανάλογου του μεγέθους της Τουρκίας, τόσο στα πολιτικά όσο και στα ενεργειακά πράγματα, με τη μετατροπή της χώρας σε περιφερειακή υπερδύναμη, γεγονός το οποίο καταδεικνύεται και με την ανάληψη διαμεσολαβητικού ρόλου σε περιφερειακές συγκρούσεις, όπως το Ουκρανικό, και την παρέμβαση από εσωτερικές διαμάχες όπως στη Λιβύη. Η συνεργασία με τη Ρωσία, ειδικά στα ενεργειακά θέματα, εξυπηρετεί τον στόχο της Τουρκίας να καταστεί ενεργειακός κόμβος στην περιοχή, όμως ο Ερντογάν δεν προβλέπεται να εγκαταλείψει πλήρως τη Δύση, έστω και αν τόσο ο ίδιος όσο και συνεργάτες του την έχουν δαιμονοποιήσει κατά καιρούς για σκοπούς εσωτερικής κατανάλωσης.
3. Είναι γεγονός ότι οι βασικοί πυλώνες των δύο μεγαλύτερων συμμαχιών στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση είναι ισλαμικά και εθνικιστικά κόμματα, τα οποία, αν εξαιρέσουμε τα ποσοστά του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και της φιλοκουρδικής αριστερής Συμμαχίας του Μόχθου και της Ελευθερίας, έλαβαν πέραν του 70% των ψήφων. Αυτό καταδεικνύει μια εδραίωση του εθνικισμού και του ισλαμισμού στην κοινωνία, κάτι που μάλλον δεν προβλέπεται να αλλάξει ακόμα και με την αλλαγή προσώπων στη διακυβέρνηση της χώρας. Η τουρκική κοινωνία παραμένει, στη συντριπτική της πλειοψηφία, βαθιά συντηρητική και εθνικιστική.
4. Δεν προβλέπεται να είναι πολύ διαφορετική από τα μέχρι σήμερα δεδομένα. Η Τουρκία θα συνεχίσει να ελέγχει τα κατεχόμενα και να χρησιμοποιεί την τουρκοκυπριακή κοινότητα προς εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων και επιδιώξεων στην περιοχή. Το τουρκικό-ισλαμικό κεφάλαιο του ΑΚΡ θα συνεχίσει να διεισδύει στα κατεχόμενα και πιθανόν να χρησιμοποιηθεί και στα βήματα που σχεδιάζει να πραγματοποιήσει το καθεστώς σε σχέση με το άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου. Ταυτοχρόνως, η Τουρκία αναμένεται να συνεχίσει τις προσπάθειες αναβάθμισης του κατοχικού καθεστώτος διεθνώς και έναρξης απευθείας εμπορίου και απευθείας πτήσεων με κάποιες χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Ρωσία ή μέλη του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών.