Η πρόταση της Ελλάδας να υποστηριχθεί για τη θέση του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) η Τουρκία θα μπορούσε να αποτελέσει τον καταλύτη για κάτι μεγαλύτερο. Θα μπορούσε να προσεγγίσει αυτό που λέμε μεγάλη εικόνα. Θα μπορούσε να βοηθήσει στον εντοπισμό ενός μεγαλύτερου διακυβεύματος. Όσο κι αν επιμένουν κάποιοι είναι δύσκολο να ανακαλύψουν στις σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας μεγάλα ρήγματα. Ίσως μια μικρή κρίση και αυτή για τους σωστούς λόγους αφού ανάγκασε τη Λευκωσία να βρει και να στηρίξει την πολιτειακή της ταυτότητα που φαίνεται να χάθηκε προς στιγμήν μέσα στο απέραντο μπλε των διπλών εθνικών επετείων. Παρότι κάποια συμφέροντα πρέπει να είναι διακριτά, στο βάθος και για την Αθήνα και τη Λευκωσία ο στόχος θα έπρεπε να είναι κοινός, με την Αθήνα, μιας και στη Λευκωσία περισσεύει το κόμπλεξ των μικρών εθνικοφρόνων, να είναι περισσότερο large. Μια τεράστια φυσική καταστροφή πάντως άνοιξε ένα παράθυρο και η ανακοίνωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας θα μπορούσε να διαφωτίσει αρκετά τα πράγματα προς αυτήν την κατεύθυνση.
Παρασκήνιο
Η Ελλάδα εδώ και αρκετές βδομάδες ενημέρωσε τη Λευκωσία ότι θα προωθήσει την υποψηφιότητα της Τουρκίας για τη θέση αυτή με αντάλλαγμα την ψήφο της Άγκυρας για μια θέση μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Η Κύπρος με βάση τις πληροφορίες μας έδειξε να αντιλαμβάνεται την κίνηση τακτικής της Αθήνας, από την άλλη ήταν ξεκάθαρο ότι δεν ήταν υποχρεωμένη να στηρίξει την υποψηφιότητα της Τουρκίας, από τη στιγμή που βρίσκεται σε ισχύ η απαγόρευση του κατάπλου υπό κυπριακή σημαία πλοίων στα λιμάνια της.
Τα πράγματα άρχισαν να περιπλέκονται την τελευταία εβδομάδα του Φεβρουαρίου όταν αξιωματούχος των Βρυξελλών επικοινώνησε με τον τέως υφυπουργό Ναυτιλίας της Κύπρου Βασίλη Δημητριάδη για να τον ενημερώσει ότι κύκλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκρίνουν την υποψηφιότητά του ως αυτή που θα στηριχθεί από τα ευρωπαϊκά κράτη, κόντρα στις υποψηφιότητες από άλλες ηπείρους. Η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη προβληματίστηκε σε τρία επίπεδα:
1. Κατά πόσον θα έπρεπε να υποστηρίξει τον Βασίλη Δημητριάδη ο οποίος ήταν υφυπουργός επί προηγούμενης διακυβέρνησης και κοντά στον Αβέρωφ.
2. Κατά πόσον υπήρχε επαρκής χρόνος ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να προετοιμαστεί για το πόστο για το οποίο ο υποψήφιος του Παναμά π.χ. κάνει καμπάνια τα τελευταία δύο χρόνια.
3. Κατά πόσον η υποψηφιότητα Δημητριάδη με στήριξη των περισσότερων εταίρων μας στην ΕΕ θα αποδυνάμωνε πλήρως την πρωτοβουλία της Ελλάδας να ψηφίσει τον Τούρκο υποψήφιο κερδίζοντας και κάποιες ψήφους ευρωπαϊκών χωρών. Ο Τούρκος ούτως ή άλλως δεν είναι φαβορί. Μια τυχόν κυπριακή υποψηφιότητα θα τον ανάγκαζε να αποχωρήσει, κάτι που εν τοιαύτη περιπτώσει θα έστελνε το μήνυμα ότι είτε η Κύπρος υπονομεύει την ελληνική εξωτερική πολιτική, είτε ότι υπάρχει συμπαιγνία μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας.
Το Συμβούλιο
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, το οποίο συνεδρίασε την Πέμπτη υπό την προεδρία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έστειλε κάποια πολύ σοβαρά μηνύματα, τα οποία πρωτίστως ενδιαφέρουν την Ελλάδα αλλά ανοίγουν και προοπτικές για την ευρύτερη περιοχή. Στο Συμβούλιο συζητήθηκαν τα μέτρα ανακούφισης μετά τους φονικούς σεισμούς, η διεξαγωγή των εκλογών καθώς και περιφερειακά ζητήματα.
Ανάμεσα στα περιφερειακά ζητήματα που συζητήθηκαν σύμφωνα με την ανακοίνωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας ήταν η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, με αναφορά και στα ελληνοτουρκικά όπου συνεχίζεται η θετική ατζέντα, καθώς χαρακτηρίζεται «επωφελής» η «συνέχιση της πρόσφατης θετικής ατμόσφαιρας στις σχέσεις» των δύο χωρών.
«Θεωρείται ότι η συνέχιση της πρόσφατης θετικής ατμόσφαιρας στις σχέσεις μας με την Ελλάδα θα είναι επωφελής και για τις δύο πλευρές και για την περιοχή μας. Έχει αναφερθεί ότι παρακολουθούνται στενά οι τρέχουσες εξελίξεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο», ακόμα συζητηθήκαν οι ενέργειες της Τουρκίας ώστε να διατηρηθούν η ειρήνη και η σταθερότητα που έχουν επιτευχθεί χάρη στη συνεργασία με τις βαλκανικές χώρες, ενώ παρακολουθούνται στενά οι εξελίξεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα ανοιχτά ζητήματα στην περιοχή.
Η μεγάλη
Όσοι επιχειρούν να συλλάβουν τη μεγάλη εικόνα δεν μπορούν να αγνοήσουν ότι η Άγκυρα τους τελευταίους μήνες κάνει μια μεγάλη στροφή, εγκαταλείποντας ρητορικές και μεγαλοϊδεατίστικες προσεγγίσεις. Ανάγκα και θεοί πείθονται έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες.
1. Η μακρόχρονη νομισματική κρίση και τα σκαμπανεβάσματα της τουρκικής λίρας υπονομεύουν σοβαρά την αγοραστική δύναμη των Τούρκων.
2. Οι σεισμοί και οι τεράστιες καταστροφές σε 15 επαρχίες που αποτιμώνται σε 120 δισ. δολάρια έχουν τινάξει στον αέρα τον τουρκικό προϋπολογισμό.
3. Οι άστοχες γεωπολιτικές επιλογές της χώρας και η μερική συμπόρευση με τη Ρωσία -που δεν κερδίζει στην Ουκρανία- έχουν εκνευρίσει τη Δύση και έχουν υπονομεύσει το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Τουρκίας σε σημείο που έχασε την υπεροπλία στον αέρα ακόμα και από τη γειτονική της Ελλάδα των 10 εκατ. πολιτών.
4. Ο τουρκικός λαός στην πλειοψηφία του δεν αντέχει περισσότερο λαϊκισμό από τους πολιτικούς του, οι οποίοι επιχειρούν να μετατρέψουν διεθνή θέματα σε θέματα εσωτερικής πολιτικής για να αποπροσανατολίσουν από τα πραγματικά προβλήματα.
Ελλάδα και Κύπρος
Την ίδια στιγμή ούτε η Ελλάδα ούτε και η Κύπρος βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα. Η Αθήνα είναι υποχρεωμένη να δαπανά ετησίως αρκετά δις για εξοπλισμούς (το 2022 το ΓΕΕΘΑ είχε προϋπολογισμό 25 δισ. ευρώ) εις βάρος της πραγματικής ανάπτυξης της χώρας. Η Κύπρος όλο και περισσότερο βουλιάζει από την κάθοδο των εποίκων, την εξαφάνιση των Τουρκοκυπρίων και την ολοκληρωτική οικονομική εξάρτηση του βορρά από την Τουρκία. Ο τέως Πρόεδρος Αναστασιάδης άφησε τα πράγματα να οδεύσουν στα δύο κράτη και τη διχοτόμηση, την οποία αν δεν κάνει κάτι και μάλιστα γρήγορα ο Νίκος Χριστοδουλίδης και θα χρεωθεί και θα υπογράψει.
Μέχρι στιγμής ο νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας επιμένει να στέλνει το μήνυμα ότι θέλει επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό από κει που έμειναν το 2017 στο Κραν Μοντανά. Η θέση αυτή παραπέμπει σήμερα και στο αγγλικό: too little too late. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης δυσκολεύεται να πείσει αφού σήμερα έχει τη στήριξη κομμάτων που δεν αποδέχονται καν λύση διζωνικής. Στηρίχθηκε επίσης από το συντηρητικό κομμάτι του ΔΗΣΥ που επίσης δεν επείγεται για λύση, ενώ και η νέα ηγεσία του κόμματος δεν φαίνεται ικανή ακόμα να αρθρώσει δημόσια λόγο με αντικείμενο την ανάγκη λύσης του Κυπριακού. Όσοι επίσης γνωρίζουν τα του Κυπριακού και επίσης κατανοούν την τουρκική πολιτική αντιλαμβάνονται ότι η Τουρκία για να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων διεκδικεί μια σαφή τοποθέτηση σε ό,τι αφορά το αίτημα για «κυριαρχική ισότητα», η οποία δεν παραπέμπει κατ' ανάγκη στη λύση δύο κρατών.
Πόσο έτοιμος είναι ο Νίκος Χριστοδουλίδης για τέτοιες υπερβάσεις όταν έχουμε πρόβλημα να κάνουμε μια κίνηση τακτικής στηρίζοντας μια υποψηφιότητα της Τουρκίας στον ΙΜΟ. Όταν χάνουμε την ουσία του Κυπριακού στο γήπεδο της Τσετίνκαγια. Όταν όλοι μιλούν για ενεργειακό τόξο στην Ανατολική Μεσόγειο για να εντάξουν την Τουρκία, με τον νέο ΥΠΕΞ της Κύπρου να επαναφέρει προχθές στην τριμερή την κατασκευή του αγωγού EastMed για να παρακάμψουμε την Τουρκία!
Θα προκύψει
Είτε έτοιμος, είτε ανέτοιμος είναι ο κ. Χριστοδουλίδης, αυτό που φαντάζει πολύ πιθανό και συνιστά τη μεγάλη εικόνα είναι ότι η Δύση θέλει και επιθυμεί ο γεωπολιτικός ελέφαντας στη γειτονιά μας να σταματήσει να παίζει παιχνίδια με όλους. Αυτό το έχει ήδη κατανοήσει και τα μηνύματα που στέλνει κυρίως μετά τους σεισμούς η Άγκυρα είναι ότι είναι έτοιμη για τη μεγάλη επιστροφή. Τα μηνύματα που στέλνει ο πληθωρικός Ερντογάν είναι επίσης σαφή. Αν ο Ερντογάν χάσει τότε οι Κεμαλιστές θα κινηθούν επίσης γρήγορα προς δυσμάς. Είτε Ερντογάν είτε Κιλιντσάρογλου, η Τουρκία έχει στείλει το μήνυμα ότι θέλει να επανασυνδεθεί με το άρμα της Δύσης, αναγνωρίζοντας ότι η γεωπολιτική περιπέτεια στην οποία αναλώθηκε τα τελευταία χρόνια δεν της βγήκε σε καλό.
Από την πλευρά της η Δύση είναι έτοιμη για διαπραγμάτευση με την Άγκυρα την οποία δεν θέλει στα χέρια της Ρωσίας, πολύ δε περισσότερο στα χέρια της Κίνας. Σε αυτή τη διαπραγμάτευση η Τουρκία έχει να πάρει πολλά. Αυτή τη στιγμή η οικονομία της χώρας στηρίζεται από το Κατάρ, ωστόσο αυτό που απαιτείται για να αποφευχθεί η κατάρρευση είναι τα σημαντικά κονδύλια και η βοήθεια της Δύσης. Από την άλλη, έχει και να δώσει κυρίως προς την κατεύθυνση των σχέσεών της με τις χώρες της ΕΕ αλλά και της Ανατολικής Μεσογείου. Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με έγκυρη διπλωματική η πηγή «η Κύπρος δεν έχει άλλη επιλογή από του να ενταχθεί στη διαπραγμάτευση με θετική ατζέντα διαφορετικά ο κίνδυνος θα γίνει ακόμα μεγάλος για τη Λευκωσία». Με δεδομένο ότι η Τουρκία δεν θα πάρει στη Συρία (ούτε θα πάρει τα F-35) πέρα από το ευρωπαϊκό πακέτο θα της δοθεί κάτι στην ενέργεια (στο πλαίσιο της απεξάρτησής της από το ρωσικό φυσικό αέριο) με το Ισραήλ μέχρι στιγμής να δείχνει έτοιμο να μπει στο παιχνίδι. Αν η Κύπρος δεν αντιληφθεί το παιχνίδι που φαίνεται ότι θα παιχτεί επιμένοντας στη λογική του πειθαναγκασμού της Άγκυρας μέσω νομικών εργαλείων και αδιέξοδων αντεγκλήσεων με την ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη, το πιο σίγουρο σύμφωνα με πολιτική πηγή «είναι ότι θα παραμεριστεί με το Ισραήλ και τον Λίβανο να κινηθούν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας αγωγών φυσικού αερίου προς την Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο θα εξεταστεί και το θέμα πλέον της υπόστασης της βόρειας Κύπρου.
Μπορεί η Λευκωσία;
Με λίγα λόγια, μετά τις τουρκικές εκλογές αναμένεται να ξεκινήσει μια διαδικασία αναβάθμισης των σχέσεων με τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Μια προσπάθεια διευθέτησης των ελληνοτουρκικών, επαναφοράς των διπλωματικών σχέσεων της Τουρκίας με την Αίγυπτο και επίσης περαιτέρω βελτίωσης των σχέσεων με το Ισραήλ. Κάπου εδώ θα μπορούσε να κολλήσει και η Κύπρος σύμφωνα με διπλωματικές πηγές αν η ηγεσία της ανοίξει τα μάτια της και αντιληφθεί ότι το μόνο τόξο που μπορεί να λειτουργήσει στην Ανατολική Μεσόγειο έχει να κάνει με τη συνεργασία, το εμπόριο και την ενέργεια.
Προχθές στο Εθνικό Συμβούλιο ο Νίκος Χριστοδουλίδης επέτρεψε στα κόμματα του Κέντρου και στον τέως Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη που ζητά δικαίωση να ταχθούν εναντίον μιας τέτοιας ανάγνωσης. Επέμειναν μονοσήμαντα στη θέση μιας ευρωτουρκικής προσέγγισης με την ενέργεια εκτός. Η ΕΕ θα δώσει στην Τουρκία, αναφέρουν, και η Τουρκία θα δώσει αναγκαστικά στην Κύπρο! Προφανώς η Κύπρος, όπως λένε και στο ΔΗΚΟ, δεν πρέπει να δώσει τίποτα και κυρίως, όπως δήλωσε ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος, δεν πρέπει να περάσει ούτε σταγόνα κυπριακού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας.
Ο νέος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης δεν φαίνεται μέχρι στιγμής έτοιμος να αλλάξει τον ρουν των πραγμάτων. Δεν είμαστε σίγουροι αν απλώς δεν θέλει. Αυτό που διαφαίνεται είναι ότι μάλλον δεν μπορεί. Ο εύκολος αλλά πατριωτικός δρόμος που επέλεξε ο Τάσσος Παπαδόπουλος και στη συνέχεια ο Νίκος Αναστασιάδης μάλλον τον καθοδηγούν.
