Ο Λεόντιος Ιεροδιακόνου για τη Μοιραία Ηγεσία που χειρίστηκε τα τελευταία 70 χρόνια του Κυπριακού – Β’ Μέρος

Με αδιευκρίνιστη γραμμή ο Μακάριος

Το σημερινό είναι το β΄ μέρος της συνέντευξης τού Λεόντιου Ιεροδιακόνου στον «Π», με αφορμή το νέο του βιβλίο με τίτλο «Μοιραία Ηγεσία (1948 – 2021), ο Μακάριος και οι συνεχιστές». Ο κ. Ιεροδιακόνου διετέλεσε βουλευτής, αντιπρόεδρος τού ΔΗΣΥ και υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων της κυβέρνησης Κληρίδη (1997 - 1999). Το α’ μέρος της συνέντευξης δημοσιεύθηκε την περασμένη Κυριακή, και το γ’ και τελευταίο μέρος θα δημοσιευθεί την ερχόμενη Κυριακή 24 Ιουλίου 2022.

Τα γεράκια

«Ο έντονος δικοινοτικός χαρακτήρας του Συντάγματος, με τα veto του αντιπροέδρου στην εκτελεστική εξουσία και τις χωριστές πλειοψηφίες στη Βουλή, μπορούσαν εύκολα να οδηγήσουν σε συνταγματικά αδιέξοδα. Επίσης, οι άσχημες εμπειρίες από τις εχθροπραξίες του παρελθόντος (ιδιαίτερα οι μαζικές δολοφονίες του 1958), ήταν πολύ νωπές όταν ανακηρύχθηκε η ανεξαρτησία το καλοκαίρι του 1960. Είναι γεγονός ότι οι συμφωνίες Ζυρίχης δεν διασφάλιζαν μόνο καθεστώς μειονότητας στους Τ/Κ. Παραχωρούσαν πολλά προνόμια. Είναι επίσης γεγονός ότι μερικές πρόνοιες του Συντάγματος ήταν πρακτικά δύσκολο να υλοποιηθούν. Ιδιαίτερα η αναλογία 70:30, στη δημόσια υπηρεσία, πέραν του ότι θα απαιτούσε μακροχρόνια διαδικασία, θα παραβίαζε και τη στοιχειώδη αρχή της ίσης μεταχείρισης. Σύμφωνα με τον τότε πρόεδρο της Bουλής Γλαύκο Κληρίδη, ο Μακάριος θεωρούσε όλες τις πρόνοιες του Συντάγματος, που παραχωρούσαν προνόμια στους Τ/Κ, ενοχλητικές και απαράδεκτες. Έτσι, έβαλε στόχο να τις καταργήσει. Από την αρχή, τηρούσε μια αλαζονική στάση έναντι στον Τ/Κ αντιπρόεδρο και μαζί με μερικούς συνεργάτες (τους οποίους ο Κληρίδης αποκαλεί γεράκια), προσπαθούσε να αποδείξει ότι το Σύνταγμα δεν ήταν λειτουργίσιμο».

Διαφωνούσε η Αθήνα

«Την πρόθεση του Μακάριου να αναθεωρήσει το Σύνταγμα σε κάποιο στάδιο, την ψηλάφισε και η ελληνική κυβέρνηση. Ο Αβέρωφ, από τον Απρίλιο του 1963, έστειλε μακροσκελή επιστολή στον Μακάριο και του εξηγούσε γιατί η Αθήνα ήταν έντονα εναντίον μιας μονομερούς αναθεώρησης του Συντάγματος και τον προειδοποίησε μάλιστα, ότι η ελληνική κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να εκφράσει ανοικτά τη διαφωνία της. Το καλοκαίρι του 1963, μεσολάβησαν ριζικές αλλαγές στην Ελλάδα. Η έντονη διαμάχη μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης Καραμανλή και της αντιπολίτευσης οξύνθηκε ακόμα περισσότερο, με τη δολοφονία του βουλευτή της Aριστεράς, Λαμπράκη. Έτσι, τον Ιούλιο του 1963, η κυβέρνηση Καραμανλή παραιτήθηκε. Ο Μακάριος εκμεταλλεύτηκε το κενό εξουσίας και επίσπευσε τα σχέδιά του για αναθεώρηση του Συντάγματος, χωρίς διαβούλευση με την Αθήνα».

Δημιουργία τ/κ θυλάκων

«Οι αναθεωρητικές προτάσεις Μακαρίου (γνωστές ως 13 σημεία) επιδόθηκαν στην Τ/κ ηγεσία και στις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, στις 30 Νοεμβρίου 1963. Όπως ήταν αναμενόμενο, η τουρκική πλευρά απέρριψε τις προτάσεις. Έτσι, η ήδη ανησυχητική κατάσταση που επικρατούσε μεταξύ των δυο κοινοτήτων, επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο. Το αποτέλεσμα ήταν, λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1963, να ξεσπάσουν ένοπλες συγκρούσεις, μεταξύ των παραστρατιωτικών οργανώσεων των δύο πλευρών. Με το ξέσπασμα των εχθροπραξιών, η Ε/κ πλευρά προσπαθούσε να ελέγξει, όσο γίνεται, περισσότερο έδαφος, ενώ οι Τ/Κ, σε μέρη στα οποία είχαν σημαντική πληθυσμιακή υπεροχή, δημιούργησαν θύλακες, στους οποίους προσέφυγαν Τουρκοκύπριοι και από άλλες περιοχές. Η κατάσταση επί του εδάφους παρέμεινε όπως είχε διαμορφωθεί τους πρώτους ένα-δυο μήνες, μετά το ξέσπασμα των συγκρούσεων, μέχρι το πραξικόπημα και την εισβολή το 1974. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι μάχες της Τυλληρίας και οι βομβαρδισμοί από την τουρκική αεροπορία το καλοκαίρι του 1964, και η μάχη της Κοφίνου το φθινόπωρο του 1967, που είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο».

Ευκταίο - Εφικτό

«Με τη φυγή των ελληνικών στρατευμάτων, ο Μακάριος ανακοίνωσε ότι εγκαταλείπει τον αγώνα του ευκταίου (που ήταν η αυτοδιάθεση-ένωση) και υιοθετεί το εφικτό (που ήταν η διατήρηση της ανεξαρτησίας με τροποποίηση του Συντάγματος). Μάλιστα, προκήρυξε και προεδρικές εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων θα ερμηνευόταν και ως έγκριση της νέας πολιτικής. Το εκλογικό σώμα τού έδωσε τότε συντριπτική πλειοψηφία, πέραν του 90%. Τον Ιούνιο τού ίδιου χρόνου, άρχισαν διακοινοτικές συνομιλίες, για αναθεώρηση τού Συντάγματος. Παρ’ όλα αυτά, ο Μακάριος συνέχισε να παλινδρομεί και πάλι στο ευκταίο. Κουβαλώντας μαζί του το σύνδρομο της οικουμενικής αποδοχής του, έκανε δηλώσεις που απευθύνονταν και σε εκείνους του μικρού ποσοστού, που δεν τον ψήφισαν. Μια πολύ κτυπητή περίπτωση ήταν η ομιλία του στη Γιαλούσα, στις 14/3/1971, στην οποία διακήρυξε ότι 'Η Κύπρος ήτο ελληνική από την αυγή της ιστορίας της και θα παραμείνει ελληνική. Ελληνικήν και αδιαίρετον την παραλάβαμεν, ελληνικήν και αδιαίρετον θα τη διατηρήσομεν. Ελληνικήν και αδιαίρετον θα την παραδώσουμεν εις την Ελλάδα'».

Αδιέξοδο

«Τον επόμενο χρόνο, ο Κληρίδης (συνομιλητής της Ε/κ κοινότητας για αναθεώρηση του Συντάγματος) διαπίστωσε ότι οι Τ/Κ είχαν προβεί σε ουσιαστικές υποχωρήσεις. Στην πραγματικότητα, είχαν αποδεχτεί και τα 13 σημεία που είχε προτείνει ο ίδιος ο Μακάριος, εννιά χρόνια προηγουμένως. Έτσι, ο Κληρίδης επισκέφτηκε τον Μακάριο, στις 12 Σεπτεμβρίου του 1972, για να εξασφαλίσει την εξουσιοδότησή του να προχωρήσει σε συμφωνία. Ο Μακάριος αρνήθηκε πεισματικά. Αναφερόμενος σε εκείνη τη συνάντηση, ο Κληρίδης γράφει: 'Ήταν μοιραία, γιατί αν είχα κατορθώσει να πείσω τον Μακάριο να δεχτεί την άποψή μου, το πραξικόπημα θα είχε αποφευχθεί, η εισβολή δεν θα γινόταν και η Κύπρος θα είχε γλυτώσει από ένα πλήθος καταστροφών'. Εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η άρνηση του Μακάριου να αποδεχτεί μία εθνικά αξιοπρεπή λύση, έγινε όταν μέσα στην Ε/κ κοινότητα προχωρούσε ένας θανάσιμος διχασμός. Ήδη πέρασε ένας χρόνος από τη μυστική κάθοδο του Γρίβα και την ίδρυση της ΕΟΚΑ Β΄. Παράλληλα, άρχισε να διαφαίνεται και η διάσπαση στους κόλπους της Εκκλησίας. Δηλαδή, ήταν οφθαλμοφανές ότι η κατάσταση στην Ε/κ κοινότητα ήταν προβληματική και χειροτέρευε. Αυτές οι εξελίξεις έπρεπε να πείσουν τον Μακάριο να είναι πιο διαλλακτικός. Η συνεχής επιδείνωση τής κατάστασης στην Ε/κ κοινότητα οδήγησε την τουρκική πλευρά να σκληρύνει τη στάση της και να επαναφέρει θέματα προς επαναδιαπραγμάτευση. Έτσι, το αδιέξοδο επικράτησε μέχρι την εισβολή».

Μακροχρόνιος αγώνας

«Μετά την εισβολή, ο Μακάριος συνέχισε να συμπεριφέρεται (συνήθως) με αδιευκρίνιστη πολιτική γραμμή. Στην αρχή, ήταν έντονα τοποθετημένος εναντίον της διζωνικής και υπέρ της πολυπεριφερειακής ομοσπονδίας. Τον Ιούλιο του 1975, στη διάσκεψη του Ελσίνκι, αποδέχθηκε τη διζωνική ενώπιον του Καραμανλή και άλλων δυτικών ηγετών. Όμως, δεν το κοινοποίησε ούτε στους στενούς του συνεργάτες. Το 1975, υιοθέτησε την πολιτική του μακροχρόνιου αγώνα, τον οποίο με τη σειρά τους υιοθέτησαν σχεδόν όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Ήταν μια πολιτική γραμμή που ευνοούσε ουσιαστικά τα τουρκικά συμφέροντα. Η Τουρκία, όταν είχε καταλάβει πέραν του 1/3 του κυπριακού εδάφους, ήθελε χρόνο για να εμπεδώσει τα τετελεσμένα. Ο μακροχρόνιος τής παρείχε αυτό που ήθελε. Μάλιστα, όταν η τουρκική πλευρά δεχόταν διεθνή πίεση να συνομιλήσει, επιστράτευε όλα τα πιθανά διαδικαστικά εμπόδια, για να αποφευχθεί η συζήτηση της ουσίας. Ο μακροχρόνιος θα είχε νόημα, αν υπήρχε προοπτική να αλλάξουμε αισθητά το στρατιωτικό ισοζύγιο υπέρ μας. Από την αρχή, όμως, όλες οι πολιτικές δυνάμεις (ακόμα και αυτές που πλειοδοτούν σε πατριωτισμό), σωστά εκτίμησαν ότι τέτοια προοπτική δεν υπήρχε. Γι' αυτό και όλοι υποστήριζαν να βρεθεί λύση με ειρηνικές συνομιλίες. Με την πρώτη συμφωνία κορυφής, επιβεβαιώθηκε ότι ο Μακάριος αποδέχθηκε τη διζωνική και, επίσης, ότι εγκατέλειψε και τον μακροχρόνιο αγώνα. Πέντε μήνες αργότερα, τον Ιούλιο τού 1977, επανέφερε το σύνθημα του μακροχρόνιου».

Γόητρο, δημοτικότητα

«Ο Μακάριος ήταν και δύσκολος συνομιλητής/διαπραγματευτής. Δεν ήταν σταθερός και συνεπής στις θέσεις του. Τόσο πριν την ανεξαρτησία όσο και μετά, δεν κατάφερε να συνεργαστεί ομαλά με καμία ελληνική κυβέρνηση. Όταν οι κυβερνήσεις των Αθηνών, για σχεδόν τριάντα χρόνια, τον θεωρούσαν δύστροπο, ακόμα και κατά καιρούς αναξιόπιστο, δεν είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πως τον έβλεπαν και οι κυβερνήσεις των άλλων χωρών. Συνοψίζοντας, ο Μακάριος ξεκίνησε έναν πεισματικό αγώνα για τη διεθνοποίηση του Κυπριακού, αμελέτητα και πρόχειρα. Όταν παρουσιάστηκαν οι συνέπειες και τα εμπόδια από τις ενέργειές του, έδειξε αδικαιολόγητη αδυναμία να αναπροσαρμόσει τα σχέδιά του και να πάρει έγκαιρα δύσκολες, αλλά και αναγκαίες αποφάσεις. Αλλαγή των σχεδίων θα αποκάλυπτε προηγούμενες, λανθασμένες εκτιμήσεις, οι οποίες θα πλήγωναν τη δημοτικότητά του, για την οποία έδινε ιδιαίτερη σημασία. Τρεις πολύ στενοί και μακροχρόνιοι συνεργάτες του, οι οποίοι ποτέ δεν τον επέκριναν κακόπιστα, διατυπώνουν: (Α) Μ. Χριστοδούλου: 'Τον κυριαρχούσαν ανάμεικτα αισθήματα', (Β) Ν. Κρανιδιώτης: 'Είχε πάντα μια εξαιρετική ευαισθησία απέναντι σε εκείνους που δεν συμφωνούσαν μαζί του και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να αποφύγει τις επικρίσεις και να τους εξευμενίσει', Γ) Γ. Κληρίδης: Γνώριζα 'πόσο ευαίσθητος ήταν στο δημόσιο αίσθημα, ως και το πόσο αντιπαθούσε την ιδέα μείωσης του γοήτρου του'».

«Ο Κυπριανού κατάφερε -άλλοτε με αρνήσεις, άλλοτε με μισόλογα του τύπου: δεν απορρίπτουμε, αλλά και ούτε αποδεχόμαστε, και άλλοτε με επιτήδειες υπεκφυγές- να απορρίψει και να ματαιώσει όλες τις πρωτοβουλίες»

Η απόρριψη του Αγγλοαμερικανοκαναδικού σχεδίου

«Ankara is not negative»

«Μετά τον θάνατο του Μακαρίου, σύμφωνα με το Σύνταγμα, την Προεδρία του κράτους ανέλαβε ο τότε πρόεδρος της Βουλής Σπύρος Κυπριανού, μέχρι το τέλος εκείνης της πενταετίας, που έληγε τον Φεβρουάριο του 1978. Συνέχισε, όμως, για ακόμα δυο πενταετίες, 'τον Φεβρουάριο του 1978, χωρίς ανθυποψήφιο και τον Φεβρουάριο του 1983, εξελέγει και με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ, στα πλαίσια συνεργασίας του μίνιμουμ προγράμματος ΔΗΚΟ-ΑΚΕΛ. Τον επόμενο χρόνο, παραδόθηκε στον υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου (Νίκο Ρολάνδη), στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών, το Αγγλοαμερικανοκαναδικό σχέδιο, λέγοντάς του ότι βολιδοσκοπήθηκε η Άγκυρα (and Ankara is not negative) και δεν είναι αρνητική. Το σχέδιο εκείνο υιοθετούσε τις κατευθυντήριες γραμμές της πρώτης συμφωνίας κορυφής. Προέβλεπε την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων, εκτός εκείνων που θα παρέμειναν κατόπιν συμφωνίας. Καθόριζε κριτήρια για το εδαφικό. Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν που προνοούσε την επιστροφή των μονίμων κατοίκων 'των Βαρωσίων, με την έναρξη των συνομιλιών, οι οποίοι θα παρέμειναν στα σπίτια τους ανεξάρτητα από την έκβαση των συνομιλιών'. Εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ήταν μόλις τέσσερα χρόνια μετά που η περιοχή είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της και κατά τεκμήριο, οι δρόμοι, οι εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών και τα σπίτια, θα ήταν σε λειτουργίσιμη κατάσταση. Ο ΔΗΣΥ τάχθηκε υπέρ της αποδοχής του σχεδίου. Το ίδιο και η κυβέρνηση Καραμανλή. Το ΑΚΕΛ, ενώ στην αρχή τοποθετήθηκε θετικά, στη συνέχεια και με παρέμβαση της Μόσχας, το απέρριψε. Σύμφωνα με τον Ρολάνδη, 'κατά βάθος ο Κυπριανού δεν ήθελε το σχέδιο, αλλά ούτε ήθελε να το απορρίψει'. Τελικά, ο τότε Πρόεδρος και η ηγεσία αυτού του τόπου κατάφεραν να το απορρίψουν».

Δείκτες Κουέγιαρ

«Μετά που το απέρριψε ο Κυπριανού, ζήτησε από τον Ρολάνδη να βολιδοσκοπήσει τον Βαλντχάιμ, να το επαναφέρει κάτω από τον μανδύα των Ηνωμένων εθνών. Αντί να αρνηθεί ο Ρολάνδης να προβεί σε μια τόσο απρεπή ενέργεια, προχώρησε και ασφαλώς ο Βαλντχάιμ απέρριψε το αίτημα. Μετά από πέντε χρόνια, ο τότε Γενικός Γραμματέας Ντε Κουέγιαρ παρουσίασε μια καινούργια προσπάθεια: Τους δείκτες Ντε Κουέγιαρ (indicators). Ο Νίκος Ρολάνδης, ο οποίος με παρότρυνση και του Κυπριανού, ενεθάρρυνε τον ΓΓ να ετοιμάσει και προωθήσει το νέο του σχέδιο, θεώρησε το περιεχόμενο ικανοποιητικό και αποδεκτό. Όταν ο Πρόεδρος το απέρριψε, ο Ρολάνδης διαφώνησε και υπέβαλε την παραίτησή του. Ο Κουέγιαρ συνέχισε τις συνομιλίες και επαφές με τις δύο πλευρές, και προς το τέλος του επόμενου χρόνου έκρινε ότι είχε ουσιαστικά επιτευχθεί συμφωνία».

Λέω – ξελέω

«Πράγματι, στις 12 Δεκεμβρίου του 1984, ο Κυπριανού έστειλε αισιόδοξα μηνύματα στη Λευκωσία. Σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον γ.γ του ΑΚΕΛ, του έλεγε ότι 'το κλείσαμε και είναι το καλύτερο που μπορούσαμε να έχουμε'. Ο Παπαϊωάννου 'συνεχάρη τον Πρόεδρο γι' αυτήν την επιτυχή εξέλιξη'. Την ίδια μέρα, συμφώνησαν οι δύο πλευρές με τον Γενικό Γραμματέα να συναντηθούν στις 17 Ιανουαρίου 1985, για οριστική υπογραφή της συμφωνίας. Στη μοιραία εκείνη συνάντηση, ο Ντενκτάς παρουσιάστηκε έτοιμος να υπογράψει, ενώ ο Κυπριανού ήθελε να επαναδιαπραγματευτεί σημεία, τα οποία θεωρούνταν ήδη συμφωνημένα. Έτσι ναυάγησε και εκείνο το σχέδιο, με αποτέλεσμα η Ε/κ πλευρά να επωμιστεί όλη την ευθύνη. Παρά τις αποτυχίες και τις απογοητεύσεις, ο Κουέγιαρ συνέχισε τις επαφές του με τις δύο πλευρές και στις 29 Μαρτίου του 1986 παρουσίασε νέο έγγραφο, το οποίο τιτλοφόρησε 'Προσχέδιο Πλαισίου Συμφωνίας'. Αυτό ήταν και το τελευταίο σχέδιο που αποδέχθηκε ο Ντενκτάς ή, πιο σωστά, παρουσιάστηκε ότι αποδέχεται. Γιατί, ο Τ/Κ ηγέτης γνώριζε ότι το σχέδιο δεν θα γινόταν αποδεκτό από τους Ε/Κ».

Η Πρόταξη

«Γύρω από εκείνο το σχέδιο ξέσπασαν έντονες διαφορές μεταξύ των ε/κ κομμάτων, που οδήγησαν σε σύσκεψη στην Αθήνα, όπου παρευρέθηκαν ο Έλληνας Πρωθυπουργός, ο Πρόεδρος της Κύπρου και οι αρχηγοί ή εκπρόσωποι των κυπριακών κομμάτων. Σ’ εκείνη τη συνάντηση, συμφωνήθηκε η λεγόμενη 'Πρόταξη', που σήμαινε ότι τα βασικά θέματα του προβλήματος, ήτοι η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των εποίκων, οι διεθνείς εγγυήσεις και η εφαρμογή των τριών βασικών ελευθεριών, έχουν προτεραιότητα. Όλα αυτά έγιναν γνωστά. Ο δε Κυπριανού, μετά τη σύσκεψη των Αθηνών, υιοθέτησε πιο επιθετική διπλωματία. Με επιστολή του στον ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών, 'ζητούσε σύγκλιση Διεθνούς Διάσκεψης για τις διεθνείς πτυχές του Κυπριακού: α) την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των εποίκων, β) αποτελεσματικές διεθνείς εγγυήσεις'. Όλα αυτά που συμφωνήθηκαν ήταν άπιαστα όνειρα. Ο Ντενκτάς τα γνώριζε και πιθανό να αποδέχθηκε το σχέδιο, γνωρίζοντας ότι θα το ματαίωνε η δική μας πλευρά, για να επωμισθεί και την ευθύνη».

«Όχι» σε όλα

«Μετά τον Μακάριο, η πιο κρίσιμη Προεδρία ήταν αυτή του Κυπριανού, που κράτησε δεκάμισι χρόνια. Ήταν όλα πιο ρευστά. Δεν είχαν ακόμα διαμορφωθεί δύσκολα και δισεπίλυτα τετελεσμένα. Παράλληλα, ο Κουέγιαρ ήταν ο ΓΓ των ΗΕ, που προσπάθησε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, για να σπάσει το αδιέξοδο στο Κυπριακό. Παρ’ όλα αυτά, ο Κυπριανού κατάφερε -άλλοτε με αρνήσεις, άλλοτε με μισόλογα του τύπου: δεν απορρίπτουμε, αλλά και ούτε αποδεχόμαστε, και άλλοτε με επιτήδειες υπεκφυγές- να απορρίψει και να ματαιώσει όλες τις πρωτοβουλίες».

«Ο Πρόεδρος, όχι μόνο δεν προέβη σε διαπραγμάτευση για να επιτύχει οποιαδήποτε βελτίωση, αλλά φρόντισε να έχει μυστικές επαφές με το Σερντάρ Ντενκτάς, στην προσπάθειά του να πείσει και την τ/κ αντιπροσωπεία να απορρίψουν από κοινού το σχέδιο Ανάν»

Βασιλείου, Κληρίδης, Τάσσος

«Στις προεδρικές εκλογές του 1988, Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξελέγη ο Γιώργος Βασιλείου. Από την ανάληψη των καθηκόντων του και για ολόκληρη την πενταετία της Προεδρίας του, συμπεριφέρθηκε εποικοδομητικά και δημιουργικά για λύση. Όμως, 14 χρόνια μετά την εισβολή, ο Ντενκτάς έγινε εντελώς αρνητικός. Από το 1986 και μετά, απέρριπτε οποιαδήποτε πρωτοβουλία ή πρόβαλλε όρους εκτός των πλαισίων των Ηνωμένων Εθνών, για να παρακαθίσει σε συνομιλίες. Την ίδια συμπεριφορά ακολούθησε και κατά τη δεκαετία 1993-2003, επί Προεδρίας Κληρίδη. Είναι γεγονός ότι και ο Κληρίδης -στην προσπάθειά του να ψηφιστεί και από το ΔΗΚΟ, στις εκλογές του 1993– είχε διαφοροποιήσει την παραδοσιακή του συμπεριφορά, σε σχέση με το εθνικό πρόβλημα. Όμως, ήταν τόσο αρνητικός ο Ντενκτάς, που δεν υπήρχε έδαφος για συνομιλίες. Ζητούσε, ουσιαστικά, αναγνώριση κυριαρχίας του 'τ/κ κρατιδίου', ως προϋπόθεση, για έναρξη συνομιλιών».

Σχέδιο Ανάν

«Αρχές του 1997, ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών ανέλαβε ο Κόφι Ανάν. Δύο χρόνια μετά, ο Κόφι Ανάν διόρισε τον Άλβαρο Ντε Σότο ως ειδικό αντιπρόσωπό του στο Κυπριακό, ο οποίος με μια ομάδα εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων εθνών, επεξεργάστηκαν το σχέδιο Ανάν. Το σχέδιο Ανάν αποτελούσε ένα ολοκληρωμένο στη λειτουργία του έγγραφο. Ρύθμιζε όλες τις λειτουργίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, όπως και της ομοσπονδίας με τις συνιστώσες πολιτείες. Ταυτόχρονα, ρύθμιζε λεπτομερώς το εδαφικό και περιουσιακό. Το σχέδιο υποβλήθηκε στα ενδιαφερόμενα μέρη τον Νοέμβριο του 2002. Εκείνη η χρονική περίοδος δεν ήταν τυχαία. Είχε συνδυαστεί με την προοπτική ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κληρίδης, ο οποίος είχε δώσει προτεραιότητα στην ένταξη, στις συμπληρωματικές συνομιλίες ήταν συνεργάσιμος με τον ΓΓ, ενώ ο Ντενκτάς ακολουθούσε και πάλι αρνητική τακτική».

Συναντήσεις με Σερντάρ

«Τον Φεβρουάριο του 2003, έληγε η θητεία του Κληρίδη. Στις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν, με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ και του ΚΙΣΟΣ(ΕΔΕΚ), επικράτησε ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ, Τάσσος Παπαδόπουλος. Όπως ήταν ήδη γνωστό, ο νέος Πρόεδρος πίστευε ότι μια διαπραγματευτική λύση αναπόφευκτα θα άφηνε τέτοια δικαιώματα στους Τ/Κ και στην Τουρκία, που θα τους καθιστούσαν 'κυρίαρχους στον Βορρά και συνέταιρους στον Νότο'. Αυτός ο συλλογισμός τον οδηγούσε στο δεύτερο συμπέρασμα, ότι η διατήρηση του status quo ήταν καλύτερη από οποιαδήποτε διαπραγματευτική λύση. Μετά από πολλές επαφές και ζυμώσεις, αποφασίστηκε όπως διεξαχθεί η τελική και οριστική διαπραγμάτευση για το σχέδιο στο Μπούρκενστοκ τής Ελβετίας. Σε εκείνη τη διάσκεψη, ο Πρόεδρος όχι μόνο δεν προέβη σε διαπραγμάτευση για να επιτύχει οποιαδήποτε βελτίωση, αλλά φρόντισε να έχει μυστικές επαφές με το Σερντάρ Ντενκτάς, στην προσπάθειά του να πείσει και την τ/κ αντιπροσωπεία να απορρίψουν από κοινού το σχέδιο Ανάν. Τόσο στις μυστικές συναντήσεις στην Ελβετία όσο και στην Κύπρο (όπου συνεχίστηκαν οι υπόγειες συναντήσεις), διαβεβαίωνε την τουρκική πλευρά ότι ο ίδιος και οι Ε/Κ θα απέρριπταν το σχέδιο Ανάν».

Το βροντερό «όχι»

«Σε διάγγελμά του στις 7 Απριλίου, σε όλα τα ΜΜΕ, αντί ως Πρόεδρος να παρουσιάσει με ισορροπημένο τρόπο τα κύρια σημεία του περιεχομένου του σχεδίου, υπογράμμισε μόνον τα αρνητικά και με πολλή συναισθηματική φόρτιση. Ακόμη, σε πρόνοιες που μπορεί να ακούγονταν θετικές στα αφτιά των Ε/Κ, τις παρουσίαζε και αυτές με αρνητικό τρόπο. Σε ένα σημείο του διαγγέλματός του, διακήρυξε: 'Ακόμη και στις πρόνοιες που έχουν βελτιωθεί, διαπιστώνουμε λειτουργικές δυσκολίες, περίπλοκες διαδικασίες και επικίνδυνες ασάφειες'. Τελικά, το σχέδιο καταψηφίστηκε από τους Ε/Κ και απορρίφθηκε. Αυτή η εξέλιξη πλήγωσε ανεπανόρθωτα, διεθνώς, την αξιοπιστία μας. Ο Ευρωπαίος επίτροπος για τη διεύρυνση, ο οποίος υποστήριζε θερμά και βοήθησε για την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αντανακλούσε την αποκαρδιωτική εικόνα της Κύπρου, στους κύκλους των Βρυξελλών. Σε δήλωσή του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, υπογράμμισε: 'Προσωπικά, αισθάνομαι ότι έχω εξαπατηθεί'. Αναφερόμενος στη συμπεριφορά τού Προέδρου, πρόσθεσε: 'Ενώ έλεγε πως συμφωνούσε με τις γενικές αρχές του σχεδίου, τώρα εισηγείται την απόρριψή του'».