Ο Λεόντιος Ιεροδιακόνου για τα τελευταία 70 χρόνια τού Κυπριακού: Μοιραία Ηγεσία, ο Μακάριος και οι συνεχιστές του

Στο νέο του βιβλίο, με τον εύγλωττο τίτλο «Μοιραία Ηγεσία (1948 – 2021), ο Μακάριος και οι συνεχιστές», ο Λεόντιος Ιεροδιακόνου συμπυκνώνει τη σύγχρονη ιστορία του Κυπριακού σε 200 σελίδες, φωτίζοντας τα σημαντικά με λόγο δωρικό και ευκολοδιάβαστο. Ο Λεόντιος Ιεροδιακόνου ήταν βουλευτής για 20 χρόνια, την τελευταία πενταετία (1991 – 1996) πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής. Διετέλεσε αντιπρόεδρος τού Δημοκρατικού Συναγερμού, και υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων της κυβέρνησης Κληρίδη (1997 - 1999). Το σημερινό είναι το α΄ μέρος της συνέντευξης τού κ. Ιεροδιακόνου στον «Π», το β’ μέρος θα δημοσιευθεί την ερχόμενη Κυριακή 17/7/2022.

Συναίσθημα Vs Λογικής

«Στην πολιτική, δεν είναι αρκετό να έχεις δίκαιο. Τη δεδομένη χρονική περίοδο που θα επιδιωχθεί ένας πολιτικός ή εθνικός στόχος, πρέπει να υπολογιστούν τα διαθέσιμα μέσα, όπως και να επιμετρηθούν τα εμπόδια και οι κίνδυνοι που μπορεί να παρουσιαστούν στη διαδρομή προς τον στόχο. Αν στην εσωτερική πάλη (στο στάδιο δηλαδή που λαμβάνεται η απόφαση), επικρατήσουν το συναίσθημα και το πάθος έναντι της λογικής, δεν μπορεί να γίνει σωστή πρόβλεψη και αποτελεσματικός προγραμματισμός. Η δε σωστή πρόβλεψη είναι εκ των ων ουκ άνευ στην πολιτική».

Σταθμοί του Κυπριακού

«Στον περιορισμένο χώρο που παρέχει μια συνέντευξη, είναι πολύ δύσκολο να διαφωτιστούν ακόμα και οι πιο σοβαροί σταθμοί για τα τελευταία εβδομήντα χρόνια. Γι' αυτό, θα περιοριστώ να αναφερθώ στα πιο χτυπητά χαρακτηριστικά της πολιτικής μας συμπεριφοράς και να τα συγκρίνω με τους χειρισμούς και τις αντιδράσεις μας σε αυτούς που κρίνω ως τους πιο σοβαρούς σταθμούς από τους οποίους πέρασε το εθνικό μας πρόβλημα».

Πολιτική συμπεριφορά

«Τα κύρια χαρακτηριστικά της πολιτικής μας συμπεριφοράς ήταν: Κατά κανόνα θέταμε στόχους, αυτούς που νομίζαμε δίκαιους και επιθυμητούς, αμελέτητα και ανεξάρτητα αν ήταν υλοποιήσιμοι. Ήμασταν σχεδόν πάντοτε αμελέτητοι όσον αφορά το περιφερειακό και διεθνές πολιτικό περιβάλλον. Αδυνατούσαμε να προσαρμόσουμε τους χειρισμούς μας και όταν ακόμη αποδεικνύονταν λανθασμένοι στην πράξη. Υπήρχε εξόφθαλμη ευθυνοφοβία για την έγκαιρη λήψη σημαντικών και αναγκαίων αποφάσεων».

Ένωση και μόνο Ένωση

«Οι Βρετανοί, τέλος της δεκαετίας του ’40 και αρχές της δεκαετίας του ’50, αφού έχασαν την αυτοκρατορία τους, επικέντρωσαν τα ζωτικά τους συμφέροντα στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες. Από το 1954, μετέφεραν το στρατηγείο τους στην Κύπρο, στο μοναδικό έδαφος που τους απέμεινε στην περιοχή. Άρα, δεν θα ήταν παρακινδυνευμένο να λεχθεί ότι ήταν αποφασισμένοι να διατηρήσουν την κυριαρχία τους με κάθε τρόπο στην Κύπρο. Η Ελλάδα (μετά από τέσσερα χρόνια κατοχής και άλλα τόσα εμφυλίου πολέμου) είχε πολλές πληγές. Οι δε κυβερνήσεις της ήταν αδύνατες, βραχύβιες και με πολλές εξαρτήσεις από τους Βρετανούς, αργότερα και από τους Αμερικανούς. Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο από τις σπουδές του το 1948 και ανέλαβε τη διεύθυνση του γραφείου της Εθναρχίας. Από τη θέση αυτή άρχισε έναν έντονο, μονολιθικό και άκαμπτο αγώνα με σύνθημα την «Ένωση και μόνο Ένωση». Το κύριο μέσο με το οποίο πίστευε ότι θα φτάσει αυτόν τον στόχο ήταν να πείσει την ελληνική κυβέρνηση να προσφύγει στον ΟΗΕ, με στόχο να επιτύχει ψήφισμα υπέρ του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού. Παράλληλα, συζήτησε με τον Γρίβα για τη διεξαγωγή ένοπλου αγώνα (με ομολογία και των δύο), όχι όμως για να νικήσει τον αγγλικό στρατό, αλλά απλώς να βοηθήσει στη διεθνοποίηση του προβλήματος».

Μακάριος και Αθήνα

«Τον Οκτώβριο του 1955, ο Μακάριος διαδέχθηκε τον Μακάριο τον Β’ στη θέση του Αρχιεπισκόπου. Ως Αρχιεπίσκοπος, πνευματικός ηγέτης και εθνάρχης, άρχισε πιο τακτικές επισκέψεις στην Αθήνα, προσπαθώντας να ξεσηκώσει τον ελληνικό λαό και τα ΜΜΕ υπέρ του αγώνα για την Ένωση. Παράλληλα, πίεζε τις ελληνικές κυβερνήσεις να προσφύγουν στον ΟΗΕ και να ζητούν ψήφισμα υπέρ του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης - ένωσης του κυπριακού λαού. Όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις τον συμβούλευαν να σταματήσει, ή πιο σωστά, να αναβάλει αυτά τα σχέδια που αναπόφευκτα θα τους έφερναν σε σύγκρουση με το Λονδίνο. Τον διαβεβαίωναν δε ότι θα ρύθμιζαν το όλο θέμα με τους φίλους και σύμμαχους Βρετανούς σε καταλληλότερο χρόνο στο μέλλον. Ο Μακάριος ανένδοτος και αδιαφορώντας για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι ελληνικές κυβερνήσεις, το 1953 προσέφυγε ο ίδιος με επιστολή του στον ΓΓ των ΗΕ, υποχρεώνοντας την κυβέρνηση Παπάγου να αρνηθεί να υποστηρίξει την εγγραφή του θέματος. Συνέχισε όμως να πιέζει. Δεν δίστασε ακόμα να αφήσει να νοηθεί ότι πιθανόν να αναγκαστεί να ζητήσει από άλλη χώρα υποστήριξη για εγγραφή του θέματος στον ΟΗΕ».

Αποτυχία στα ΗΕ

«Τελικά, τον επόμενο χρόνο, ο Παπάγος ενέδωσε και τον Αύγουστο του 1954 έστειλε επιστολή στον ΓΓ των ΗΕ και ζητούσε να εγγραφεί το θέμα στην ημερήσια διάταξη της ΓΣ. Στη ΓΣ των ΗΕ, η ελληνική πλευρά δεν κατάφερε κανένα θετικό αποτέλεσμα. Ήταν μια αποτυχία. Εγκρίθηκε ένα ψήφισμα που απλώς ανέβαλε αόριστα τη συζήτηση του θέματος. Αυτό όμως ήταν η μικρή ζημιά. Η μεγάλη και θανάσιμη ζημιά ήταν ότι, μέσα από τη συζήτηση που διεξήχθη, φάνηκε καθαρά ότι οι Βρετανοί, στην προσπάθειά τους να αντισταθμίσουν τα ελληνικά συμφέροντα στην Κύπρο, άνοιγαν διάπλατα τον δρόμο εισόδου της Τουρκίας στο Κυπριακό. Φάνηκε καθαρά ότι παλεύαμε εναντίον ενός γεωγραφικά πολύ απομακρυσμένου αντίπαλου και χρονικά προσωρινού, και ανοίγαμε διάπλατα τον δρόμο εισόδου σ’ έναν στενό γείτονα και μόνιμα θανάσιμο αντίπαλο. Με άλλα λόγια, στα πρώτα βήματα διεθνοποίησης του Κυπριακού φυτεύτηκαν οι περισσότεροι σπόροι που προδιέγραφαν τη μετέπειτα πορεία του εθνικού μας προβλήματος».

Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής υποδέχεται στο αεροδρόμιο τον Βρετανό ομόλογό του Harold Macmillan [7 Αυγούστου 1958].

Η Τουρκία στο Κυπριακό

«Ο Μακάριος, επιστρέφοντας στην Κύπρο, παρουσίασε τα συμβάντα στη Νέα Υόρκη ως επιτυχία. Απλώς και μόνο το ότι ενεγράφη το θέμα και συζητήθηκε στη ΓΣ το θεωρούσε ως πρόοδο και μιλούσε για την επόμενη προσφυγή. Μέσα στο ίδιο πνεύμα, κινήθηκαν και οι ανακοινώσεις της Εθναρχίας. Το συνταρακτικό γεγονός εισόδου της Τουρκίας στο Κυπριακό περνούσε σχεδόν απαρατήρητο. Ο Μακάριος δεν φαίνεται να τροποποίησε καθόλου τα σχέδιά του. Εκατόν περίπου μέρες μετά τη λήξη της συζήτηση στον ΟΗΕ, άρχισε ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ, πολιτικός προϊστάμενος τού οποίου ήταν ο Αρχιεπίσκοπος. Με την έναρξη εκείνου του αγώνα, οι Βρετανοί που είχαν απόλυτο το διοικητικό αστυνομικό και στρατιωτικό έλεγχο στην Κύπρο, ίδρυσαν το επικουρικό αστυνομικό σώμα, το οποίο επάνδρωσαν αποκλειστικά με Τ/Κ. Το κύριο καθήκον αυτού του αστυνομικού σώματος ήταν, μαζί με τα βρετανικά στατεύματα, να καταστείλουν τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Αυτή η εξέλιξη από μόνη της έθετε τη μια κοινότητα εναντίον της άλλης. Τρεις μήνες μετά την έναρξη του ενόπλου αγώνα, ο βρετανός Πρωθυπουργός Eden κοινοποίησε προσκλήσεις στην Αθήνα και στην Άγκυρα, καλώντας τις να στείλουν αντιπροσώπους τους στο Λονδίνο για να συζητήσουν ‘πολιτικά και αμυντικά θέματα’ της ανατολικής Μεσογείου, ‘περιλαμβανομένης της Κύπρου’. Η Τουρκία αποδέχθηκε την πρόσκληση αμέσως και εύκολα. Στην Ελλάδα, υπήρχαν επιφυλάξεις αλλά τελικά έγινε αποδεχτή και από την Ελλάδα. Ο Αρχιεπίσκοπος ζήτησε από την Ελλάδα να απορρίψει την πρόσκληση. Μάλιστα, μετέβη και ο ίδιος στην Αθήνα και πίεσε την κυβέρνηση να προσφύγει στον ΟΗΕ πριν την έναρξη της Τριμερούς».

Η Τριμερής του ’55

«Η συμπεριφορά του Μακαρίου φαινόταν αρκετά οξύμωρη. Από τη μια, σωστά, ανησυχούσε ότι η συμμετοχή της Τουρκίας στην Τριμερή αποτελούσε πολύ αρνητική εξέλιξη. Ταυτόχρονα όμως, πίεζε για προσφυγή στη ΓΣ των ΗΕ, αδιαφορώντας για την παρουσία της Τουρκίας και στη Νέα Υόρκη. Η μόνη ερμηνεία που μπορεί να δοθεί είναι ότι η προσφυγή στον ΟΗΕ ήταν πάγια και επίμονη θέση του ιδίου. Εγκατάλειψή της θα φανέρωνε ότι ήταν άκαιρη και λανθασμένη. Οι εργασίες της Τριμερούς άρχισαν στις 28 Αυγούστου και τερματίστηκαν στις 6 Σεπτεμβρίου, ημέρα κατά την οποία έλαβαν χώρα (οργανωμένες από τις τούρκικες αρχές) σφοδρές και καταστροφικές εχθροπραξίες εναντίον των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη, που αποτέλεσαν την απαρχή της εκδίωξης της ζωτικής ελληνικής μειονότητας στη Μ. Ασία. Σίγουρα, η σύγκληση της Τριμερούς και η συζήτηση που διεξήχθη, συνέβαλαν στην περαιτέρω εδραίωση του τουρκικού παράγοντα στο Κυπριακό».

Ήθελε ο Μακάριος, αλλά...

«Σε λιγότερο από έναν μήνα, οι συντηρητικοί του Λονδίνου προχώρησαν στην αλλαγή του κυβερνήτη. Στην προσπάθειά τους να καταστείλουν τον αγώνα της ΕΟΚΑ, διόρισαν στρατιωτικό κυβερνήτη τον στρατάρχη Harding. O νέος κυβερνήτης, στην πρώτη του ανακοίνωση, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι πρόθεσή του ήταν να συζητήσει και για Σύνταγμα εσωτερικής αυτοκυβέρνησης. Πράγματι, μόλις ανέλαβε καθήκοντα, άρχισε διαπραγματεύσεις με τον Μακάριο, οι οποίες συνεχίστηκαν για πέντε μήνες. Τον Ιανουάριο του 1956, ο Harding έδωσε στον Μακάριο δεύτερη επιστολή για το θέμα αυτοδιάθεσης, με την οποία αποδεχόταν με αρνητικό τρόπο το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης: Η ορολογία που χρησιμοποιήθηκε ήταν: Δεν είναι η θέση της βρετανικής κυβέρνησης ότι το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης δεν μπορεί ποτέ να εφαρμοστεί στην Κύπρο. Είναι η θέση της ότι δεν είναι, επί του παρόντος, ρεαλιστική και υλοποιήσιμη πρόταση, ένεκα των στρατιωτικών αναγκών της Βρετανίας. Παράλληλα, οι θέσεις των δυο πλευρών πλησίασαν και στα θέματα του Συντάγματος για αυτοκυβέρνηση. Ο Ν. Κρανιδιώτης, ο οποίος ουσιαστικά συμμετείχε στις συνομιλίες, ομολογεί ότι ο Μακάριος ήθελε να αποδεχθεί τις προτάσεις Harding. Όμως, δίσταζε διότι έφερναν ένσταση κύκλοι της Μητρόπολης Κερύνειας, όπως και ο Γρίβας».

«Μακάρι ο Θεός να σώσει τον λαό σου»

«Τέλος Φεβρουαρίου, έφτασε στην Κύπρο ο τότε υπουργός Αποικιών Lennox Boyd. Μόλις το πληροφορήθηκε ο Μακάριος, ζήτησε να τον συναντήσει. Η συνάντηση ορίστηκε για την 29^η του μήνα. Ο Κρανιδιώτης, ο οποίος συνόδευσε τον Αρχιεπίσκοπο σ’ εκείνη τη συνάντηση, γράφει ότι πρώτος πήρε τον λόγο ο υπουργός. Ο Μακάριος τον διέκοψε και ζήτησε να διευκρινιστούν δυο τρία σημεία για την αυτοκυβέρνηση. Ήγειρε όμως και ένα σοβαρό θέμα: Να συζητηθούν τα χρονικά πλαίσια που θα εφαρμοστεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Τότε, ο Lennox Boyd σταμάτησε και συνοφρυώθηκε. Μεσολάβησε ένα χρονικό διάστημα αμήχανης σιωπής. Στη συνέχεια, απευθυνόμενος στον Αρχιεπίσκοπο του είπε: ‘Μακάρι ο Θεός να σώσει τον λαό σου’, τερματίζοντας έτσι και τη συνάντηση. Μερικές μέρες αργότερα, ο Harding συνέλαβε και εξόρισε τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες. Δύο μήνες αργότερα, σε επιστολή του προς τον εργατικό βουλευτή Noel Baker, o Μακάριος εξέφρασε τη λύπη του για την απότομη διακοπή των συνομιλιών, κατά τις οποίες υπήρξε σημαντική προσέγγιση, και εξέφρασε την ελπίδα να ξαναρχίσουν οι συνομιλίες από εκεί που είχαν μείνει».

«Η αδυναμία του (Μακαρίου) όμως να μην δυσαρεστήσει μερικούς κύκλους της Μητρόπολης Κερύνειας και τον Γρίβα, τον οδήγησε σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις που τελικά κατέληξαν στο θλιβερό τέλος που έδωσε ο Lennox Boyd».

Μισόλογα και ατολμία

«Έναν χρόνο αργότερα, οι Βρετανοί απελευθέρωσαν τον Μακάριο από τις Σεϋχέλλες, αλλά δεν επέτρεψαν την άφιξή του στην Κύπρο. Όταν τον Απρίλιο του 1957 έφτασε στην Αθήνα, φαίνεται ότι ο Αρχιεπίσκοπος (με την υποστήριξη της ελληνικής κυβέρνησης) κατέληξε σε δυο πολύ σοβαρές αποφάσεις. Πρώτον, να προτείνει λύση ανεξαρτησίας και παράλληλα τερματισμό του ένοπλου αγώνα. Αυτό το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα από την αλληλογραφία που είχε ο Αβέρωφ και ο ίδιος ο Μακάριος με τον Γρίβα, κατά την επιστροφή του από τις Σεϋχέλλες. Όμως, και οι δυο αυτές αλλαγές δεν παρουσιάστηκαν ποτέ από τον Μακάριο στον Γρίβα ως πολιτικές αποφάσεις. Παρουσιάζονταν με μισόλογα και ως εισηγήσεις και προτάσεις για προβληματισμό. Από τον Απρίλιο του 1957 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1958, διέρρευσε ο χρόνος άκαρπα. Στην πραγματικότητα, οι Βρετανοί δεν ξανασυνομίλησαν με τον Μακάριο. Ο Harding αντικαταστάθηκε από τον Ser Hugh Foot, έναν διπλωμάτη καριέρας. Ο Foot ετοίμασε και το δικό του σχέδιο για λύση του Κυπριακού. Το παρουσίασε μόνο στην τουρκική κυβέρνηση, η οποία, προς έκπληξή του, το απέρριψε, παρόλο που ήταν πολύ ευνοϊκό για τα τουρκικά συμφέροντα. Όταν η Τουρκία το απέρριψε, το σχέδιο αποσύρθηκε».

Τριχοτόμηση - Ανεξαρτησία

«Το καλοκαίρι του 1958, ετοίμασε δικό του σχέδιο ο Macmillan, o οποίος διαδέχθηκε τον Eden στη θέση του Πρωθυπουργού. Το σχέδιο Macmillan οδήγησε σε πλήρη καταβαράθρωση τής ε/κ πολιτικής. Ουσιαστικά, τριχοτομούσε διοικητικά την Κύπρο. Εκτός των άλλων πτυχών, καλούσε τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας να στείλουν στην Κύπρο από έναν αντιπρόσωπο, οι οποίοι θα συμμετέχουν ως διοικητικοί σύμβουλοι του βρετανού κυβερνήτη στη διακυβέρνηση του τόπου. Η κυβέρνηση Καραμανλή το απέρριψε αμέσως και προέβη σε έντονες παραστάσεις στην έδρα του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία το αποδέχθηκε και μάλιστα δήλωσε και το όνομα του αντιπροσώπου της. Παρόλο που το σχέδιο απορρίφθηκε από την Ελλάδα, η κυβέρνηση Macmillan ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στην εφαρμογή του. Η όλη κατάσταση άρχισε να γίνεται εκρηκτική. Ο ανταγωνισμός που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο κοινοτήτων, εκτός από τις μεγάλες υλικές καταστροφές, οδήγησε σε πρωτοφανείς αιματηρές εχθροπραξίες που κόστισαν τη ζωή σε 53 Τ/Κ και σε 56 Ε/Κ. Μέσα σ’ αυτό το πολιτικό περιβάλλον, ο Μακάριος ανακοίνωσε την πρότασή του για λύση ανεξαρτησίας. Η πρόταση αυτή, μέσα σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα, βοήθησε στο να σπάσει το αδιέξοδο από την απελπιστική κατάσταση που επικρατούσε και τελικά οδήγησε σε μερικούς μήνες στις συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου, τον Φεβρουάριο του 1959».

Ατολμία

«Φαίνεται ότι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της πολιτικής συμπεριφοράς του Μακαρίου ήταν η αδυναμία του να παίρνει αποφάσεις, οι οποίες δεν είχαν γενική ή οικουμενική αποδοχή. Όπως αποκαλύπτει ο πολύ στενός συνεργάτης του Ν. Κρανιδιώτης, ζυγίζοντας στις αρχές του 1956 πού οδηγήθηκε το Κυπριακό, κυρίως ένεκα της δικής του πολιτικής, έκρινε ότι ήταν προς το συμφέρον των Ε/Κ η αποδοχή των προτάσεων Harding. Όντως, αν εσυναρμολογήτο μια συμφωνία αυτοκυβέρνησης τότε και εφαρμοζόταν στην πράξη, κατά τεκμήριον, το Κυπριακό θα είχε μια πολύ πιο ομαλή πορεία. Μάλιστα, μακροπρόθεσμα θα συνέβαλλε και στη σταδιακή απομάκρυνση της Τουρκίας. Η αδυναμία του όμως να μην δυσαρεστήσει μερικούς κύκλους της Μητρόπολης Κερύνειας και τον Γρίβα, τον οδήγησε σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις που τελικά κατέληξαν στο θλιβερό τέλος που έδωσε ο Lennox Boyd».

«Όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις τον συμβούλευαν να σταματήσει, ή πιο σωστά, να αναβάλει αυτά τα σχέδια που αναπόφευκτα θα τους έφερναν σε σύγκρουση με το Λονδίνο. [...] Ο Μακάριος ανένδοτος και αδιάφορος για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι ελληνικές κυβερνήσεις».

Φοβία και καχυποψία

«Επίσης, την ίδια αδυναμία έδειξε ο Μακάριος όταν έφτασε στην Αθήνα από τις Σεϋχέλλες. Δεν τόλμησε να εξωτερικεύσει τις δύο αποφάσεις του. Δηλαδή, τη στροφή προς την ανεξαρτησία σε συνδυασμό με τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα. Τις κοινοποίησε ενάμιση χρόνο μετά, όταν η κατάσταση χειροτέρευσε πολύ και απαιτούσε επιπρόσθετες υποχωρήσεις. Ήδη, μέσα στο 1957, οι Τ/Κ δημοτικοί σύμβουλοι παραιτήθηκαν απ’ όλα τα κοινά δημοτικά συμβούλια των μεγάλων πόλεων και αργότερα προχώρησαν στην ίδρυση χωριστών δημαρχείων. Τον επόμενο χρόνο και με την προώθηση του σχεδίου Macmillan, οι δύο κοινότητες οδηγήθηκαν σε σοβαρές αιματηρές συγκρούσεις με πολλά θύματα, που είχαν ως αποτέλεσμα να καλλιεργηθεί αθεράπευτη φοβία και καχυποψία. Αν η λύση ανεξαρτησίας προβαλλόταν πριν μεσολαβήσουν τα πιο πάνω θλιβερά γεγονότα, είναι λογικό να υπολογίσουμε ότι το καθεστώς ανεξαρτησίας που μπορούσε να είχε συμφωνηθεί, θα είχε πολύ λιγότερα διαιρετικά στοιχεία από ό,τι η Συμφωνία Ζυρίχης. Το δε διεθνές status της Κύπρου θα είχε λιγότερες εξωτερικές εξαρτήσεις».

kateliadi@politis-news.com