Χρίστος Γιάγκου: Η προοπτική τής λύσης είναι ζωντανή

H Άγκυρα έχει απορρίψει το Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) για το Βαρώσι που έχει προτείνει η ε/κ πλευρά και επαναλαμβάνει συνεχώς τη θέση της για δύο κράτη και κυριαρχική ισότητα. «Δυστυχώς, το Κυπριακό βρίσκεται σήμερα στο απόλυτο τέλμα», σημειώνει ο πολιτικός αναλυτής Χρίστος Γιάγκου* και εξηγεί πού οφείλεται αυτό: «α) Στην επιμονή της τ/κ ηγεσίας και της τουρκικής κυβέρνησης στην παράλογη και ανεδαφική θέση για λύση του Κυπριακού στη βάση της ‘‘κυριαρχικής ισότητας με ίσο διεθνές στάτους’’, β) στην αδυναμία ή/και απροθυμία του διεθνούς παράγοντα (ΗΕ, ΕΕ, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο) να ασκήσουν την επιρροή τους επάνω στην τουρκική και τ/κ πλευρά, ώστε αυτές να επανέλθουν το συντομότερο στο συμφωνημένο πλαίσιο λύσης, αυτό, δηλαδή, της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, και γ) στα λάθη, παραλείψεις και αδέξιους χειρισμούς του Προέδρου Αναστασιάδη και των στενών του συνεργατών, κυρίως από το Κραν Μοντανά και μετά». Ο κ. Γιάγκου, ο οποίος διετέλεσε και διπλωμάτης του κυπριακού Υπουργείου Εξωτερικών, αναφέρει πως, «ειδικά για το Κραν Μοντανά φαίνεται μέσα από τα πρακτικά των Ηνωμένων Εθνών τα οποία και έχουν δει το φως της δημοσιότητας ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, λόγω έλλειψης πολιτικής και διπλωματικής δεινότητας (ή και απροθυμίας;), στέρησε από την ε/κ πλευρά τη χρυσή και πιθανώς ανεπανάληπτη ευκαιρία να διερευνήσει μέχρι τέλους -με τη βοήθεια του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών- τη δυνατότητα λύσης του Κυπριακού». Αυτό, συνεχίζει ο αναλυτής, «είχε ως αποτέλεσμα να οδηγηθεί η ε/κ πλευρά σε πλήρη ανυποληψία και αναξιοπιστία απέναντι τόσο στον διεθνή παράγοντα, όσο και στους Τ/κ συμπατριώτες μας».

Υπάρχει οποιοδήποτε φως στην άκρη της σήραγγας;

Δυστυχώς, στην παρούσα φάση το μόνο φως που βλέπω στην άκρη της σήραγγας είναι αυτό των φαναριών του τρένου της παγίωσης της de facto διχοτόμησης της πατρίδας μας ή ακόμη και της προσάρτησης των κατεχομένων στην Τουρκία να έρχεται με ταχύτητα καταπάνω μας. Καθήκον μας είναι να αγωνιστούμε για να ανακόψουμε την πορεία του τρένου αυτού, ώστε να επιβιώσουμε ως κυπριακός Ελληνισμός στη γη των προγόνων μας. Αυτό πιστεύω ότι μπορούμε να το καταφέρουμε μόνο μέσα από έξυπνες, μεθοδικές, στοχευμένες και οραματικές δράσεις.

Να προλάβουμε

Έχει αρχίσει η ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία;

Γενικά, έχω την άποψη ότι η Τουρκία επιθυμεί ακόμη λύση του Κυπριακού ως πρώτη επιλογή. Έχει, όμως, προφανώς μετακινηθεί -από το Κραν Μοντανά και εντεύθεν- από ομοσπονδιακές προς συνομοσπονδιακές επιδιώξεις (την ένωση δύο κυρίαρχων κρατών, ενδεχομένως μέσω μίας σχετικής Συνθήκης, με στόχο την κοινή δράση σε σειρά θεμάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος). Όμως, η θέση αυτή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη δική μας πλευρά, αφού οδηγεί στην ουσία στην αποδοχή της de jure διχοτόμησης της Κύπρου. Προφανώς, κάποια στιγμή, η Άγκυρα θα θελήσει να υλοποιήσει ένα σενάριο ενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Τουρκία, εάν η παρούσα κατάσταση στο Κυπριακό παραμείνει αμετάβλητη. Η πρόσφατη δε υπογραφή μεταξύ της Τουρκίας και του παράνομου καθεστώτος στα κατεχόμενα της «Συμφωνίας Οικονομικής και Δημοσιονομικής Συνεργασίας», αποδεικνύει ότι το έδαφος για μία τέτοια δυσμενέστατη εξέλιξη έχει αρχίσει να καλλιεργείται.

Win – win

Πάντως, το φως των ΜΟΕ έσβησε πριν καν ανάψει...

Δεν πιστεύω ότι το φως των ΜΟΕ έχει σβήσει. Είναι γεγονός ότι εν όψει των προεδρικών εκλογών σε Τουρκία και Κύπρο το 2023, αλλά και των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα το 2022 ή το 2023, το πολιτικό κλίμα, για ευνόητους λόγους, δεν θα είναι υποβοηθητικό για μία έντονη κινητικότητα στο Κυπριακό. Εντούτοις, η σημερινή κρίση στο Αιγαίο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (ένεκα της τελευταίας έξαρσης του τουρκικού αναθεωρητισμού) και η πιθανή νέα κρίση στην ΑΟΖ της Κύπρου -μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκίας- στο επόμενο διάστημα, μπορεί να αποτελέσουν ευκαιρία για το έναυσμα μιας νέας προσπάθειας υιοθέτησης ΜΟΕ, τα οποία μέσα από την ανάδειξη κοινών τόπων συμφερόντων να δημιουργήσουν συνθήκες όπου όλα τα μέρη θα κερδίζουν.

Γιατί η τουρκική πλευρά απέρριψε το γενναιόδωρο ΜΟΕ της ε/κ πλευράς, Βαρώσι έναντι παράνομου αεροδρομίου της Τύμπου και κατεχόμενου λιμανιού της Αμμοχώστου;

Πιστεύω ότι η τ/κ και τουρκική ηγεσία δεν έχουν ακόμη απορρίψει παντελώς το συγκεκριμένο ειδικό ΜΟΕ στο οποίο αναφέρεστε. Μάλλον έχουν μέχρι στιγμής απορρίψει το συγκεκριμένο συνολικό πακέτο ΜΟΕ, όπως έχει προταθεί από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Διότι, κατά την εκτίμησή μου, το πακέτο αυτό, α) δεν περιλαμβάνει θέματα που να ικανοποιούν και συμφέροντα της Τουρκίας, τα οποία άπτονται στους τομείς της ενέργειας και των ευρωτουρκικών σχέσεων, και β) φαίνεται -λόγω της αναξιοπιστίας στην οποία έχει δυστυχώς περιέλθει η δική μας πλευρά- να εκλαμβάνεται από την τ/κ και τουρκική πλευρά, αλλά και από τον διεθνή παράγοντα, ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της κυβέρνησης ενέχει το στοιχείο της σκοπιμότητας.

Δεν φεύγουν τα ΜΟΕ

Ο κ. Τσαβούσογλου ανακοίνωσε προχθές από τα κατεχόμενα ότι σύντομα η τ/κ πλευρά θα καταθέσει τις δικές της προτάσεις για ΜΟΕ. Τι να περιμένουμε;

Νομίζω ότι οι τελευταίες δημόσιες δηλώσεις του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, εξ αφορμής της πρόσφατης παράνομης επίσκεψής του στα κατεχόμενα, μας έχουν δώσει μία γεύση για το στίγμα του πακέτου ΜΟΕ το οποίο τ/κ και τουρκική πλευρά προτίθενται, όπως φαίνεται, να υποβάλουν το επόμενο διάστημα. Φαίνεται ότι θα είναι ΜΟΕ για συνεργασία της «ΤΔΒΚ» με την Κυπριακή Δημοκρατία, κυρίως σε κοινωνικοοικονομικό και εμπορικό επίπεδο και στη βάση της «κυριαρχικής ισότητας με ίσο διεθνές στάτους», με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός κλίματος «καλής γειτονίας» μεταξύ των μερών. Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο πακέτο ΜΟΕ θα απορριφθεί από την ε/κ πλευρά. Όμως, σε μία τέτοια περίπτωση, η ε/κ πλευρά θα πρέπει να είναι έτοιμη να υποβάλει και να συζητήσει ένα νέο αναθεωρημένο πακέτο ΜΟΕ, το οποίο να ικανοποιεί μεν πρωτίστως τα συμφέροντα των Ε/κ και Τ/κ, αλλά ταυτόχρονα να λαμβάνει υπ' όψιν κατά τρόπο εποικοδομητικό και δημιουργικό και συμφέροντα τής Τουρκίας όσον αφορά στους πιο πάνω τομείς.

Ενδιάμεση Συμφωνία

Με τα νέα δεδομένα στο Κυπριακό και με την Τουρκία να επιμένει στα δύο κράτη και την κυριαρχική ισότητα, θα μπορούσαμε να «σερβίρουμε» αλλιώτικα αυτό το πακέτο ΜΟΕ ώστε να γίνει αποδεκτό από την Τουρκία;

Είναι ισχυρή πεποίθησή μου ότι χρειαζόμαστε ένα νέο, συγκροτημένο, ισορροπημένο και δημιουργικό πακέτο ΜΟΕ, με αρχή, μέση και τέλος. Ένα τέτοιο πακέτο ΜΟΕ θα μπορούσε να επαναφέρει τη χαμένη υπόληψη και αξιοπιστία της ε/κ πλευράς και να δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος (μέσω της εξάλειψης εκατέρωθεν διαχρονικών φόβων και φοβιών) για μία μελλοντική συνολική και περιεκτική λύση του κυπριακού προβλήματος. Πιο συγκεκριμένα, η πρότασή μου για μία εξελικτική ή σταδιακή λύση του Κυπριακού περιλαμβάνει σε αδρές γραμμές τα ακόλουθα: Μετά από μία νέα άτυπη Πενταμερή και επαρκή προεργασία/προετοιμασία 3-6 μηνών, ο ΓΓ των ΗΕ να συγκαλέσει νέα διεθνή διάσκεψη για το Κυπριακό, στα πρότυπα του Κραν Μοντανά. Στην εν λόγω διάσκεψη τα δύο μέρη να καταλήξουν σε μία Ενδιάμεση Συμφωνία (Interim Agreement) η οποία να περιλαμβάνει τα εξής:

(α) Την επαναβεβαίωση της στήριξης των δύο μερών: 1) στην κοινή δήλωση της 11^ης Φεβρουαρίου 2014, 2) στις συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί στις μέχρι τώρα διαπραγματεύσεις για λύση, και 3) στο Πλαίσιο Γκουτέρες ως μελλοντική βάση διαπραγμάτευσης για επίτευξη μιας Στρατηγικής Συμφωνίας λύσης του Κυπριακού,

(β) Την υιοθέτηση ενός οδικού χάρτη (2-3 χρόνων) σταδιακής εφαρμογής ΜΟΕ, με προσυμφωνημένη κατάληξη τη διαπραγμάτευση της Στρατηγικής Συμφωνίας και μετά της συνολικής λύσης,

(γ) Την ανάθεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ του καθήκοντος να ελέγχει, μέσω ειδικού μηχανισμού παρακολούθησης, την πιστή εφαρμογή των μέτρων αυτών.

Ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά τα ΜΟΕ;

Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν ενδεικτικά να ήταν: (α) Η επιστροφή της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου στα ΗΕ και απ’ εκεί στους νόμιμους κατοίκους της, έναντι της νόμιμης λειτουργίας του λιμανιού της πόλης και του αεροδρομίου της Τύμπου, με τη συναίνεση της Κυπριακής Δημοκρατίας και με φόρμουλα που να μην παραπέμπει σε αναγνώριση (recognition) της λεγόμενης «ΤΔΒΚ», (β) Η εφαρμογή από μέρους της Τουρκίας του πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Άγκυρας (δηλ. άνοιγμα των αεροδρομίων και λιμανιών της Τουρκίας σε αεροπλάνα και πλοία με Κυπριακή σημαία), έναντι του ξεπαγώματος από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας των διαπραγματευτικών κεφαλαίων της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ και μη χρήσης του βέτο από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας σε περίπτωση που τεθεί θέμα αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας - ΕΕ, (γ) Δημιουργία -με έγκριση της Κυπριακής Δημοκρατίας- μιας δικοινοτικής Επιτροπής Υδρογονανθράκων (με σκοπό τη συνεκμετάλλευση από τα ενδιαφερόμενα μέρη των φυσικών πόρων που βρίσκονται στην κυπριακή ΑΟΖ και τη δίκαιη κατανομή των κερδών που θα προκύψουν) έναντι αποφυγής από μέρους της Τουρκίας προκλήσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ, (δ) Σταδιακή απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων έναντι προσωρινού παγώματος των εξοπλισμών της Εθνικής Φρουράς, και (ε) Περαιτέρω σύσφιξη των πολιτισμικών, εκπαιδευτικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των Ε/κ και Τ/κ.

Δημιουργική συνεργασία

Και πώς θα βοηθούσαν αυτά τα ΜΟΕ;

Τα εν λόγω ΜΟΕ, επιτρέποντας στα δύο μέρη να διατηρήσουν τις διαπραγματευτικές «θέσεις αρχών» τους, θα αποσκοπούν αφενός μεν να αναιρέσουν εξελικτικά (μέσω της καλλιέργειας συνολικής ασφάλειας, αλληλοκατανόησης και ενσυναίσθησης, κοινών συμφερόντων, κουλτούρας ομοσπονδίας και κατάλληλης ηγεσίας) τους εκατέρωθεν φόβους και τις φοβίες, αφετέρου δε να βοηθήσουν Ε/κ και Τ/κ (σε συνεργασία με την Τουρκία και την Ελλάδα) να ξεκινήσουν ένα δημιουργικό ταξίδι συνεργασίας για αναζήτηση μιας μελλοντικής κοινά αποδεκτής περιεκτικής λύσης επανένωσης, στη βάση του «όλα τα μέρη κερδίζουν». Στο τέλος αυτού του οδικού χάρτη ευελπιστώ ότι τα δύο μέρη, με τη στήριξη της Τουρκίας και της Ελλάδας, θα επανέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και με φρέσκια σκέψη να επιχειρήσουν εκ νέου να λύσουν το Κυπριακό, συνολικά, στη βάση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.

Βασικά, μας περιγράψατε τη γνωστή πρότασή σας για ΜΟΕ.

Ακριβώς! Η εν λόγω πρόταση έχει κατατεθεί στον δημόσιο διάλογο, αναπτυχθεί και τελειοποιηθεί εδώ και 17 (δεκαεπτά) χρόνια (έναν χρόνο δηλ. μετά την απόρριψη του σχεδίου Ανάν) μέσω άρθρων, επιστημονικών δημοσιεύσεων, συνεντεύξεων, καθώς και υπομνημάτων μου προς την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία του τόπου, αλλά και προς τον διεθνή παράγοντα (ΗΕ, διπλωματικό σώμα). Παρόλο δε ότι η δύναμη της πρότασης αυτής έχει εκ των πραγμάτων εξασθενίσει (λόγω αδυναμίας κατανόησης της σημασίας της και της ανεκμετάλλευτης παρέλευσης του χρόνου), εντούτοις, πιστεύω ότι μπορεί ακόμη, έστω και τώρα, έαν η πρόταση αυτή υιοθετηθεί και εφαρμοστεί από τα εμπλεκόμενα μέρη να δώσει διέξοδο στο αδιέξοδο του Κυπριακού.

*Ο Χρίστος Γιάγκου είναι διευθύνων σύμβουλος της BLC LTD.

kateliadi@politis-news.com