Η δημόσια συζήτηση στην Κύπρο για τα ενεργειακά και ειδικότερα για το θέμα της εισαγωγής του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή (με τον χρόνο και τον τρόπο έλευσης του καυσίμου στην Κύπρο να παραμένει επί της ουσίας άγνωστος) έχει εστιάσει στο ζήτημα του υψηλού κόστους της ενέργειας. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις επιβαρύνονται με ένα υψηλό κόστος, χωρίς να υπάρχει μια ασφαλής πρόβλεψη για το πότε θα μετριαστεί αυτό το υψηλό κόστος, το οποίο ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, έχει χαρακτηρίσει «δολοφόνο» για την οικονομία.
Ο «Π» αποκαλύπτει σήμερα ότι η αποτυχία του κράτους για την εισαγωγή του φυσικού αερίου για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής έχει και μια άλλη άμεση και σοβαρή παρενέργεια: την ανεπάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Από τύχη, μέχρι σήμερα, δεν ζήσαμε black out. Το καλοκαίρι που μας πέρασε υπήρξαν οριακές στιγμές και με τα υφιστάμενα δεδομένα και το επόμενο καλοκαίρι θα είναι επικίνδυνο. Μια πρώτη ανάσα μπορεί να δώσει η λειτουργία των νέων μονάδων στη Δεκέλεια προς το τέλος του 2025, αν δεν υπάρξουν ανατροπές στη διαδικασία αγοράς και εγκατάστασής τους.
Η Κύπρος είναι εκτεθειμένη στον κίνδυνο εκτεταμένων διακοπών στην ηλεκτροδότηση καθώς η υφιστάμενη συμβατική θερμική παραγωγή καλύπτει οριακά τη ζήτηση σε περιόδους αιχμής και ειδικά τους θερινους μήνες. Το καλοκαίρι τα φωτοβολταϊκά προσφέρουν μια μεγάλη ανάσα κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά μετά τις 17:00 η απόδοση υποχωρεί αισθητά και «σβήνουν» μετά τις 18.00 όταν πέσει το σκοτάδι. Η εγκατεστημένη ισχύ των φωτοβολταϊκών είναι 743,18 ΜW. Ωστόσο το βράδυ δεν υποχωρεί η ζήτηση, ειδικά τις ζεστές νύχτες με υψηλή υγρασία. Χωρίς δυνατότητα αποθήκευσης το βάρος πέφτει στις καταπονημένες και ρυπογόνες μονάδες της ΑΗΚ. Η συμβατική εγκατεστημένη ισχύ είναι 1.478 MW, αλλά οι μονάδες έχουν μειωμένη απόδοση το καλοκαίρι και δεν μπορούν να πετύχουν το 100% της ονομαστικής τους ισχύος.
Ο «Π» πληροφορείται ότι το καλοκαίρι που μας πέρασε υπήρξαν δύο εξαιρετικά δύσκολες ημέρες και στις 14 Αυγούστου έγιναν περικοπές από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ). Πρόκειται για ένα πρόβλημα σε «κοινή θέα» καθώς στις 22 Ιουλίου ο ΔΣΜΚ είχε εκδώσει ανακοίνωση απευθύνοντας έκκληση για περιορισμό της ζήτησης και προειδοποιώντας με εκ περιτροπές διακοπές διάρκειας 30 λεπτών, οι οποίες τελικά δεν έγιναν.
Όπως ανέφεραν στον «Π» εκπρόσωπος του Διαχειριστή και συνδικαλιστές της ΑΗΚ, από τύχη δεν ζήσαμε εν μέσω θέρους ένα εκτεταμένο επεισόδιο περικοπών στην παροχή ενέργειας, το οποίο ως ενδεχόμενο όχι μόνο δεν πρέπει να αποκλείεται, αλλά να θεωρείται πλέον μια πιθανότητα. Το σύστημα παραγωγής όταν πέσει ο ήλιος δεν έχει εφεδρείες. Υπάρχουν μόνο τα αιολικά (η εγκατεστημένη ισχύς τους είναι 155,1 MW), τα οποία πράγματι αποδείχθηκαν το καλοκαίρι σωτήρια, σε ένα συγκεκριμένο συμβάν μειωμένης συμβατικής παραγωγής, με τους ανέμους να προσφέρουν πολύτιμη παραγωγή όταν μονάδες της ΑΗΚ ήταν εκτός λειτουργίας λόγω βλάβης. Μπορούμε, όμως, να στηριζόμαστε στους ανέμους; Φυσικά και όχι, λόγω της απρόβλεπτης φύσης τους!
Ποια είναι η λύση; Η εισαγωγή του φυσικού αερίου το συντομότερο δυνατό, το οποίο θα επιτρέψει τη λειτουργία των νέων πρόσθετων μονάδων -τη μονάδα «6» της ΑΗΚ στο Βασιλικό και τη μονάδα της Cyfield- και η αναβάθμιση της Δεκέλειας με νέες μηχανές. Δηλαδή, έχουμε τη λύση, αλλά είναι άγνωστο πότε θα είναι διαθέσιμη η επιπλέον παραγωγή λόγω της έλλειψης φυσικού αερίου.
Εκ του αποτελέσματος, η μέθοδος που επιλέχθηκε για την εισαγωγή του φυσικού αερίου στην Κύπρο φάνηκε ότι ήταν λανθασμένη και εκθέτει σήμερα τη χώρα στον κίνδυνο της ανεπάρκειας ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς να μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα πότε θα εκλείψει αυτός ο κίνδυνος.
Ο διαχειριστής
Η εκπρόσωπος Τύπου του ΔΣΜΚ, Χαρά Κουσιάππα, περιέγραψε στον «Π» το πρόβλημα και τη διαχείρισή του. Η κ. Κουσιάππα ανέφερε ότι το καλοκαίρι υπήρξαν ημέρες με μειωμένη διαθεσιμότητα συμβατικής παραγωγής λόγω έκτακτων συντηρήσεων και προβλημάτων.
«Δεν υπήρχε σε κάποιες ημέρες αρκετή αδράνεια, δηλαδή εφεδρεία, ώστε αν προέκυπτε κάποιο πρόβλημα να μπορέσει το σύστημα να αντεπεξέλθει χωρίς περικοπές καταναλωτικού φορτίου», εξήγησε. Η άμυνα του συστήματος, για να μην καταρρεύσει, είναι οι περικοπές. Ρόλο έπαιξε και η τύχη. «Κάποιες ημέρες το καλοκαίρι είχαμε οριακές συνθήκες, δεν είχαμε δηλαδή αρκετή εφεδρεία, ούτως ώστε να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε περίπτωση απώλειας της μεγαλύτερης μονάδας του συστήματος –το ότι δεν σημειώθηκε βλάβη στη μεγαλύτερη μονάδα του συστήματος εκείνη τη στιγμή είναι θέμα τύχης. Αν είχαμε σοβαρή βλάβη σε εκείνη τη δεδομένη στιγμή που το σύστημα ήταν οριακό όσον αφορά παραγωγή με τη ζήτηση και δεν υπήρχε άλλη διαθέσιμη ικανότητα παραγωγής, θα υπήρχαν πιο σοβαρά προβλήματα. Δηλαδή θα είχαμε πιο μεγάλο μέρος καταναλωτών με περικοπές, θα ήταν πιο αισθητές (οι περικοπές)», εξήγησε.
«Κάποιες φορές αποφύγαμε (τις περικοπές) επειδή είχε συνεργαστεί ο κόσμος, κάποιες μέρες ήμασταν και τυχεροί, οπότε είχαμε συνεισφορά από αιολική παραγωγή τις ώρες της μέγιστης ζήτησης, τόσο όσο χρειαζόταν», πρόσθεσε.
Το ΕΤΕΚ
Το ΕΤΕΚ, σε έγγραφο εργασίας που ετοιμάζει για τα ζητήματα της ενέργειας, κάνει λόγο για πρόβλημα ευστάθειας του συστήματος μεταφοράς ενέργειας ως συνέπεια της μη ικανότητας της συμβατικής παραγωγής να καλύψει τη ζήτηση.
Σύμφωνα με το ΕΤΕΚ, η εγκατεστημένη ισχύς σε συμβατικές μονάδες και μονάδες ΑΠΕ είναι σήμερα κοντά στα 2.000 MW και συνεπώς προς τα παρόν διασφαλίζεται η επάρκεια για κάλυψη της ζήτησης, σε όλες τις εποχές του έτους, όπως επίσης και οι προβλεπόμενες αυξήσεις των επόμενων ετών. Αυτό που δεν διασφαλίζεται, προστίθεται, είναι η ευστάθεια του συστήματος, «καθώς η τυχαιότητα της παραγωγής των μονάδων ΑΠΕ και οι αστοχίες προβλέψεων και πραγματικής παραγωγής οδηγούν σε σημαντικές μονάδες στρεφόμενης εφεδρείας, ενέργειας δηλαδή που καταναλώνεται χωρίς να υπάρχει η πραγματική ανάγκη. Επίσης, η μη ύπαρξη σημαντικών μονάδων αποθήκευσης ηλεκτρισμού και το απομονωμένο ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας οδηγούν σε πολύ σημαντικά επίπεδα αποκοπών της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (curtailment) και να χάνεται με αυτόν τον τρόπο πράσινη ενέργεια που έχει παραχθεί. Η λύση βρίσκεται προφανώς στην ταχεία ανάπτυξη σημαντικών μονάδων αποθήκευσης στο υφιστάμενο σύστημα ηλεκτρισμού της χώρας».
Οι ευθύνες
Οι συντεχνίες της ΑΗΚ επιβεβαιώνουν στον «Π» το πρόβλημα της επάρκειας, μιλούν για την ύπαρξη μιας οριακής κατάστασης και για ευθύνες όσων χαράσσουν την ενεργειακή στρατηγική.
«Είναι γεγονός ότι ήμασταν λίγο τυχεροί μέχρι τώρα και δεν είχαμε μεγάλο επεισόδιο με περικοπές», λέει στον «Π» ο Κυριάκος Ταφούνας, πρόεδρος της ΕΠΟΠΑΗ (ΟΗΟ-ΣΕΚ). «Η μονάδα '6' του Βασιλικού ολοκληρώνεται σύντομα, αλλά δεν ξέρουμε πότε θα έρθει το φυσικό αέριο για να μπορέσει να λειτουργήσει. Οι νέες μονάδες της Δεκέλειας θα θέλουν 1,5 χρόνο για να μπουν στο σύστημα. Θα στηριζόμαστε στην τύχη, όπως μέχρι τώρα. Εμείς από το 2018 προειδοποιήσαμε ότι θα φτάναμε σε αυτό το σημείο και ότι ήταν αναγκαίο η Δεκέλεια να αναβαθμιστεί». Σε ό,τι αφορά την έλευση του φυσικού αερίου ο κ. Ταφούνας προσθέτει ότι και να έρθει το πλοίο FSRU από την Κίνα θα δοκιμαστεί στην Κύπρο αν πράγματι λειτουργεί, ενώ θα χρειαστεί χρόνος για τη μετατροπή τριών υφιστάμενων μονάδων της ΑΗΚ για να μπορούν να χρησιμοποιούν φυσικό αέριο.
«Δεν μπορούμε να λέμε ότι αν έρθει το φυσικό αέριο μπορούμε να έχουμε αμέσως τρεις μονάδες διαθέσιμες με ΦΑ. Δυστυχώς όταν προειδοποιούσαμε κανένας δεν ήθελε να ακούσει. Θεωρούσαν ότι θα γίνει κάτι άλλο και αφήσαμε πίσω όσα έπρεπε να γίνουν άμεσα», προσέθεσε. «Λέμε εδώ 2 με 3 χρόνια ότι το σύστημα είναι οριακό», αναφέρει ο Δημήτρης Κωνσταντίνου της ΣΗΔΗΚΕΚ - ΑΗΚ (ΠΕΟ).
«Προειδοποιήσουμε και ζητούσαμε να ληφθούν έγκαιρα σωστές αποφάσεις διότι θα κινδυνεύαμε και από πιθανά black out. Το πρόβλημα της επάρκειας είναι καθαρά ευθύνη της ρυθμιστικής Αρχής ενέργειας. Χωρίς το φυσικό αέριο θα έχουμε μονάδες ανενεργές. Το επόμενο καλοκαίρι θα είναι προβληματικό. Όλα αυτά είναι σε γνώση του υπουργείου, της ΡΑΕΚ και του Διαχειριστή. Το ερώτημα είναι τι κάνουν. Γιατί δεν παίρνουν αποφάσεις; Καμία ευθύνη; Γνωρίζουμε τι θα γίνει το επόμενο καλοκαίρι και δεν υπάρχει ευθύνη;», αναρωτήθηκε. Ο κ. Κωνσταντίνου μιλά για μια προβληματική κατάσταση που προσθέτει κόστος. «Το έγκλημα που έχει κάνει αυτή η πολιτεία είναι ότι άφησε τον τόπο χωρίς φυσικό αέριο τα τελευταία 15 χρόνια. Η ΑΗΚ έχει τεχνοκράτες με γνώση, αλλά δεν εισακούονται. Η ΑΗΚ κινήθηκε έγκαιρα για να αποκτήσει υποδομές χρήσης του ΦΑ. Το ότι δουλεύουν οι άλλες τρεις μονάδες της ΑΗΚ σήμερα με υγρά καύσιμα επηρεάζει την απόδοσή τους. Όλα αυτά έχουν μεγάλο κόστος για τον Κύπριο καταναλωτή. Οι μετατροπές των μηχανών και η αναμονή για ΦΑ κοστίζουν. Όταν κάνεις κάτι που δεν είναι ορθολογικό και είναι μεσοβέζικο έχει επίπτωση. Όλες οι αποφάσεις έχουν επίπτωση στην τιμή της κιλοβατώρας», τονίζει ο κ. Κωνσταντίνου.
Η περίπτωση της 22ας Ιουλίου
Στις 22 Ιουλίου ο ΔΣΜΚ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ενημέρωνε το κοινό ότι, λόγω των παρατεταμένων συνθηκών καύσωνα που επικρατούν και της εξαιρετικά υψηλής ζήτησης ηλεκτρισμού που παρατηρείται, αναμένεται οριακή λειτουργία του συστήματος ηλεκτρισμού στις 22/07/2024, μεταξύ των ωρών 18:00 – 22:00. Από το κοινό ζητήθηκε να περιορίσει την κατανάλωση ηλεκτρισμού μεταξύ των ωρών 18:00 – 22:00, ούτως ώστε να περιοριστεί το ενδεχόμενο να καταστεί αναγκαία εκ περιτροπής περικοπής καταναλωτικού φορτίου. Η διάρκεια των περικοπών, σε περίπτωση που θα είναι απαραίτητες, δεν αναμένεται να ξεπεράσει τα τριάντα (30) λεπτά.
Την ίδια ημέρα, τη Δευτέρα 22/07/2024, μεταξύ των ωρών 14:30-14:45 καταγράφηκε μέση τιμή της ζήτησης 1.290 MW (στιγμιαία ανήλθε και στα 1294 MW), που αποτελεί και τη μέγιστη ιστορικά καταγεγραμμένη ζήτηση στην Κύπρο.
Κατά την περίοδο της μέγιστης ζήτησης, η συνεισφορά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ήταν της τάξης των 539 MW που κάλυπτε το 42,2% της ζήτησης. Η προηγούμενη μέγιστη ζήτηση είχε καταγραφεί στις 24 Ιουλίου 2023, στα 1.243 MW.
