Η μετανάστευση δίνει ώθηση σε απασχόληση και ανάπτυξη - Τι δείχνουν οι αριθμοί για την κυπριακή αγορά εργασίας

Οι θετικές μεταναστευτικές ροές και το υψηλό ποσοστό εργαζομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τρίτες χώρες στην κυπριακή αγορά εργασίας αποτελούν ένα από τα «μυστικά» της ανθεκτικότητας που επιδεικνύει η κυπριακή οικονομία και των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης που καταγράφει. Χωρίς τη ροή δεκάδων χιλιάδων εργαζομένων από το εξωτερικό, δεν θα ήταν δυνατή η ισχυρή δυναμική που παρουσιάζει η οικονομία.

Πρώτον, η αύξηση του πληθυσμού αυξάνει την κατανάλωση και κατά συνέπεια το ΑΕΠ. Οι μετανάστες αυξάνουν τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, ενισχύοντας έτσι την οικονομική δραστηριότητα. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερες επενδύσεις και ανάπτυξη σε τομείς όπως η στέγαση, η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη.

Δεύτερον, οι ξένοι καλύπτουν θέσεις εργασίας που υπό άλλες συνθήκες θα έμεναν κενές στη γεωργία, την οικοδομική βιομηχανία, τον τουρισμό και τις υπηρεσίες και με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν στη μεγέθυνση της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα και στη διατήρηση της παραγωγικότητας.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας για την αγορά εργασίας και του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων για τους ασφαλισμένους, η αύξηση των εργαζομένων από το εξωτερικό έφερε αύξηση της συνολικής απασχόλησης, χωρίς να επηρεάζεται η απασχόληση των Κυπρίων. Στην πραγματικότητα, η απασχόληση των γηγενών αυξήθηκε. Θετική είναι η επίδραση και στο επίπεδο των μισθών, με το μέσο εισόδημα των Κυπρίων να είναι υψηλότερο από των μη Κυπρίων.

Τα στοιχεία διαψεύδουν μια ψευδή αντίληψη για τη μετανάστευση, η οποία στοχοποιείται ως πηγή δεινών όταν, αντίθετα, φέρνει ανάπτυξη και περισσότερες ευκαιρίες ευημερίας για το σύνολο του πληθυσμού.

Τα δεδομένα

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την απασχόληση, το 2014 η συνολική απασχόληση ανέρχονταν στο 53,5%. Η απασχόληση των Κυπρίων ήταν 51,7%, των κοινοτικών 54,8% και των υπηκόοων τρίτων χωρών 74,5%. Τα χρόνια που ακολούθησαν η Κύπρος βίωσε μια συνεχή περίοδο ανάπτυξης. Ακόμη και το «χτύπημα» από το σοκ της πανδημίας (2021 - 22) και στη συνέχεια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία γρήγορα επουλώθηκε. Από τον σχετικό πίνακα προκύπτει ότι η συνεχιζόμενη ανάπτυξη της τελευταίας δεκαετίας συμβαδίζει με την αύξηση της απασχόλησης. Το 2023, η συνολική απασχόληση είχε αυξηθεί στο 61,4% (από 53,5% το 2014). Η απασχόληση των Κυπρίων έφτασε το 58,9% (από 51,7%), των κοινοτικών στο 77% (από 54,8%) και των υπηκόων τρίτων χωρών στο 66,1% (από 74,5%).

Σε απόλυτους αριθμούς, οι ενεργοί ασφαλισμένοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων το 2023 ήταν 580.023, από τους οποίους το 59,5% Κύπριοι (345.302), το 17,1% κοινοτικοί (99.372) και το 22,8% από τρίτες χώρες. Το 2014 οι ενεργοί ασφαλισμένοι ήταν 412.387, δηλαδή έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 30% ή 167.636 άτομα.

Οι Κύπριοι αυξήθηκαν σε 345.302 ασφαλισμένους το 2023 από 292.819 το 2014 (+15,20%), οι κοινοτικοί σε 99.372 από 73.047 (+26%) και οι ασφαλισμένοι από τρίτες χώρες σε 132.196 από 45.711 (+65%).

Σε όλη αυτήν την περίοδο θετικός είναι και ο ρυθμός αύξησης των μέσων μηνιαίων απολαβών. Ο μέσος μισθός το 2022 ήταν €2.202 από €1.892 το 2014. Στοιχεία για τις απολαβές Κυπρίων και μη Κυπρίων υπάρχουν για το 2022. Ο μέσος μισθός των Κυπρίων ήταν €2.248 και των μη Κυπρίων €2.104.

Μεγαλύτερο περιθώριο

Η αύξηση της απασχόλησης την τελευταία δεκαετία δεν καλύπτει τα υφιστάμενα κενά στην αγορά εργασίας και υπάρχει χώρος για την απασχόληση περισσότερων εργαζομένων. Μια σειρά από στοιχεία δείχνουν τη λεγόμενη στενότητα της αγοράς εργασίας.

«Τόσο το ποσοστό απασχόλησης όσο και οι κενές θέσεις εργασίας σημείωσαν ιστορικό υψηλό το 2023, ενώ η εγγεγραμμένη ανεργία έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση στο 5,9%. Ταυτρόχρονα, οι ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό αυξήθηκαν, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών», αναφέρει ανάλυση του ΔΝΤ.

Το Ταμείο προσθέτει ότι η αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων και η αύξηση της προσφοράς εργασίας θα βελτιώσει τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης.

«Η προσέλκυση υπηκόων τρίτων χωρών θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στην άμβλυνση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. στον τουρισμό) και στην αύξηση του εργατικού δυναμικού υψηλής ειδίκευσης (π.χ. στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών - ΤΠΕ). Οι πρόσφατες αναθεωρήσεις της στρατηγικής για την προσέλκυση ξένων επιχειρήσεων εστιάζουν κατάλληλα στη διευκόλυνση της μετακίνησης εντός της ΕΕ (μπλε κάρτα) και στην αντιμετώπιση των στεγαστικών περιορισμών», σχολιάζει.

Σε ό,τι αφορά το εγχώριο εργατικό δυναμικό, το ΔΕΝΤ συστήνει «το εκπαιδευτικό σύστημα να επικεντρωθεί περισσότερο στην ψηφιακή εκπαίδευση και τις ψηφιακές δεξιότητες, οι οποίες θα επέτρεπαν σε περισσότερους Κύπριους να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες απασχόλησης στις ΤΠΕ. Το μερίδιο των αποφοίτων STEM θα πρέπει να αυξηθεί. Αυστηρότερες απαιτήσεις ενεργοποίησης για τους αναζητούντες εργασία, οι οποίες είναι αδύναμες σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα κίνητρα για αναζήτηση, προετοιμασία και αποδοχή εργασίας».