Βασιλικό: Η μαύρη τρύπα του τερματικού - Από την κατοκύρωση της προσφοράς μέχρι τις έρευνες 

Τα προβλήματα για το τερματικό φυσικού αερίου στο Βασιλικό αρχίζουν ήδη πριν από την κατακύρωση της προσφοράς για την κατασκευή του έργου το 2019, για το οποίο σήμερα τρέχει η έρευνα της ευρωπαϊκής εισαγγελίας, που εξετάζει πιθανές παρατυπίες, αφενός σε σχέση με τα κριτήρια αξιολόγησης της κοινοπραξίας China Petroleum PipelineEngineering Co. Ltd., Metron Energy Applications S.A., Hudong-Zhonghua Shipbuilding (Group) Co. Limited και Wilhelmsen Ship Management Limited (Δεκέμβριος 2019), και αφετέρου για την απόφαση όπως δοθούν από κυπριακής πλευράς επιπλέον 25 εκατ. ευρώ (Ιούνιος 2022) εξαιτίας της αύξησης της τιμής του χάλυβα. Εξελίξεις που προκάλεσαν την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία διεκδικεί πίσω το ποσό των €68.608.438,46, που αποτελεί την ευρωπαϊκή χορηγία η οποία έχει καταβληθεί μέχρι σήμερα (από τη συνολική χορηγία των 101 εκατ. ευρώ) προς την ΕΤΥΦΑ, ως το συμβαλλόμενο μέρος στη σύμβαση.

Το χρονικό

Ενδεικτικά, στις 16 Φεβρουαρίου 2017, μετά από ανάθεση από τη ΔΕΦΑ, εκδόθηκε από τους συμβούλους Gaffrey Cline & Associates, η μελέτη (final Report) για τη μεθοδολογία, τις επιλογές/προτάσεις για την εισαγωγή και χρήση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου. Οι σύμβουλοι πρότειναν την πιο οικονομική και πρακτική λύση, η οποία προνοούσε τη μετατροπή με ναύλωση ενός FSRU ή την επανένταξη ενός υφιστάμενου FSRU χρησιμοποιώντας Monopol mooring και υποθαλάσσιο αγωγό προς τη στεριά. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι προτάσεις των συμβούλων, οι οποίοι αμείφθηκαν με €250.000 για να ετοιμάσουν μελέτη «για τη μεθοδολογία, τις επιλογές/προτάσεις για την εισαγωγή και χρήση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου», δεν ακολουθήθηκαν από τη ΔΕΦΑ και το Υπουργείο Ενέργειας. Σχολιάζοντας τη μελέτη των Gaffrey Cline & Associates, ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Χαράλαμπος Έλληνας είπε στον «Π» ότι «πληρώσαμε τόσες χιλιάδες για μια μελέτη η οποία, όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, κατέληξε στο συρτάρι».

Προειδοποιήσεις από το 2019

Το κουβάρι όμως συνεχίζει να ξετυλίγεται αφού το 2019, κατά την κατακύρωση της προσφοράς στην κινεζική κοινοπραξία, διατυπώνονταν προειδοποιήσεις ότι η κινεζική CPP, σύμφωνα και με τη διεθνή εμπειρία, δεν διαθέτει την αναγκαία πείρα για να φέρει εις πέρας τέτοιου είδους έργα. Μάλιστα, η εταιρεία που ήταν επιφορτισμένη με τη διαχείριση του τερματικού μετά το πέρας της ολοκλήρωσης του έργου, Wilhelmsen Ship Management Limited, δεν περιλαμβανόταν στα μέρη που απάρτιζαν την κοινοπραξία αλλά, σύμφωνα με τους ειδικούς, εμφανίστηκε για πρώτη φορά μετά το άνοιγμα των προσφορών τον Ιούλη του 2019, όταν η ΔΕΦΑ είχε ανακοινώσει την επιτυχούσα κοινοπραξία. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Έλληνα, η κοινοπραξία που έκανε την προσφορά τον Ιούλη του 2019 ήταν εντελώς διαφορετική από την κοινοπραξία στην οποία ανατέθηκε τελικά το έργο τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους, αφού «προστέθηκαν στο σχήμα δυο νέες εταιρείες και αποσύρθηκε μια. Πρόκειται για τεράστια παρατυπία, αρκετή για να ακυρωθεί ο διαγωνισμός και να επαναπροκηρυχθεί». Από την πλευρά της, η Ελεγκτική Υπηρεσία, της οποίας αν και η έκθεση για το τερματικό υποβλήθηκε το 2024, σύμφωνα με τον εκπρόσωπό της, εξέφραζε ανησυχίες για τις διαδικασίες που ακολουθούνταν ήδη από τις 18/1/19, πριν από την κατακύρωση της προσφοράς. Ούτε και τότε όμως φαίνεται να συγκινήθηκαν οι υπεύθυνοι, αφού η διαδικασία προχώρησε κανονικά με τις παρατυπίες που τη συνόδευαν.

Έκθεση ΕΥ 2024

Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Μάρτιο του 2024 και για την οποία το Υπουργείο Ενέργειας δηλώνει ότι δεν ήταν ενήμερο, τουλάχιστον μέχρι την ημέρα της συνεδρίας της Επιτροπής Ενέργειας της Βουλής στις 11 Ιουνίου 2024, βασίζεται εν πολλοίς στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας του 2024, η οποία εντοπίζει σειρά παρατυπιών κατά τη διαδικασία κατακύρωσης της προσφοράς.

Σε ένα εκ των συνιστώντων μερών της κοινοπραξίας επιβλήθηκε, με απόφαση της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού, πρόστιμο ύψους περίπου 39 εκατ. ευρώ, για συμμετοχή του σε απαγορευμένη οριζόντια σύμπραξη περί κατανομής αγορών και νόθευσης διαγωνισμών δημοσίων έργων (τα γνωστά «καρτέλ»). Σε συνδεδεμένη του εταιρεία, με την οποία ανήκουν και στον ίδιο όμιλο, επιβλήθηκε ο αποκλεισμός από τη διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων από την αρμόδια αρχή της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ υπήρχαν και σχετικές αποφάσεις του Μόνιμου Κακουργιοδικείου που συνεδριάζει στη Λευκωσία, βάσει των οποίων, ανώτερα στελέχη της εν λόγω εταιρείας ομολόγησαν ενοχή και καταδικάστηκαν για τα αδικήματα δεκασμού, δωροδοκίας δημόσιου λειτουργού και αξιωματούχων, καταρτισμού και κυκλοφορίας ψευδών εγγράφων, κατάρτισης ψευδών λογαριασμών και συνωμοσίας με σκοπό την καταδολίευση και απάτη σε σχέση με την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων για το ΧΥΤΑ Πάφου και τη μονάδα ΟΕΔΑ Κόσιης.

Πρόκειται για αποφάσεις, που σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, «συνιστούσαν κατ’ εμάς, λόγο αποκλεισμού του εν λόγω μέρους της κοινοπραξίας, κάτι που η ΕΤΥΦΑ δεν εντόπισε». Με βάση τη νομοθεσία, επεσήμανε ο Μάριος Πετρίδης, όταν αποκλειστεί ένα μέλος της κοινοπραξίας, αποκλείεται όλη η κοινοπραξία. Συνεπώς, αν το εν λόγω μέρος της κοινοπραξίας αποκλειόταν από το έργο, θα αποκλειόταν η κοινοπραξία στο σύνολό της, η οποία, με βάση και την παραδοχή του Προέδρου Χριστοδουλίδη, δεν θα έπρεπε ποτέ να δοθεί σε αυτήν την εταιρεία.

Επιπλέον, στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε ότι σε έναν διαγωνισμό κολοσσιαίου μεγέθους δεν διασφαλίστηκε ικανοποιητική ευρύτητα συμμετοχής, ενώ διαπιστώθηκε και μη ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού, αφού στο στάδιο της αξιολόγησης προχώρησε ένας και μόνο προσφοροδότης. Την ίδια ώρα, παρά τις σοβαρές καθυστερήσεις εκ μέρους του εργολάβου στο έργο, τις οποίες η Ελεγκτική Υπηρεσία συνεχώς υποδείκνυε σε επιστολές της προς την ΕΤΥΦΑ, η ΕΤΥΦΑ πρόσφερε κάλυψη στον εργολάβο με διαβεβαιώσεις ότι αυτός λάμβανε τα απαιτούμενα μέτρα για απορρόφηση των καθυστερήσεων και δεσμευόταν για την έγκαιρη συμπλήρωση του έργου.

Άλλη μια διαπίστωση αφορά καταβολή, από κυπριακής πλευράς, επιπρόσθετου ποσού ύψους €25 εκατ. λόγω αύξησης της αξίας του χάλυβα, με μοναδικό αιτιολογικό ότι σε αντίθετη περίπτωση ο εργολάβος θα εγκατέλειπε το έργο και θα επερχόταν χάος. «Η υπηρεσία μας διαφώνησε έντονα με την καταβολή του εν λόγω ποσού, καθώς η σύμβαση δεν προνοούσε καταβολή αποζημίωσης στον εργολάβο λόγω αύξησης στις τιμές των υλικών. Η Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων (ΚΕΑΑ), με πλειοψηφία, ενέκρινε το εν λόγω αίτημα», επισημαίνεται στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Επιπλέον, «η δήθεν επιτυχούσα κοινοπραξία δεν είχε συγκεντρώσει την καθορισθείσα ελάχιστη βαθμολογία για την τεχνική της ικανότητα», ανέφερε ο Μάριος Πετρίδης. Η Ελεγκτική Υπηρεσία θεωρεί ότι θα έπρεπε να είχε από τότε ακυρωθεί ο διαγωνισμός και να προκηρυχθεί νέος.

Δέκα σημεία της «μαύρης τρύπας»

Το σκάνδαλο του τερματικού φυσικού αερίου στο Βασιλικό, το κόστος του οποίου, με βάση τουλάχιστον τον υπολογισμό, ανέρχεται σε €542 εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 101 εκατ. αποτελούν ευρωπαϊκή χορηγία καθώς το έργο είναι συγχρηματοδοτούμενο, μετατρέπεται σε θρίλερ για γερά νεύρα, αφού δημιουργεί τρύπα εκατομμυρίων δεδομένου ότι το έργο δεν είναι έτοιμο και δεν έχει πιάσει κανένα από τα χρονοδιαγράμματα που είχαν τεθεί.

Μέχρι στιγμής:

69 εκατ. ζητά πίσω η ΕΕ καθώς το έργο είναι συγχρηματοδοτούμενο με 101 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τα 39 εκατ. ευρώ από τα 101 εκατ. της συνολικής ευρωπαϊκής χορηγίας δεν έχουν ακόμη εκταμιευθεί και ούτε πρόκειται. Άρα, επιστροφή περίπου 69 εκατ. ευρώ συν 39 εκατ. ευρώ σημαίνουν απώλεια 101 εκατ. ευρώ, που από ευρωπαϊκή χορηγία μετατρέπονται σε κεφαλαιουχική δαπάνη, την οποία θα καλύψει ο καταναλωτής ηλεκτρικής ενέργειας.

Τα 69 εκατ. ευρώ θα τα ανακτήσει η ΕΕ από άλλα συγχρηματοδοτούμενα έργα μέσω συμψηφισμού. Συνεπώς επηρεάζονται έμμεσα ή άμεσα και άλλα συγχρηματοδοτούμενα έργα.

200+ εκατ. θα κοστίσει το Διαιτητικό Δικαστήριο στο οποίο αποτάθηκε με διεκδικήσεις η κινεζική πλευρά, εάν δικαιωθεί. Στο κόστος αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται τα δικηγορικά έξοδα τα οποία θα κληθεί να πληρώσει η πλευρά που θα χάσει στο δικαστήριο.

190 εκατ. είναι η αξία του πλοίου/πλωτής μονάδας «Προμηθέας» που δεν έχει ξεκαθαρίσει εάν θα επιστραφεί από την κινεζική πλευρά στον ιδιοκτήτη της, που είναι η ΕΤΥΦΑ.

Πάνω από 100 εκατ. ευρώ τον χρόνο θα στοιχίζει η ενοικίαση πλωτής μονάδας αν δεν ανακτηθεί ο «Προμηθέας» και επιλεγεί η λύση της ενοικίασης άλλης μονάδας.

25 εκατ. δόθηκαν ήδη από την ΚΔ για τις ανάγκες του έργου, «επειδή ακρίβυνε ο χάλυβας».

Συμμετοχή της ΑΗΚ στο έργο με περίπου 45 εκατ.

300 εκατ. ευρώ τον χρόνο πρόστιμο πληρώνει η ΚΔ για αγορά ρύπων λόγω μαζούτ.

Αγορά ακριβού μαζούτ για ηλεκτροπαραγωγή. Με τη χρήση ΦΑ θα μειωθεί δραστικά η τιμή του καυσίμου και το πρόστιμο για τους ρύπους.

70 εκατ. ευρώ εγγυητικών της εταιρείας μπλοκαρίστηκαν στο Διαιτητικό Δικαστήριο και ως εκ τούτου η κυπριακή πλευρά δεν είναι σε θέση να τα εξαργυρώσει.

Τι είναι οι εγγυητικές

Πρόκειται για την εγγύηση συμμετοχής στο έργο και την εγγύηση πιστής εκτέλεσης του έργου. Αρμόδια πηγή εξήγησε, μιλώντας στον «Π», ότι «οποιαδήποτε εταιρεία κερδίζει μια προσφορά και αναλαμβάνει την υλοποίηση ενός έργου, δίνει κάποιες εγγυήσεις ότι θα φέρει εις πέρας το έργο και ότι θα είναι δεσμευμένη να προβεί σε μελλοντικές διορθώσεις, σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο. Πρόκειται για χρήματα της εταιρείας τα οποία δεσμεύονται στην τράπεζα προκειμένου να μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία να τα εκταμιεύσει σε περίπτωση που η εταιρεία δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της». Οι δύο εγγυητικές αγγίζουν το ποσό των περίπου 70 εκατ. ευρώ και αφορούν την εγγύηση που δίνει ο ανάδοχος, στην προκειμένη η κινεζική εταιρεία, προς την Κυπριακή Δημοκρατία, για την ποιότητα του έργου, αλλά και για ενδεχόμενες μεταγενέστερες διορθώσεις στις οποίες εάν χρειαστεί, θα πρέπει η εταιρεία να προβεί στο πλαίσιο της δέσμευσής της. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες, το Διαιτητικό Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα της Κυπριακής Δημοκρατίας για ανάκτηση των εγγυητικών, αφού η υπόθεση είναι ακόμη σε εξέλιξη ενώπιον του δικαστηρίου, παρά τον τερματισμό της σύμβασης.

Πλέον, η σύγκρουση μεταξύ κυπριακής και κινεζικής πλευράς στο Διαιτητικό Δικαστήριο που συνεδριάζει στο Λονδίνο είναι μετωπική, ενώ την ίδια ώρα επείγει η ολοκλήρωση του έργου, για το οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία βγήκε σε προσφορές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο νέας οικονομικής επιβάρυνσης των δημόσιων οικονομικών.