Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης παραμένει ένα έργο «υπό κατασκευή» με τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μην τολμούν, ακόμη, να τοποθετήσουν το τελευταίο κομμάτι στο εγχείρημα: μια ουσιαστική κοινή εγγύηση καταθέσεων.
Σε πολιτικό επίπεδο έχει δοθεί από τις κυβερνήσεις η εντολή να λειτουργήσει η πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων, αλλά δεν έχει βρεθεί ο τρόπος και ο κατάλληλος χρόνος.
Σε ό,τι αφορά τον χρόνο, ένα από τα εμπόδια είναι η εξάλειψη όλων των κινδύνων στα εθνικά τραπεζικά συστήματα. Πριν γίνει το άλμα οι κυβερνήσεις (με ηγέτη τη Γερμανία) δεν θέλουν να αναλάβουν το κόστος προβλημάτων του παρελθόντος. Ανάμεσα σε αυτά τα παλαιά προβλήματα είναι και το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) ή νέων που δεν μπορούν να ελέγξουν.
Η ενεργοποίηση της πανευρωπαϊκής εγγύησης καταθέσεων περνά και μέσα από την ύπαρξη ενός θεσμικού πλαισίου που θα επιτρέπει τη διευθέτηση ΜΕΔ (παλαιών, αλλά και νέων) με τρόπο που δεν θα επιβαρύνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Σε αυτό στοχεύει και η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη διαχείριση των ΜΕΔ: τα «κόκκινα» δάνεια να αναδιαρθρώνονται ή να ρευστοποιούνται έγκαιρα και αν συσσωρευτεί μεγάλος αριθμός να πωλούνται σε εταιρείες εξαγοράς και διαχείρισης δανείων. Για να διευκολυνθεί η πώληση χαρτοφυλακίων ΜΕΔ η ΕΕ ενθαρρύνει τη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής δευτερογενούς αγοράς (ώστε η υψηλότερη ρευστότητα να φέρει και υψηλότερες αποτιμήσεις) και τη χρήση του εργαλείου των τιτλοποιήσεων.
Η αντιμετώπιση του εναπομείναντος αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων και η ελαχιστοποίηση της μελλοντικής συσσώρευσής τους είναι ουσιώδους σημασίας για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και την ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ).
Οι δείκτες των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην ΕΕ συνεχίζουν να μειώνονται με σταθερό ρυθμό, αν και παραμένουν προκλήσεις σε ορισμένα κράτη μέλη. Η Κύπρος εξακολουθεί να έχει ένα υψηλό επίπεδο ΜΕΔ στους τραπεζικούς ισολογισμούς και ένα μεγάλο απόθεμα (19 δισ. ευρώ) εκτός τραπεζών που αποτελεί βάρος και για την οικονομία. Στην περίπτωση της Κύπρου παραμένει κρίσιμο να αφεθεί να λειτουργήσει το πλαίσιο διαχείρισης όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά τις τροποποιήσεις του περασμένου Δεκέμβρη χωρίς άλλες αναστολές ή πισωγυρίσματα.
Τα βήματα
Η Τραπεζική Ένωση είναι «παιδί» της κρίσης χρέους του 2012-13, η οποία είχε και έντονα τραπεζικά χαρακτηριστικά. Τράπεζες σε Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και φυσικά στην Κύπρο αποδείχθηκαν αδύναμες και η τραπεζική εποπτεία με εθνικά χαρακτηριστικά ανεπαρκής. Το 2014 δόθηκε η εκκίνηση του εγχειρήματος της Τραπεζικής Ένωσης, με την ενεργοποίηση του πρώτου πυλώνα, την ενοποίηση της εποπτείας. Οι άλλοι δύο πυλώνες είναι η ενοποίηση της διαδικασίας εξυγίανσης (ο οποίος λειτουργεί) και η εγγύηση των καταθέσεων.
Στόχος της Τραπεζικής Ένωσης είναι να διασφαλίσει ότι:
- Οι τράπεζες είναι ισχυρές και ικανές να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε χρηματοπιστωτική κρίση στο μέλλον.
- Οι μη βιώσιμες τράπεζες εξυγιαίνονται χωρίς επιβάρυνση των φορολογουμένων και με ελάχιστο αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία.
-Ο κατακερματισμός της αγοράς περιορίζεται με εναρμονισμένους κανόνες στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Ενώ τα κοινά συστήματα εποπτείας και αφερεγγυότητας δημιουργήθηκαν σχετικά γρήγορα, η κοινή προστασία των καταθέσεων αποδείχθηκε πολύ πιο απαιτητική, με την πρόκληση της εύρεσης μιας ευαίσθητης ισορροπίας μεταξύ της μείωσης του χρέους και της αμοιβαιοποίησης του χρέους να βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης.
Η εγγύηση
Για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε ήδη από το 2015 πρόταση για τη δημιουργία κοινού συστήματος προστασίας των καταθέσεων - το ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης καταθέσεων (European Deposit Insurance Scheme - EDIS). Έχει τη λογική ασφάλισης των πρώτων 100.000 ευρώ.
Το σύστημα θα παρέχει ισχυρότερη και πιο ομοιόμορφη ασφαλιστική κάλυψη για όλους τους καταθέτες λιανικής στην Τραπεζική Ένωση από ό,τι τα υφιστάμενα σήμερα εθνικά συστήματα εγγύησης.
Αυτό με τη σειρά του θα βοηθούσε στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταθετών και θα εξασφάλιζε ίσους όρους ανταγωνισμού για όλες τις τράπεζες στην Τραπεζική Ένωση, συμβάλλοντας στη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ γενικότερα.
Τον Ιούνιο του 2016, το Συμβούλιο (κράτη μέλη) συμφώνησε έναν οδικό χάρτη για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Ο οδικός χάρτης καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά την EDIS, ιδίως σε συνδυασμό με την εφαρμογή μιας σειράς περαιτέρω μέτρων για τη μείωση των κινδύνων του τραπεζικού τομέα (ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ή τις πρωτοβουλίες για να βοηθηθούν οι τράπεζες να διαφοροποιήσουν τις επενδύσεις τους σε κρατικά ομόλογα).
Με βάση τον οδικό χάρτη, το Συμβούλιο συνέχισε να εργάζεται για την ενίσχυση της Τραπεζικής Ένωσης και να παρακολουθεί την πρόοδο όσον αφορά τη μείωση των κινδύνων.
Τον Ιούνιο του 2022, το Eurogroup εξέδωσε δήλωση σχετικά με το μέλλον της Τραπεζικής Ένωσης. Ενώ υπογράμμισε τη δημιουργία της ως ισχυρή απάντηση στη χρηματοπιστωτική κρίση, το Eurogroup σημείωσε ότι η Τραπεζική Ένωση παραμένει ατελής. Το Eurogroup συμφώνησε ότι, ως άμεσο βήμα, οι εργασίες για την Τραπεζική Ένωση θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ενίσχυση του κοινού πλαισίου για τη διαχείριση τραπεζικών κρίσεων και των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων (πλαίσιο CMDI).
Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου CMDI τον Απρίλιο του 2023, με έμφαση στις μεσαίες και μικρότερες τράπεζες.
Το πιο πρόσφατο νομοθετικό βήμα έγινε τον Απρίλιο με την Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να προσπαθεί να σπάσει το αδιέξοδο υιοθετώντας πρόταση για το πρώτο στάδιο ενός ευρωπαϊκού συστήματος ασφάλισης καταθέσεων, το οποίο θα λειτουργεί ως σύστημα ρευστότητας και θα παρέχει δάνεια στα συμμετέχοντα συστήματα ασφάλισης καταθέσεων.
Σε πρώτο στάδιο, τα συστήματα εγγύησης καταθέσεων (DGS) θα θωρακιστούν έναντι τοπικών κλυδωνισμών, ενώ το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων που θα καλύπτει τις απώλειες παραμένει ο στόχος για ένα μεταγενέστερο στάδιο. Οι ευρωβουλευτές επιδιώκουν να θεσπιστεί έστω και μια περιορισμένης μορφής πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων.
Σύμφωνα με την πρόταση ένα Ταμείο Ασφάλισης Καταθέσεων θα παρέχει στήριξη ρευστότητας, όπου τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα ενός εθνικού σχεδίου χρησιμοποιούνται για πληρωμή, σε περίπτωση εξυγίανσης μιας τράπεζας, για προληπτικά ή εναλλακτικά μέτρα.
