Δέσποινα Θεοδοσίου: Πώς μπορούμε να σπάσουμε τα στερεότυπα - Η co CEO Tototheo Maritime μιλά στον «Π»

Μία Κύπρια, η Δέσποινα Παναγιώτου Θεοδοσίου, co-CEO Tototheo Maritime, έλαβε το πρώτο βράβειο για την Ισότητα των Φύλων από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό, διάκριση που αποτελεί αναγνώριση για τη συμβολή της στην προώθηση της ισότητας των φύλων στον ναυτιλιακό τομέα. Η κ. Παναγιώτου Θεοδοσίου μιλά στον «Π» για τη βράβευση, τις εμπειρίες της και τις προκλήσεις της προώθησης της ισότητας στους χώρους εργασίας.

«Είμαστε στο 2024, και θεωρώ ότι δεν πρέπει να ρωτάμε υποθετικά αν είναι εφικτή η ισότητα των φύλων. Είναι μια πραγματικότητα και πρέπει συλλογικά να την επιτύχουμε», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Λάβατε την Παρασκευή το 1o βραβείο για την Ισότητα των Φύλων από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO Gender Equality Award). Τι συμβολίζει για εσάς αυτό το βραβείο; Πώς προέκυψε η υποψηφιότητά σας;

Για περισσότερο από μια δεκαετία, μαζί με μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων από 50+ χώρες, αλλά και σε συνεργασία με Οργανισμούς όπως ο ΔΝΟ (Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός), προσπαθήσαμε να ενισχύσουμε τις φωνές των γυναικών στη ναυτιλία, αλλά και να αναδείξουμε τη δουλειά και την προσφορά τους. Η επιλογή μου για το 1o βραβείο για την Ισότητα των Φύλων από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό, αποτελεί μεν μια προσωπική διάκριση για τη δουλειά που έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια, αλλά παράλληλα μια αναγνώριση και της συλλογικής προσπάθειας που κάναμε και επιβράβευση των όσων έχουμε πετύχει. Οι υποψηφιότητες γι’ αυτό το βραβείο υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη και τους οργανισμούς που συμμετέχουν στον ΔΝΟ. Έτσι, στην περίπτωση τη δική μας, η Υφυπουργός και το Υφυπουργείο Ναυτιλίας κατέθεσαν την υποψηφιότητά μου με τη στήριξη του ΠτΔ. Η απόφαση για το βραβείο λήφθηκε από το IMO Council μετά από την πρόταση μιας ειδικής επιτροπής που εξέτασε όλες τις υποψηφιότητες. Σίγουρα αποτελεί μια ιδιαίτερη τιμή για εμένα, αλλά και την Κύπρο ευρύτερα.

Στο σκεπτικό της βράβευσης αναφέρεται ότι «η κ. Παναγιώτου Θεοδοσίου ενσαρκώνει την ουσία αυτού του βραβείου, αφού μέσα από το έργο και τις δράσεις της συμβάλλει σημαντικά στην προώθηση της ισότητας των φύλων στον ναυτιλιακό τομέα». Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες που έχετε υλοποιήσει;

Το βραβείο αναφέρεται κυρίως στο έργο μου ως προέδρου της Women’s International Shipping & Trading Association (WISTA International) κατά την περίοδο 2017-2022. Αρχικά καταφέραμε να πάρει έγκριση η WISTA για να συμμετέχει στον ΔΝΟ, που είναι Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, εξειδικευμένος στα θέματα ναυτιλίας, ως οργανισμός με συμβουλευτικό χαρακτήρα. Μετά από αυτό διενεργήσαμε, σε συνεργασία με τον ΔΝΟ, τη πρώτη έρευνα για το ποσοστό και την κατανομή των γυναικών που εργάζονται στη ναυτιλία, από υποστηρικτικούς ρόλους μέχρι ανώτερες διευθυντικές θέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, και εξασφαλίσαμε τη στήριξη των κρατών μελών έτσι ώστε αυτή η μελέτη να επαναλαμβάνεται κάθε τρία χρόνια.

Έτσι πλέον υπάρχει ένα σημείο αναφοράς και μπορούμε να μετρούμε την πρόοδο του τομέα σε θέματα αντιπροσώπευσης των φύλων. Επίσης, δημιουργήσαμε το Speakers Bureau, μια ιστοσελίδα όπου διοργανωτές συνεδρίων μπορούν να βρουν γυναίκες επαγγελματίες, πρόθυμες να είναι ομιλήτριες σε συνέδρια, συμβάλλοντας έτσι στην πολυμορφία και πολυφωνία στα ναυτιλιακά συνέδρια ανά το παγκόσμιο. Μια άλλη πρωτοβουλία, ήταν η παγκόσμια έρευνα που διεξήχθη από τη WISTA και το Universidade Federal do Espírito Santo στη Βραζιλία, σχετικά με τον τρόπο που ο Covid-19 επηρέασε τις γυναίκες στον ναυτιλιακό τομέα. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανακοινώθηκαν τον Οκτώβριο του 2022. Η έρευνα παρείχε μια επισκόπηση της πραγματικότητας των γυναικών στη ναυτιλιακή βιομηχανία και τα αποτελέσματα έδειξαν αλλαγές στα εργασιακά πρότυπα και τόνισαν πώς οι αλλαγές στον χώρο εργασίας και στο σπίτι, λόγω της πανδημίας, επηρέασαν τις γυναίκες στον ναυτιλιακό τομέα.

Επίσης δημιουργήσαμε, σε συνεργασία με άλλους οργανισμούς, το Gender Diversity Manual, το οποίο διανέμεται σε ναυτικούς, προωθώντας ένα περιβάλλον εργασίας όπου όλα τα άτομα του πληρώματος πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό και ισότητα, δημιουργήσαμε το Focus Group for Africa, φέρνοντας κοντά διάφορους οργανισμούς για τις γυναίκες στη ναυτιλία στην Αφρική, συνεργαστήκαμε εκτενώς με τον APEC SEN και δημιουργήσαμε ένα πρόγραμμα για άτομα που προέρχονται από τις χώρες APEC, ήμασταν ιδρυτικά μέλη του Platform for Change του Συμβουλίου της ΕΕ. Επίσης, κάναμε αίτηση για να αποκτήσει η WISTA Observer Status στην UNCTAD, η οποία έγινε αποδεκτή το 2023, έτσι πλέον μπορεί να εκπροσωπεί τις γυναίκες που ασχολούνται με το εμπόριο και σε αυτό τον Οργανισμό των ΗΕ.

Οι γυναίκες στη ναυτιλία

Ο χώρος της ναυτιλίας θεωρείται ένας τομέας ανδροκρατούμενος. Φαντάζομαι ότι άλλες είναι οι συνθήκες και οι ανάγκες σε ένα πλοίο και άλλες στα γραφεία διοίκησης. Στην πράξη είναι εφικτή η ισότητα των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών στον τομέα της ναυτιλίας;

Έχετε δίκαιο, είναι πολύ διαφορετικές οι συνθήκες σε ένα καράβι από ό,τι σε ένα γραφείο. Δεν υπάρχει ωράριο, το επαγγελματικό περιβάλλον είναι όμοιο με το κοινωνικό, απαιτεί προσαρμοστικότητα, πνεύμα ομαδικής εργασίας, επιμονή και υπομονή. Αυτά ισχύουν για άνδρες και γυναίκες. Ειδικότερα για τις γυναίκες, πράγματι δεν παίρνουν όλες οι εταιρείες δόκιμες και όντως δεν μπορούν όλα τα πλοία να φιλοξενήσουν γυναίκες. Και επίσης, δεν είναι όλα τα πληρώματα εξοικειωμένα με τη συνύπαρξη γυναικών-ανδρών. Αυτό απαιτεί αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπίας. Επίσης, απαιτεί τη δέσμευση της διοίκησης των εταιρειών να υποστηρίξουν εργασιακά περιβάλλοντα χωρίς αποκλεισμούς για τις γυναίκες.  Παρ' όλα αυτά, αρκετά πράγματα αλλάζουν, σε ένα μεγάλο ποσοστό και λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας στα καράβια, αλλά και λόγω της έλλειψης ναυτικών που αντιμετωπίζει ο τομέας. Η ναυτιλία έχει ανάγκη και τους άνδρες και τις γυναίκες στο δυναμικό της. Χρειάζεται καλούς επαγγελματίες, χωρίς το φύλο να αποτελεί κριτήριο επιλογής.  Έτσι, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς σχετικά με το τι συμβαίνει στον κλάδο. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι γνωρίζουμε πού υστερούμε σε τομείς όπως η πρόσληψη και η εκπαίδευση γυναικών. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε πού υπάρχει ανισότητα στον τρόπο που βλέπουμε τα δύο φύλα σε σχέση με διαφορετικούς ρόλους, και να προσφέρουμε ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες για να εξελιχθούν και να αναδειχθούν. Είμαστε στο 2024, και θεωρώ ότι δεν πρέπει να ρωτάμε υποθετικά αν είναι εφικτή η ισότητα των φύλων. Είναι μια πραγματικότητα και πρέπει συλλογικά να την επιτύχουμε.

Η κυπριακή εμπειρία

Στην Κύπρο, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα πλοιοδιαχείρισης, ποια είναι η κατάσταση;

Στην Κύπρο, πάντα είχαμε μεγάλο αριθμό γυναικών που απασχολούνταν στη ναυτιλία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, βλέπουμε αρκετές γυναίκες που αναλαμβάνουν και θέσεις ευθύνης. Κι εδώ έχουμε ακόμα πολλά που πρέπει να κάνουμε για να βελτιωθούμε. Αυτό όμως που με χαροποιεί, είναι ότι πλέον υπάρχει η θέληση από όλους. Υπάρχει μεγάλη στήριξη στα θέματα αυτά από το Υφυπουργείο Ναυτιλίας, αλλά και από μεγάλο αριθμό ιδιωτικών εταιρειών που καταλαβαίνουν ότι για να είναι ανταγωνιστικές πρέπει να προσλαμβάνουν τα καλύτερα άτομα για τις θέσεις που χρειάζονται, ανεξαρτήτως φύλου. Χωρίς να έχω συγκεκριμένους αριθμούς αλλά εμπειρικά, και συγκρίνοντας το τι έχω αντιμετωπίσει ως πρόεδρος της WISTA σε διάφορες χώρες, ακόμα και της ΕΕ, μπορώ να σας πω ότι τουλάχιστον στον τομέα της ναυτιλίας τα θέματα ισότητας αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα και με διάθεση αλλαγής προς το καλύτερο.

Γενικότερα, στην Κύπρο η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας αυξάνεται, αλλά οι θέσεις ευθύνης παραμένουν μια ανδρική υπόθεση. Είστε μια από τις εξαιρέσεις. Πώς μπορούν να σπάσουν τα στερεότυπα; Οι υποχρεωτικές ποσοστώσεις συμμετοχής σε θέσεις ευθύνης θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια λύση;

Δεν είμαι υπέρ των ποσοστώσεων, αν και καταλαβαίνω απόλυτα τη χρησιμότητά τους, και ίσως να είναι μια προσωρινή λύση. Όταν όμως φτάνουμε να μιλάμε για υποχρεωτικές απαιτήσεις σε θέματα πολυμορφίας, η συζήτηση πρέπει να περιλαμβάνει και θέματα αλλαγής κουλτούρας και της στάσης προς τις γυναίκες στον χώρο εργασίας. Από τη μια, ναι, οι ποσοστώσεις δίνουν την ευκαιρία συμμετοχής, από την άλλη η επιβολή αλλαγών δεν δημιουργεί συμπεριληπτικότητα.

Πώς σπάμε τα στερεότυπα; Με την ανάπτυξη προγραμμάτων που στοχεύουν στην εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση, τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, σχετικά με τα οφέλη της διαφορετικότητας και της ισότητας στον χώρο εργασίας, με τη δημιουργία και ενίσχυση δικτύων και μέντορων (ανδρών και γυναικών) που μπορούν να προσφέρουν συμβουλές, καθοδήγηση και υποστήριξη στις γυναίκες που επιδιώκουν θέσεις ευθύνης και με την υιοθέτηση ευέλικτων ωραρίων και τηλεργασίας που μπορεί να βοηθήσει στην ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, κάτι που πλέον ζητούν και οι άντρες και είναι πιο αποδεκτό μετά την πανδημία. Αν μια εταιρεία ή οργανισμός δεν δεσμευτεί ειλικρινά και με πράξεις για τη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού περιβάλλοντος, τότε οι ποσοστώσεις απλά θα υπάρχουν για την εκπλήρωση κάποιων απαιτήσεων (tick-the-box) ώστε να φαίνεται ότι κάνουν το πολιτικά ορθό. Η επίτευξη αλλαγής πρέπει να είναι βαθύτερη από αυτό.

«Η άποψή μας μετρά»

Η βράβευσή σας είναι και μια διεθνής επιτυχία, και σε προσωπικό και σε εθνικό επίπεδο. Στον χώρο της ναυτιλίας, στον οποίο η Κύπρος είναι ένα υπολογίσιμο μέγεθος, μπορούμε να δούμε Κύπριους σε ανώτερες θέσεις;

Το πιστεύω ειλικρινά ότι μπορούμε να δούμε Κύπριους σε ανώτερες θέσεις στην παγκόσμια ναυτιλία. Ο προηγούμενος πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Πλοιοκτητών (ECSA) είναι Κύπριος, ο Φίλιππος Φιλής, καθώς και ένας εκ των αντιπροέδρων του Διεθνούς Επιμελητηρίου Ναυτιλίας (ICS), ο Θέμης Παπαδόπουλος. Επίσης παλαιότερα, ο Ανδρέας Χρυσοστόμου είχε υπηρετήσει ως πρόεδρος της Marine Environment Protection Committee του ΔΝΟ για μια δεκαετία. Αναφέρω αυτούς τους κυρίους ενδεικτικά, αλλά υπάρχει ένας αξιοσημείωτος αριθμός Κυπρίων που κατέχουν σημαντικές θέσεις σε διάφορες ναυτιλιακές εταιρείες, επιχειρήσεις και οργανισμούς παγκοσμίως. Η ναυτιλία είναι ένας τομέας για τον οποίο μπορούμε να είμαστε περηφανοι ως χώρα, δεν θεωρούμαστε «μικροί» και η άποψή μας μετρά. Έχουμε ουσιαστική συμμετοχή στον ΔΝΟ και σε διάφορους άλλους μεγάλους οργανισμούς και συνεισφέρουμε σημαντικά, όχι μόνο στην πλοιοκτησία και πλοιοδιαχείριση, αλλά και στις υπηρεσίες, την έρευνα και την τεχνολογία.