Καφές: Γιατί οι εταιρείες εμπορίας εγκαταλείπουν την Αφρική – Κίνδυνος αύξησης φτώχειας και τιμών

Οι εισαγωγείς καφέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζουν να μειώνουν τις αγορές από μικρούς αγρότες στην Αφρική και όχι μόνο, καθώς προετοιμάζονται για έναν νόμο ορόσημο της ΕΕ που θα απαγορεύει την πώληση αγαθών που συνδέονται με την καταστροφή των δασών, μια από τις αιτίες της κλιματικής αλλαγής.

Πηγές του κλάδου ανέφεραν ότι το κόστος και η δυσκολία συμμόρφωσης με τον κανονισμό της ΕΕ για την αποψίλωση των δασών (EUDR), ο οποίος τίθεται σε ισχύ στα τέλη του 2024, θα έχει σοβαρές παράπλευρες επιπτώσεις που σε βάθος χρόνου ίσως αναδιαμορφώσουν τις παγκόσμιες αγορές εμπορευμάτων.

Τέσσερις εταιρείες ανέφεραν ότι σταμάτησαν τις παραγγελίες καφέ από την Αιθιοπία τους τελευταίους μήνες, μια απόφαση που θα έχει δυσάρεστες συνέπειες για περίπου 5 εκατομμύρια αγροτικές οικογένειες που βασίζονται στην καλλιέργεια καφέ. Προειδοποίησαν ότι οι στρατηγικές προμήθειας που υιοθετούνται από τις εταιρείες πριν από την έναρξη εφαρμογής της νομοθεσίας κινδυνεύουν να αυξήσουν τη φτώχεια των αγροτών μικρής κλίμακας και να αυξήσουν τις τιμές για τους καταναλωτές της ΕΕ, ενώ υπονομεύουν επίσης τον αντίκτυπο του EUDR στη διατήρηση των δασών.

«Δεν βλέπω τρόπο να αγοράζω σημαντικές ποσότητες αιθιοπικού καφέ στο μέλλον», δήλωσε ο Johannes Dengler, στέλεχος του γερμανικού roaster Dallmayr, το οποίο αγοράζει περίπου το 1% του εξαγόμενου καφέ στον κόσμο.

Επειδή οι κόκκοι που παραγγέλνει τώρα θα μπορούσαν να καταλήξουν σε προϊόντα καφέ που θα πωλούνται στην ΕΕ το 2025, πρέπει να είναι συμβατοί με το EUDR, είπε – παρόλο που οι εκτελεστικές πράξεις του νόμου δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί.

Σύμφωνα με το EUDR, οι εισαγωγείς εμπορευμάτων όπως ο καφές, το κακάο, η σόγια, ο φοίνικας, τα βοοειδή, η ξυλεία και το καουτσούκ – και τα προϊόντα στα οποία χρησιμοποιούνται – πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξουν ότι οι πρώτες ύλες τους δεν προέρχονται από αποψιλωμένη γη, διαφορετικά αντιμετωπίζουν υψηλά πρόστιμα.

Η μεγάλη εταιρεία καφέ JDE Peets ανακοίνωσε ότι πιθανώς να αναγκαστεί να αποκλείσει ορισμένες μικρότερες χώρες παραγωγής από την αλυσίδα εφοδιασμού της ήδη από τον Μάρτιο, εάν δεν έχει «βρει και εφαρμόσει μια λύση μαζί τους» μέχρι εκείνη την ημερομηνία.

Η αποψίλωση των δασών είναι η δεύτερη κύρια αιτία κλιματικής αλλαγής μετά την καύση ορυκτών καυσίμων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι έχει δρομολογήσει πολλές πρωτοβουλίες για να βοηθήσει τις χώρες παραγωγής και τους μικροϊδιοκτήτες να συμμορφωθούν με το EUDR, συμπεριλαμβανομένης μιας που ξεκίνησε στην COP28 όπου η ΕΕ και τα κράτη μέλη υποσχέθηκαν 70 εκατομμύρια ευρώ για τον σκοπό αυτό.

Πρόσθεσε ότι ορισμένοι μικροϊδιοκτήτες βλέπουν του EUDR ως ευκαιρία, ειδικά εάν συνοδεύεται από μέτρα στήριξης της ΕΕ, καθώς θα τους βοηθήσει να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για προϊόντα βιώσιμης προέλευσης.

Παρακολούθηση και ανίχνευση

Το EUDR απαιτεί από τις εταιρείες να χαρτογραφήσουν ψηφιακά τις αλυσίδες εφοδιασμού τους στο χωράφι στο οποίο καλλιεργήθηκαν οι πρώτες ύλες, κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να περιλαμβάνει τον εντοπισμό εκατομμυρίων μικρών αγροκτημάτων σε απομακρυσμένες περιοχές.

Επιπλέον, επειδή οι εταιρείες συχνά δεν συναλλάσσονται άμεσα με τους αγρότες, θα μπορούσαν να βασίζονται εν μέρει σε δεδομένα που παρέχονται από πολλούς τοπικούς μεσάζοντες, μερικούς από τους οποίους μπορεί επίσης να μην έχουν άμεση συναλλαγή ή να μην εμπιστεύονται.

Σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, η αποσπασματική κάλυψη στο Διαδίκτυο δυσχεραίνει τη χαρτογράφηση, ενώ έμποροι και ειδικοί του κλάδου λένε ότι οι διαφωνίες για τα δικαιώματα γης, η αδύναμη επιβολή του νόμου και οι συγκρούσεις φυλών μπορεί να καταστήσουν επικίνδυνη ακόμη και την αναζήτηση δεδομένων σχετικά με την ιδιοκτησία αγροκτημάτων.

«Σήμερα από την Ευρώπη κανείς δεν ενδιαφέρεται για τον καφέ μας», είπε ένας εκπρόσωπος της Oromia Coffee Farmers’ Union Cooperatives της Αιθιοπίας, σε πρόσφατο διαδικτυακό σεμινάριο της World Coffee Alliance.

Είπε ότι οι περισσότεροι Αιθίοπες παραγωγοί καφέ δεν έχουν ακούσει ποτέ για το EUDR και ότι ακόμη και οι μορφωμένοι χωρικοί θα δυσκολευτούν να συλλέξουν τα απαιτούμενα δεδομένα εγκαίρως.

Ο καφές παράγει το 30-35% των συνολικών κερδών από τις εξαγωγές της Αιθιοπίας, με σχεδόν το ένα τέταρτο να πωλείται στην ΕΕ.

«Οι εταιρείες επεξεργασίας καφέ μετακομίζουν σε μεγάλους πλούσιους καλλιεργητές της Βραζιλίας. Είναι πραγματικά σοκαριστικό», είπε ένας έμπορος σε μια μεγάλη εταιρεία εμπορίας καφέ.

«Στις επικίνδυνες χώρες, υπάρχουν μικροϊδιοκτήτες και μεσάζοντες που είναι αναλφάβητοι – και τους προσεγγίζουμε με έναν νόμο που ακόμη και οι Ευρωπαίοι δεν καταλαβαίνουν».

Ανατροπή στις αλυσίδες εφοδιασμού

Αλλά η αποκοπή αγροτών μικρής κλίμακας ή ολόκληρων χωρών δεν θα είναι εφικτή εάν είναι σημαντικοί παραγωγοί εμπορευμάτων.

Η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα, για παράδειγμα, παράγουν σχεδόν το 70% της παγκόσμιας παραγωγής κακάο, ενώ το 60% του καφέ προέρχεται από τη Βραζιλία και το Βιετνάμ. Η Ινδονησία και η Μαλαισία καλλιεργούν σχεδόν το 90% του παγκόσμιου φοινικέλαιου, ένα προϊόν που χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε, από πίτσα και κραγιόν μέχρι βιοκαύσιμα.

Ως εκ τούτου, ορισμένες μεγάλες εταιρείες λένε ότι θα ανακατευθύνουν τις πρώτες ύλες που δεν μπορούν να εντοπίσουν αξιόπιστα σε αυτές τις χώρες σε αγορές εκτός ΕΕ, ενώ θα αποστέλλουν συμβατά αγαθά στην ΕΕ.

Η Golden Agri Resources, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες φοινικελαίου στον κόσμο, είπε στο Reuters ότι «θα απαιτηθούν διαχωρισμένες αλυσίδες εφοδιασμού» για την εφαρμογή του EUDR.

Στο βαθμό που αυτή η στρατηγική κυριαρχήσει, θα μειώσει τον αντίκτυπο του EUDR στη διατήρηση των δασών, επειδή οι πρώτες ύλες θα εξακολουθούσαν να καλλιεργούνται σε αποψιλωμένα εδάφη, απλώς όχι για κατανάλωση στην ΕΕ.

Εν τω μεταξύ, το κόστος συμμόρφωσης σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού αναμένεται να αυξήσει τις τιμές των τροφίμων στις 27 χώρες της ΕΕ.

Δύο από τους μεγαλύτερους εμπόρους καφέ στον κόσμο, η Sucafina και η Louis Dreyfus Company έχουν ήδη συνάψει μελλοντικές συμβάσεις πωλήσεων που περιλαμβάνουν premium EUDR, σύμφωνα με πηγή σε μεγάλη εμπορία εμπορευμάτων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι το EUDR δεν αναμένεται να οδηγήσει σε πληθωρισμό στα τρόφιμα. Σημείωσε, για παράδειγμα, ότι ενώ η ιχνηλασιμότητα έχει ένα κόστος, αυτό πιθανότατα θα αντισταθμιστεί, καθώς ο νόμος θα πρέπει να μειώσει τον αριθμό των μεσαζόντων στην αγορά.

Πηγή: ΟΤ