Υψηλός ο λογαριασμός από τη χαλάρωση των κριτηρίων ΦΠΑ

Στα 500 εκατ. ευρώ, προσδιορίζει αρμόδια πηγή στον «Π» την απώλεια εσόδων για το κυπριακό δημόσιο από την εφαρμογή χαμηλού ΦΠΑ 5%, σε σχέση με τη ρύθμιση που ίσχυε μέχρι το 2016, για την απόκτηση πρώτης κατοικίας. Η έρευνα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφέρει ότι υπολογίζει σε 200 εκατ. ευρώ, την απώλεια εσόδων για τις πρώτες κατοικίες που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, αλλά από το μέτρο ωφελήθηκαν όλοι όσοι απέκτησαν πρώτη κατοικία στην Κύπρο από το 2016 και εξακολουθούν να ωφελούνται καθώς η ρύθμιση παραμένει σε ισχύ. Όταν το 2016 η Βουλή σχεδόν ομόφωνα, με εξαίρεση τους Οικολόγους, ψήφιζε την χαλάρωση της εφαρμογής χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ για την απόκτηση πρώτης κατοικίας ως αιτιολογικό είχε χρησιμοποιηθεί η ανάγκη να υποστηριχθεί η απόκτηση κύριας κατοικίας από τα νέα ζευγάρια.

Σε κάθε περίπτωση, η έρευνα της ΕΥ σε συνδυασμό με τα στοιχεία που παρουσιάζει σήμερα ο «Π», ενισχύουν την άποψη ότι θα πρέπει να διεξαχθεί έλεγχος στο σύνολο των πολιτογραφηθέντων μέσω του ΚΕΠ, για το τι έγινε η επένδυση που τους έδωσε το κυπριακό διαβατήριο, αλλά και για τον φορολογικό χειρισμό των επενδύσεων, με αιχμή την εφαρμογή χαμηλού ΦΠΑ 5% για την απόκτηση πρώτης κατοικίας.

Αν -όπως θα δούμε στη συνέχεια- έχουν ζητηθεί στοιχεία, μέχρι στιγμής μόνο σε μία περίπτωση βεβαιώθηκε και ανακτήθηκε επιπλέον ΦΠΑ από αιτητή που δεν χρησιμοποίησε ακίνητο ως πρώτη κατοικία, αλλά το μίσθωσε. Επί της ουσίας, μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε ένας συστηματικός και ενδελεχής έλεγχος των επενδύσεων και αφαίρεση διαβατηρίων όπου δεν πληρούνται τα κριτήρια.

Αρμόδια πηγή τονίζει την ανάγκη να στηθεί ένας μηχανισμός ελέγχου. Την ανάγκη ελέγχου αναδεικνύει και η ίδια η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, στην οποία, σε κρίσιμα σημεία για την εξαγωγή συμπερασμάτων, χρησιμοποιείται η λέξη «ενδεχομένως», όπως στην ακύρωση επενδύσεων €1,1 δισ. ευρώ και σε αγοραπωλησίες ακινήτων ύψους €3,5 δισ., που δεν ολοκληρώθηκαν οι μεταβιβάσεις. Το «ενδεχομένως» σημαίνει ότι μπορεί και να μην ισχύει το εύρυμα της έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.

Η πρόθεση

Σε σημείωμα που ετοίμασε το ΥΠΟΙΚ, ως απάντηση στις αναφορές της έκθεσης του γενικού ελεγκτή σχετικά με την απώλεια ΦΠΑ, αναφέρεται ότι έχουν ήδη ζητηθεί και διαβιβαστεί για έλεγχο από το Τμήμα Φορολογίας στοιχεία αιτητών που έχουν ωφεληθεί του μειωμένου ΦΠΑ.

Στο σημείωμα τονίζεται ότι ο μειωμένος συντελεστής 5% παραχωρείται στους αιτητές με βάση τη δήλωση ότι η κατοικία χρησιμοποιείται ως κύριος και μόνιμος χώρος διαμονής στη Δημοκρατία. Αφού παρέλθει ο χρόνος αποπεράτωσης και κατοχής της κατοικίας, τότε μόνο μπορεί και να ελεγχθεί η αρχική δήλωση του αιτητή από το Τμήμα Φορολογίας. Αν κατά τον μετέλεγχο διαπιστώνεται ότι η κατοικία ενοικιαζόταν ή χρησιμοποιήθηκε για άλλους σκοπούς από αυτούς που προνοεί η περί ΦΠΑ νομοθεσία, τότε γίνεται ανάκτηση του ΦΠΑ.

«Η εισήγηση του γ.ε. για έλεγχο κατά πόσον η κατοικία χρησιμοποιείται ως κύριος και μόνιμος χώρος διαμονής στη Δημοκρατία, είναι βέβαια μέσα στα πλαίσια του νόμου και των διαδικασιών που εφαρμόζει το Τμήμα Φορολογίας. Ήδη, το Υπουργείο Οικονομικών έχει ζητήσει και λάβει, από τον προηγούμενο Αύγουστο (2021), από τους παρόχους, ένα σημαντικό αριθμό αιτητών που έχουν επωφεληθεί του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ και έχει διαβιβάσει τα στοιχεία στο Τμήμα Φορολογίας για μετέλεγχο. Το Τμήμα Φορολογίας ήδη προβαίνει στους σχετικούς ελέγχους.

Οι εισηγήσεις του γ.ε. για δημιουργία ενιαίας βάσης δεδομένων για όλα τα επαρχιακά γραφεία του Τμήματος Φορολογίας για επιβολή μειωμένου συντελεστή 5%, είναι βεβαίως αποδεκτές από εμάς και θα υλοποιηθούν με το νέο μηχανογραφημένο σύστημα του Τμήματος Φορολογίας», αναφέρει, μεταξύ άλλων, το σημείωμα.

Η αλλαγή του νόμου

Υπενθυμίζεται ότι προϋπόθεση για την απόδοση κυπριακής υπηκοότητας στο πλαίσιο του ΚΕΠ ήταν και/ή απόκτηση πρώτης κατοικίας. Νόμος που ψηφίστηκε κατά πλειοψηφία από τη Βουλή το 2016 (σχεδόν ομόφωνα με εξαίρεση τους Οικολόγους), τροποποίησε το καθεστώς εφαρμογής χαμηλού ΦΠΑ 5% στην απόκτηση πρώτης κατοικίας στην Κύπρο, ώστε ο φόρος να επιβάλλεται στα πρώτα 200 τμ. πρώτης κατοικίας, αφαιρώντας τον περιορισμό της συνολικής έκτασης των 275 τμ. Με βάση το καθεστώς που ίσχυε έως το 2016, πρώτη κατοικία έκτασης άνω των 275 τμ. δεν μπορούσε να ωφεληθεί του χαμηλού ΦΠΑ 5%. Με την απαλοιφή του περιορισμού, όλες οι πρώτες κατοικίες και μόνιμοι χώροι διανομής στην Κύπρο, ανεξαρτήτου έκτασης, επωφελούνται χαμηλού ΦΠΑ για τα πρώτα 200 τ.μ. Η ρύθμιση αυτή ισχύει και σήμερα, αφορά κάθε Κύπριο και Ευρωπαίο πολίτη, αλλά έχει κριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντίθετη με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για το ΦΠΑ, γι΄αυτό και έχει ετοιμαστεί νομοσχέδιο που περιορίζει δραστικά την εφαρμογή χαμηλού ΦΠΑ στην απόκτηση/ανέγερση πρώτης κατοικίας, στα 140 τμ. επί συνόλου 200 τμ.

Φορολογικός χειρισμός

Το Τμήμα Φορολογίας για την εφαρμογή του ΦΠΑ δρα ανεξάρτητα και έχει την ευχέρεια να κρίνει αν ένα ακίνητο αποτελεί πρώτη κατοικία ή όχι. Υπήρξε περίπτωση ενός αιτητή πολιτογράφησης στην οποία το Τμήμα Φορολογίας, κατόπιν ελέγχου, καταλόγισε επιπλέον ΦΠΑ για την αγορά κατοικίας, την οποία δεν χρησιμοποίησε τελικά ως πρώτη κατοικία, αλλά τη μίσθωσε. Συνεπώς, υφίσταται η διαδικασία για την είσπραξη επιπλέον εσόδων.

Η ανάκτηση του επιπλέον ΦΠΑ στην παραπάνω περίπτωση έγινε πρόσφατα, και σε εσωτερικό κυβερνητικό σημείωμα γίνεται αναφορά στην ανάγκη για συντονισμό των υπηρεσιών των Υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομικών και στη λήψη των δέουσων ενεργειών σε σχέση με τους αιτητές που έχουν παραβεί τους όρους της πολιτογράφησης, θέτοντας τελικά σε εμπορική εκμετάλλευση την πρώτη κατοικία που απέκτησαν με χαμηλό ΦΠΑ 5%.

Στο σημείο αυτό, υπάρχει άλλη μια παράμετρος. Σε περίπτωση που ένα ακίνητο χρησιμοποιηθεί για εμπορική εκμετάλλευση, τότε ο ιδιοκτήτης του, εγγραφόμενος στο Μητρώο ΦΠΑ, μπορεί να διεκδικήσει την επιστροφή ΦΠΑ 19% (ο ΦΠΑ είναι φόρος κατανάλωσης και ουδέτερος όταν αφορά συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων), κάτι που έχει συμβεί και υπάρχει αριθμός υποθέσεων στα δικαστήρια σε βάρος του Τμήματος Φορολογίας για άρνηση επιστροφής του ΦΠΑ.

Δεν ανταποκρίνονται

Στοιχεία που παρουσιάζει σήμερα ο «Π» δείχνουν ότι, από τα τέλη του 2019, είχε ξεκινήσει από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΟΙΚ έλεγχος των επενδύσεων στα πλαίσια του ΚΕΠ, για το αν διατηρούν την επένδυση ή/και μόνιμη κατοικία τους, έλεγχος που δεν έχει ολοκληρωθεί και είναι σε εξέλιξη. Τα στοιχεία ζητήθηκαν από τους παρόχους που είναι εγγεγραμμένοι στο σχετικό Μητρώο Παρόχων Υπηρεσιών, στο πλαίσιο του ΚΕΠ, αλλά μέχρι και πριν δύο μήνες, ένας σημαντικός αριθμός δεν είχε υποβάλει στοιχεία.

Τον Αύγουστο του 2021, το ΥΠΟΙΚ έλαβε στοιχεία από σημαντικό αριθμό αιτητών, τα οποία διαβιβάστηκαν στο Τμήμα Φορολογίας για επαλήθευση.

Μέχρι τα τέλη του φετινού Ιουνίου, επί συνόλου 2.148 επενδυτών, διαπιστώθηκαν ότι:

-Σε 1.373 περιπτώσεις, ο αιτητής διατηρεί την επένδυση ή/και μόνιμη κατοικία του.

-Σε 8, δόθηκε έγκριση κατ' εξαίρεση.

-Σε 69, ζητήθηκαν επιπρόθετα στοιχεία.

-Σε 6, ο αιτητής απεβίωσε.

-Σε 17, έγινε αποξένωση της επένδυσης ή/και πρώτης κατοικίας.

-Σε 675 περιπτώσεις, δεν υπήρξε ανταπόκριση.

Ο «Π» πληροφορείται ότι ο έλεγχος συνεχίζεται και οι λειτουργοί του ΥΠΟΙΚ έχουν ζητήσει από επενδυτές που δεν ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση για υποβολή στοιχείων σχετικά με το στάτους των επενδύσεών τους να υποβάλλουν στοιχεία, αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν ανταποκριθεί.

Επιπλέον, σε κάποιες από τις περιπτώσεις που έγινε αποξένωση της επένδυσης ή/και πρώτης κατοικίας, ενημερώθηκε και το Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο μελετά τις υποθέσεις. Σημειώνεται ότι η νομοθεσία προβλέπει αποστέρηση της υπηκοότητας σε περιπτώσεις κατ΄εξακολούθηση μη συμμόρφωσης με τους όρους της πολιτογράφησης.