Πάσχει οικονομικά το ΓεΣΥ - Εκτόξευση δαπανών για την υγεία μέσα σε πέντε χρόνια

O υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, στην ομιλία του στην ολομέλεια της Βουλής την περασμένη Πέμπτη για τον προϋπολογισμό του 2022 περιέγραψε τέσσερις κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά.

α) Τυχόν νέα έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού στην Κύπρο ή χώρες με τις οποίες η Κύπρος διατηρεί στενές οικονομικές σχέσεις.

β) Τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας λόγω του υψηλού ακόμα ποσοστού των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

γ) Τη συνέχιση της αυξημένης ροής μεταναστών.

δ) Τις υπέρμετρες δαπάνες που ενδέχεται να προκύψουν από τη μη εύρυθμη λειτουργία του Γενικού Συστήματος Υγείας και του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας.

Ο τελευταίος κίνδυνος ήδη μας χτυπά την πόρτα.

Τα στοιχεία από την εκτέλεση των προϋπολογισμών από το 2018 μέχρι σήμερα και των προβλέψεων του προϋπολογισμού του 2022 μας δείχνουν ότι δαπάνες για την υγεία ήδη υπερβαίνουν τους υπολογισμούς για τις δαπάνες που είχαν γίνει πριν την εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας. Το σύνολο των κρατικών δαπανών για την υγεία (εξαιρουμένης της συνεισφοράς του κράτους στο ΓεΣΥ ως τρίτο μέρος) θα ανέλθουν το 2022 σε 1,899 δισ. ευρώ, όταν το 2018 ήταν 599,7 εκατ. ευρώ και ο σφαιρικός προϋπολογισμός του ΓεΣΥ προβλέπει οροφή περίπου 1,3 δισ. ευρώ.

Πώς συνέβη αυτό; Υπάρχουν πραγματικές ανάγκες οι οποίες είναι επιβεβλημένες οπότε απαιτούνται πρόσθετες δαπανές για τη βελτίωση της ποιότητας του ΓεΣΥ; Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, όλοι μπορούν να δείξουν κατανόηση και να αποδεχθούν τις υπερβάσεις, αναγνωρίζοντας ότι ο θεσμός του ΓεΣΥ ήρθε και πρέπει να παραμείνει. Από την άλλη, τι γίνεται αν οι υπερβάσεις που παρατηρούνται έχουν να κάνουν με κακή χρήση των πόρων και ακόμα καταχρήσεις;

Οι δαπάνες του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) το 2022 θα ανέλθουν σε 1,284 δισ. ευρώ, αλλά την ίδια ώρα οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας (εξαιρουμένων της συνεισφοράς του κράτους στο πλαίσιο του ΓεΣΥ) βρίσκονται υψηλότερα από τα επίπεδα του 2018 και το 2022 θα φτάσουν τα 615 εκατ. ευρώμ με τον προϋπολογισμό να έρχεται να συμπληρώνει τις δαπάνες του ΟΑΥ, κάτι που δεν θα έπρεπε να συμβαίνει.

Ο υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, σε δήλωσή του στον «Π» περιγράφει την άνοδο των δαπανών, απευθύνει προειδοποίηση  για τον κίνδυνο εκτροχιασμού των δημόσιων οικονομικών και ζητεί από τον ΟΑΥ πιστή τήρηση του σφαιρικού προϋπολογισμού και αποτελεσματικό έλεγχο των καταχρήσεων.

Το Υπουργείο Υγείας

Οι δημόσιες δαπάνες υγείας αποτελούνται από τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας, εξαιρουμένης της συνεισφοράς του κράτους στο πλαίσιο του ΓεΣΥ ως τρίτο μέρος, συν τις δαπάνες υγείας του ΟΑΥ.

Το 2018 οι δαπάνες υγείας αποτελούνταν μόνο από τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας και ανήλθαν στα 599,7 εκατ. ευρώ.

Σύμφωνα με τον κ. Πετρίδη, οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας (εξαιρουμένης της συνεισφοράς του κράτους στο πλαίσιο του ΓεΣΥ ως τρίτο μέρος) διαμορφώθηκαν μετά το 2019 ως εξής:

- Το 2019, με την εισαγωγή της πρώτης φάσης του ΓεΣΥ, οι δαπάνες του υπουργείου Υγείας, εξαιρουμένης της συνεισφοράς του κράτους στο πλαίσιο του ΓεΣΥ ως τρίτο μέρος, αυξήθηκαν στα 643,7 εκατ. ευρώ. Παρουσίασαν, δηλαδή, μία αύξηση της τάξης του 7,3%.

- Το 2020, παρά την έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού, οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας μειώθηκαν κατά 6,5% (εξαιρουμένων των δαπανών για την πανδημία το 2020, οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας εκτιμάται να παρουσιάσουν μείωση το 2020 κατά 13%).

- Το 2021 εκτιμάται ότι οι δαπάνες θα αυξηθούν κατά 12,2%. Εξαιρουμένων των δαπανών για την πανδημία, οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας εκτιμάται να παρουσιάσουν μείωση το 2021 κατά 9%.

- Το 2022, όπου δεν προβλέπονται δαπάνες υγείας για την πανδημία, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας προβλέπεται να μειωθεί κατά 8,9%. Αυτό, όμως, σύμφωνα με τον κ. Πετρίδη, οφείλεται καθαρά στην απουσία δαπανών υγείας για την πανδημία του κορωνοϊού το 2022.

«Για να έχουμε μία πιο καθαρή εικόνα, αν δεν λάβουμε υπόψη τις δαπάνες υγείας του κράτους για την πανδημία, οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας το 2021 υπολογίζονται στα €508,7 εκατ., ενώ το 2022 προβλέπονται να ανέλθουν στα €615,1 εκατ., που αντιστοιχεί με αύξηση 20,9%. Σημειώνεται ότι, οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας το 2020 ξεπερνούν, πλέον, αυτές του 2018 κατά 2,6%», αναφέρει ο υπουργός Οικονομικών στον «Π».

«Με βάση τα πιο πάνω», προσθέτει, «όσον αφορά τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας η εικόνα δεν είναι η επιθυμητή, εφόσον αυτό που αναμένετο με την έναρξη του ΓεΣΥ και τη σταδιακή αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων ήταν η σταδιακή μείωση του προϋπολογισμού του Υπουργείου Υγείας. Επομένως, αν δεν επιτευχθεί αποτελεσματική μείωση των δαπανών του Υπουργείου Υγείας, υπάρχει κίνδυνος εκτροχιασμού των δημόσιων οικονομικών. Για αποσόβηση του κινδύνου είναι καίριας σημασίας από πλευράς ΟΚΥπΥ η βελτίωση της ικανότητάς του να τιμολογεί ορθά και να αυξήσει, συνεπακόλουθα, τις αποζημιώσεις που λαμβάνει από τον ΟΑΥ, που θα μειώσει την πιθανότητα διεξαγωγής ελλειμμάτων. Ταυτόχρονα, θα πρέπει ο ΟΚΥπΥ να εμβάσει στο Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας τα αντιμίσθια του αποσπασμένου προσωπικού στον Οργανισμό, τα οποία στην παρούσα φάση καταβάλλονται από το Υπουργείο Υγείας και για το 2022 ανέρχονται στα 253 εκατ. ευρώ».

Από τη δήλωση του κ. Πετρίδη προκύπτει ότι ο ΟΚΥπΥ καλείται να προβεί σε μία υπέρβαση για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του.

Ο ΟΑΥ

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες του ΟΑΥ, με την εισαγωγή της πρώτης φάσης του ΓεΣΥ την 1η Ιουνίου 2019 ανήλθαν στα 233,2 εκατ. ευρώ. Το 2020, με την εισαγωγή της δεύτερης φάσης του ΓεΣΥ, που έγινε σε δυο στάδια λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, οι δαπάνες αυξήθηκαν στα 684,9 εκατ. ευρώ. Το 2021 είναι η πρώτη χρονιά που το ΓεΣΥ υλοποιείται στην ολότητά του για ολόκληρο το έτος και οι δαπάνες εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στα 1.150,1 εκατ. ευρώ, ενώ το 2022 προβλέπεται να αυξηθούν στα 1.284,8 εκατ. ευρώ.

«Είναι γεγονός ότι ο ρυθμός αύξησης των δαπανών του ΓεΣΥ είναι ανησυχητικός», σχολιάζει ο κ. Πετρίδης.

«Συγκρίνοντας δε το 2022 με το 2021, που είναι δύο χρονιές που το ΓεΣΥ θα υλοποιείται στην ολότητά του, οι δαπάνες αυξάνονται κατά 11,7%. Η αύξηση αυτή προκαλεί ανησυχία για εκτροχιασμό των δημόσιων δαπανών υγείας και κατ’ επέκταση των δημοσίων οικονομικών και δεν ήταν η αναμενόμενη με βάση τα ιστορικά στοιχεία για τις δαπάνες υγείας στην Κύπρο, σε συνάρτηση με το τι θα δικαιολογείτο με την αύξηση του ΑΕΠ. αλλά και με το ότι αναμένετο η εισαγωγή του ΓεΣΥ να συμβάλει στον καλύτερο έλεγχο για συγκράτηση των δαπανών υγείας», σημειώνει ο κ. Πετρίδης, ο οποίος ασκεί κριτική στον ΟΑΥ για το αποτέλεσμα.

«Διατηρώντας μία δυναμική υπέρμετρης αύξησης των δαπανών από το 2022 και μετά, ο ΟΑΥ, καταστρατηγώντας τη βασική αρχή του σφαιρικού προϋπολογισμού, καταθέτει ελλειμματικούς προϋπολογισμούς στη βάση των οποίων αιτείται κάλυψη του ταμείου του ΓεΣΥ από τον κρατικό προϋπολογισμό, που αποτελεί μία άμεση αρνητική δημοσιονομική επίπτωση. Η συγκράτηση των δαπανών του ΓεΣΥ είναι κάτι που πρέπει άμεσα να επιληφθεί ο ΟΑΥ μέσω της πιστής τήρησης του σφαιρικού προϋπολογισμού και αποτελεσματικού ελέγχου των καταχρήσεων», τονίζει ο κ. Πετρίδης και προσθέτει:

«Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η βιωσιμότητα των εθνικών συστημάτων υγείας ανά τον κόσμο και την Κύπρο θα αντιμετωπίσει εντονότερες προκλήσεις στο άμεσο μέλλον, τόσο λόγω των δημογραφικών αλλαγών και κυρίως της γήρανσης του πληθυσμού η οποία αλλάζει τη τυπολογία των ασθενών, αλλά και από την κλιματική αλλαγή, για την οποία οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι είναι προπομπός εμφάνισης νέων τύπων μεταδοτικών ασθενειών».

Η συμφωνία Χάρη - Ιωάννου

Η ενδοκυβερνητική συμφωνία που είχε γίνει τον Δεκέμβριο 2019 μεταξύ του τότε υπουργού Υγείας, Κωνσταντίνου Ιωάννου, και του τότε υπουργού Οικονομικών, Χάρη Γεωργιάδη, προέβλεπε ότι το 2021 ο συνολικός προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας δεν θα υπερέβαινε τα 900 εκατ. ευρώ συμπεριλαμβανομένης της συνεισφοράς του κράτους στο ΓεΣΥ ως τρίτο μέρος ύψους 535 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, συμφωνήθηκε ότι εξαιρουμένης της εν λόγω  συνεισφοράς, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 365 εκατ. ευρώ.

Η συμφωνία επιβεβαιώθηκε και μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ΥΠΟΙΚ από τον Κωνσταντίνο Πετρίδη.

Εκ του αποτελέσματος η συμφωνία δεν επαληθεύτηκε. Το 2021 οι δαπάνες του Υπουργείου Υγείας υπολογίζονται συνολικά σε 1,21 δισ. ευρώ, με τον ΟΑΥ να εκτιμάται ότι θα δαπανήσει άλλα 1,15 δις. ευρώ, εκτοξεύοντας τις συνολικές δημόσιες δαπάνες για την υγεία μία ανάσα από τα 2 δις. ευρώ, στα 1,925 δισ. ευρώ, με τις δαπάνες για την υγεία να ανέρχονται στο 8,3% του ΑΕΠ. Χωρίς τις υπερβάσεις ο προϋπολογισμός θα ήταν ήδη πλεονασματικός εν μέσω πανδημίας. Σε ό,τι αφορά την πανδημία, οι σχετικές δαπάνες δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα και υπολογίζονται σε περίπου 120 εκατ. ευρώ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Οικονομικών είχε μεταφέρει στο Υπουργείο Υγείας τις ανησυχίες του για τις δημοσιονομικές επιπτώσεις του ΓεΣΥ στις 11 Μαρτίου του 2020, λίγες ημέρες πριν επιβληθεί το πρώτο γενικό lockdown.

Οι αριθμοί δείχνουν ότι αντί να υπάρχει ένα «πορτοφόλι» για τις δαπάνες υγείας, ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), το Υπουργείο Υγείας συνεχίζει να καλύπτει δαπάνες. Η ουσία είναι ότι υπάρχει μία μεγάλη απόκλιση και μία επιπλέον επιβάρυνση του προϋπολογισμού. Υπάρχει λύση; Όπως υποδεικνύει στον «Π» ο κ. Πετρίδης, η διόρθωση της κατάστασης απαιτεί επιστροφή στον σφαιρικό προϋπολογισμό με παράλληλες δράσεις για την καταπολέμησης των καταχρήσεων, την ορθολογική τιμολόγηση υπηρεσίων και την αυτονόμηση των νοσοκομείων. Να σημειωθεί ότι τα έσοδα του ΟΑΥ είναι περισσότερα, κατά 30%, από όσο προέβλεπε η μελέτη της Mercer για τη λειτουργία του ΓεΣΥ. Τα επιπλέον έσοδα φαίνεται να τροφοδοτούν την αύξηση των δαπανών, κάτι που δεν έπρεπε να συμβαίνει.