Η πτώση της ανεργίας και το νέο οικονομικό μοντέλο

Του Τάσου Γιασεμίδη

Μια από τις μεγαλύτερες συνέπειες της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας ήταν η μεγάλη αύξηση του ποσοστού ανεργίας, κυρίως ανάμεσα στους νέους. Πρόσφατες ανακοινώσεις στατιστικών στοιχείων καταδεικνύουν ότι το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί σε επίπεδα του 2011 στο 9,1%, ενώ το 2013 είχε φτάσει το 16%.

Η μείωση αυτή συμβαδίζει με τα υπόλοιπα δημοσιονομικά στοιχεία, εφόσον καταγράφεται θετικός ρυθμός ανάπτυξης και ανάκαμψη των τομέων οι οποίοι αντλούν μεγάλο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού, όπως ο τουρισμός και οι κατασκευές. Σημειώνεται ότι oι παραδοσιακοί τομείς της οικονομίας είναι αυτοί που συνεισφέρουν το σημαντικότερο ποσοστό επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) ενώ το λεγόμενο "νέο οικονομικό μοντέλο", που θα δημιουργούσε νέες προοπτικές στην αγορά εργασίας, ακόμη αναζητείται.

Σημειώνεται ότι πέρα από το στόχο διατήρησης της θετικής πορείας της οικονομίας, βασικό μέλημα της κυβέρνησης αλλά και της πολιτείας είναι η επανένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας και η δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών στην πραγματική οικονομία, ούτως ώστε να διασφαλίζονται οι θέσεις εργασίας και να δημιουργούνται συνθήκες πλήρους απασχόλησης.

Η αναπροσαρμογή ενός οικονομικού μοντέλου στην πράξη δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα. Είναι πρωταρχικής σημασίας να αποδεχτεί η κοινωνία την αναγκαιότητα αλλαγής του μοντέλου αυτού και ακολούθως οι κυβερνήσεις να παραμείνουν προσηλωμένες στον στρατηγικό χάρτη που θα καθοριστεί. Η αναδιάρθρωση μιας οικονομίας απαιτεί χρόνο πέραν της μιας πενταετίας. Δυστυχώς σε περιόδους ανάπτυξης, όπου η αναπροσαρμογή θα ήταν πιο εύκολη, αυτά λησμονούνται και επανέρχονται σε περιόδους κρίσης και ύφεσης.

Την ίδια στιγμή, ο τομέας της εκπαίδευσης θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τα προγράμματά του σε όλες τις βαθμίδες, διασυνδέοντας τη μάθηση και την προοπτική σπουδών με τους τομείς της οικονομίας που έχουν έλλειψη σε εργατικό δυναμικό. Νοείται πως η οικογένεια θα πρέπει να στηρίξει τους νέους προς νέες επαγγελματικές σταδιοδρομίες, πέρα από τις τετριμμένες. Επίσης, πρέπει να ενθαρρύνεται και η μετακίνηση από έναν κλάδο εργασίας σε άλλο (κάτι που είναι πλέον παγκόσμια πρακτική). Οι εποχές στις οποίες κυριαρχούσαν τα επαγγέλματα διά βίου έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Υπάρχουν τομείς για τους οποίους ήδη γίνεται προσπάθεια ενίσχυσης, όπως αυτοί της έρευνας και της καινοτομίας, της οπτικοακουστικής, της εκπαίδευσης, της υγείας, της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.

Είναι απαραίτητο να εξεταστεί η πορεία κάθε τομέα της οικονομίας ξεχωριστά, με στόχο να καθοριστούν οι τρόποι δημιουργίας προϋποθέσεων μακροχρόνιας ανάπτυξης, ανεξάρτητης από συγκεκριμένα κίνητρα -πολεοδομικά, φορολογικά, πολιτογράφησης- τα οποία τροφοδότησαν τη μέχρι τώρα ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας.

Η προώθηση των έργων υποδομής, η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η προώθηση τομέων της οικονομίας που θα προσελκύσουν υψηλά αμειβόμενους επαγγελματίες, είναι κάποια από τα μέτρα που μπορούν να υποβοηθήσουν στη δημιουργία πραγματικής αξίας στις επενδύσεις. Ταυτόχρονα, επιβάλλεται η αποφυγή υπερβολών και λαθών του παρελθόντος, με αυξήσεις στις τιμές αγαθών και υπηρεσιών που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από τα θεμελιώδη στοιχεία της κυπριακής οικονομίας, καθώς και φαινομένων "αντιγραφής" (κλασικό παράδειγμα τα περίπτερα).

Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας δημιουργούν αλυσιδωτά προβλήματα στην οικονομία και την κοινωνία. Επηρεάζεται σημαντικά ο κοινωνικός ιστός και η καθημερινότητα των πολιτών, ενώ η μείωση των θέσεων εργασίας, των μισθών και του οικογενειακού εισοδήματος επηρεάζουν σημαντικά την κατανάλωση άρα και τη ζήτηση των προϊόντων, ενώ καθίσταται ακόμη πιο δύσκολη η εκπλήρωση των δανειακών υποχρεώσεων.

Για να γίνει δυνατή η αντιμετώπιση του φαινομένου της ανεργίας θα πρέπει να αναλυθούν τα επιμέρους στατιστικά στοιχεία. Υπάρχουν, για παράδειγμα, παράμετροι των οποίων η επίδραση είναι δύσκολο να υπολογιστεί, όπως ο αριθμός των ανέργων που αποφάσισαν να εργοδοτηθούν στο εξωτερικό. Επιπλέον, σε οποιαδήποτε ανάλυση, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το επίπεδο αντιμισθίας των εργοδοτουμένων, το οποίο έχει αναπροσαρμοστεί σημαντικά μετά την οικονομική κρίση.

Η αναδιάρθρωση μιας οικονομίας, η οποία εκτός των άλλων θα ενισχύσει και την προσπάθεια για δημιουργία συνθηκών πλήρους απασχόλησης, είναι ένα δύσκολο εγχείρημα το οποίο απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και στήριξη από την κοινωνία την ίδια.

Είναι σημαντικό από τη μια να υπάρξει διατήρηση και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των παραδοσιακών δομών της οικονομίας και από την άλλη προώθηση των νέων τομέων της οικονομίας που θα θέλουμε να αναπτύξουμε, αφότου εκπονηθεί το πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου μακροχρόνιου σχεδιασμού για την ανάπτυξή τους.