Τα σημάδια της απόλυσης και οι επόμενες κινήσεις

Του Δημήτρη Εργατούδη*

Ο τρόπος ζωής ενός ανθρώπου αναστατώνεται και αποδιοργανώνεται όταν απολυθεί από τη δουλειά του, ανεξάρτητα από την αιτία της απόλυσής του. Οι άνθρωποι χάνουν την αυτοεκτίμησή τους και ο πόνος είναι εντονότερος ακόμη και από μια γροθιά στο πρόσωπο.

Κάποτε μια απόλυση θεωρείται από τους επηρεαζόμενους σαν κεραυνός εν αιθρία. Και όμως… καμιά απόλυση δεν έρχεται χωρίς να προηγηθούν κάποια προειδοποιητικά μηνύματα, τα οποία ποικίλουν ανάλογα με τους λόγους της απόλυσης. Οι λόγοι αυτοί χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: (α) την απόλυση λόγω μη ικανοποιητικής απόδοσης ή λόγω σοβαρού πειθαρχικού παραπτώματος και (β) τις απολύσεις που οφείλονται στο ότι ο οργανισμός αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα.

H απόδοση

Στους μεγάλους οργανισμούς το πρώτο προειδοποιητικό σήμα είναι η ένταξη του υπαλλήλου σε «πρόγραμμα βελτίωσης». Θα προηγηθεί κάποια προειδοποίηση από τον αξιολογητή του υπαλλήλου και η κατάσταση θα εξελιχθεί προς το χειρότερο αν στην υπόθεση αρχίσει να αναμιγνύεται η Υπηρεσία Ανθρώπινου Δυναμικού.

Αν συμβούν όσα αναφέρονται πιο πάνω, ο υπάλληλος θα πρέπει να μελετήσει τον Κώδικα Υπηρεσίας, στον οποίο θα καθορίζονται οι ποινές και η διαδικασία που ακολουθείται σε κάθε πειθαρχική υπόθεση.

Αν ο υπάλληλος αντιληφθεί ότι ο προϊστάμενός του αδίκως κτίζει υπόθεση για να τον απολύσει, θα πρέπει να ενημερώσει τη συντεχνία στην οποία ανήκει. Από την άλλη, αν πιστεύει ότι έσφαλε και πρέπει να πληρώσει, καλό θα ήταν να προσπαθήσει να περισώσει ό,τι μπορεί να περισωθεί (τιμωρία, συστάσεις, αποζημίωση κ.λπ.).

Οικονομικά προβλήματα

Ένας σοβαρός οργανισμός ενημερώνει έγκαιρα τους υπαλλήλους του ότι αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Αντίθετα, ένας μη σοβαρός οργανισμός, αφήνει τους υπαλλήλους του στο σκοτάδι ή, το χειρότερο, παρουσιάζει ψεύτικη, ωραιοποιημένη, εικόνα για τα οικονομικά του.

Σημάδια για την ύπαρξη οικονομικών προβλημάτων ενός οργανισμού είναι και τα εξής:

• παράλογη εξοικονόμηση εξόδων


• πάγωμα προσλήψεων


• μη αντικατάσταση αποχωρούντων υπαλλήλων


• κάθετη μείωση του κύκλου εργασιών


• συνεχείς συσκέψεις της ανώτατης ηγεσίας του οργανισμού, πίσω από κλειστές πόρτες, σε συνδυασμό με φήμες ότι κάτι δεν πάει καλά


• σταδιακή μείωση του όγκου εργασιών συγκεκριμένου τμήματος ή συγκεκριμένου υπαλλήλου


• μειωμένη συμμετοχή ενός τμήματος στα κέρδη του οργανισμού ή αυξημένη συμμετοχή του στις ζημιές


• μη πρόσκληση ενός υπαλλήλου για συμμετοχή σε συσκέψεις στις οποίες συμμετείχε μέχρι πρόσφατα.

Όλα τα πιο πάνω είναι απλώς προειδοποιητικά σήματα και δεν αποκλείεται αυτά να συμβαίνουν μέσα στο πλαίσιο των προσπαθειών του οργανισμού να αντιμετωπίσει μια κρίση, χωρίς να χρειαστεί να απολύσει υπαλλήλους.

Προετοιμασία

Αν ένας υπάλληλος έχει σοβαρούς λόγους να υποψιάζεται ότι πιθανόν να απολυθεί, θα πρέπει να αρχίσει να αντιμετωπίζει την κατάσταση ως να είναι η τελευταία μέρα που εργάζεται:

• επικαιροποιώντας το βιογραφικό του σημείωμα


• αποφασίζοντας ποιους θα χρησιμοποιήσει για συστάσεις σε περίπτωση που θα χρειαστεί να ψάξει για νέα δουλειά


• ελέγχοντας αν είναι εν ισχύει τυχόν επαγγελματική του άδεια (αν χρειάζεται)


• αυξάνοντας τις κοινωνικές του δραστηριότητες οι οποίες πιθανόν να τον βοηθήσουν μελλοντικά στην εξεύρεση νέας εργασίας


• ανανεώνοντας τις σχέσεις του με ανθρώπους κλειδιά οι οποίοι πιθανόν να του φανούν χρήσιμοι στο μέλλον.

Όταν η απόλυση είναι δεδομένη

Όταν η απόλυση είναι πια δεδομένη συνήθως -εκτός στις περιπτώσεις σοβαρού πειθαρχικού παραπτώματος- δίδεται στην υπάλληλο κάποια προειδοποίηση, η διάρκεια της οποίας εξαρτάται από το τι προνοεί η νομοθεσία ή/και συμβάσεις.

Ο υπάλληλος θα πρέπει να αξιοποιήσει την περίοδο αυτή για να καταστήσει την αποχώρησή του όσο το δυνατό πιο ομαλή. Μερικά από τα μέτρα που μπορεί να πάρει περιλαμβάνουν και τα εξής:

• αντιγραφή προσωπικών μηνυμάτων, εγγράφων και επαφών από τον υπηρεσιακό υπολογιστή και στη συνέχεια σβήσιμό τους


• μεταφορά στο σπίτι βιβλίων, λεξικών και άλλων αντικειμένων που ανήκουν στον υπάλληλο


• αντιγραφή τηλεφωνικών αριθμών, ταχυδρομικών και ηλεκτρονικών διευθύνσεων από τον υπολογιστή και το υπηρεσιακό τηλέφωνο και στη συνέχεια σβήσιμο όσων αφορούν προσωπικά τον υπάλληλο


• λήψη της συγκατάθεσης του προϊσταμένου του για αντιγραφή κάποιων γενικών στοιχείων τα οποία μπορεί να φανούν χρήσιμα στον υπάλληλο στο μέλλον


• παράκληση προς τον προϊστάμενό του να αναθέσει σε κάποιο συνάδελφο να προωθεί -για λίγο καιρό- τυχόν προσωπικά μηνύματα που θα φτάνουν στον υπηρεσιακό υπολογιστή του υπαλλήλου


• αν η απόλυση οφείλεται σε μειωμένη απόδοση ο υπάλληλος θα πρέπει να ζητήσει αντίγραφα των τελευταίων του αξιολογήσεων.

Διαπραγμάτευση πακέτου αποχώρησης

Στην περίπτωση μαζικών απολύσεων, η διαπραγμάτευση για το πακέτο αποχώρησης γίνεται μεταξύ των συντεχνιών και του οργανισμού. Όταν όμως πρόκειται για μεμονωμένες απολύσεις η διαπραγμάτευση θα γίνει πρώτα μεταξύ του υπαλλήλου και του διευθυντή του. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν ο διευθυντής ζητήσει από τον υπάλληλο να υπογράψει δήλωση ότι «είναι ικανοποιημένος από το προσφερθέν πακέτο και ότι ουδέποτε θα κινηθεί νομικά εναντίον του οργανισμού σχετικά με την απόλυση». Σε τέτοια περίπτωση ο υπάλληλος πρέπει να συμβουλευθεί τη συντεχνία του ή/και έναν καλό δικηγόρο.

Μεταξύ των θεμάτων που μπορεί ο υπάλληλος να διαπραγματευθεί είναι και τα εξής:

• το ποσό της αποζημίωσης που θα πάρει


• συνέχιση κάλυψης από το ταμείο υγείας, για ποιο ποσό και για πόσο καιρό


• τους λόγους απόλυσης (μπορεί κάνοντας παραχωρήσεις σε κάποια άλλα θέματα, ο οργανισμός να είναι διατεθειμένος να μετατρέψει την απόλυση σε οικειοθελή παραίτηση)


• θετικές συστάσεις από την Υπηρεσία Ανθρώπινου Δυναμικού σε περίπτωση που τις ζητήσει μελλοντικός εργοδότης του υπαλλήλου

Αν ο υπάλληλος απολύεται λόγω οικονομικών προβλημάτων του οργανισμού, μπορεί να διαπραγματευθεί παράταση της εργοδότησής του ζητώντας τα πιο κάτω:

• να αποποιηθεί την πληρωμή του υπολοίπου της άδειάς του με αντάλλαγμα την παράταση της εργοδότησής του


• να συνεχίσει να εργάζεται με μειωμένες απολαβές (και μειωμένο ωράριο;) μέχρι να βρει νέα δουλειά


• να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως σύμβουλος ή διευθυντής έργων με συμβόλαιο


• να ζητήσει μια ισχυρή συστατική επιστολή.

Επίλογος

Αναντίλεκτα μια απόλυση δεν είναι και το πιο ευχάριστο πράγμα που μπορεί να συμβεί σε έναν άνθρωπο. Οι επιπτώσεις μπορεί να μετριαστούν: (α) αν οι υπάλληλοι παρατηρούν τα σημεία των καιρών και προετοιμαστούν κατάλληλα (τόσο πάνω σε προσωπικό όσο και πάνω σε επαγγελματικό επίπεδο) για αντιμετώπιση μιας πιθανής απόλυσής τους και (β) διαπραγματευτούν με έξυπνο τρόπο το πακέτο εξόδου τους.

* Αφυπηρετήσας (2006) ανώτερος διευθυντής της Λαϊκής Τράπεζας και fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου