Η πιεστική είσπραξη δανείων περιορίζει το εισόδημα των νοικοκυριών

Του Γιώργου Γεωργίου

Στην Κύπρο αργούμε συνήθως να συμμεριστούμε τις ανησυχίες των υπόλοιπων Ευρωπαίων. Τις αντιμετωπίζουμε σαν προβλήματα που αφορούν άλλους, θέματα εκτός της δικής μας πραγματικότητας σαν να είμαστε οι εξωγήινοι της ευρωζώνης. Ίσως και να είμαστε.

"Είμαστε διαφορετικοί από αυτούς (τους Ευρωπαίους), έχουμε σημαντικές ιδιαιτερότητες και έχουμε τον κυπριακό τρόπο", επέμενε να μου εξηγεί κάποτε ένας συνομιλητής μου που πριν από την κρίση ήταν μέσα στα πράματα. Τώρα απολαμβάνει τους καρπούς της πρόωρης συνταξιοδότησής του (μάλλον ευτυχώς για εμάς).

Η διαφορετικότητα, όπως αυτή διαμορφώνεται από τη γεωγραφία (στην άκρη της ΕΕ) αλλά και το μικρό μέγεθός μας, και οι ισχυρές οικονομικές μας διασυνδέσεις με κράτη εκτός ευρωζώνης, ενίσχυσαν αυτή τη νοοτροπία.

Έτσι, ενώ οι Ευρωπαίοι τρομάζουν αρκετά από τα φαινόμενα αποπληθωρισμού ώστε να παροτρύνουν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να χρησιμοποιήσει ανορθόδοξες μεθόδους, όπως η ποσοτική χαλάρωση και τα αρνητικά δανειστικά επιτόκια, εμείς παρατηρούμε το φαινόμενο από τη δική μας βολική οπτική και ελπίζουμε πως το φαινόμενο θα μας προσπεράσει φυσιολογικά.

Στην Κύπρο του 2013 ήταν απόλυτα φυσιολογικό το κούρεμα σε καταθέσεις, μισθούς και συντάξεις, την αρνητική ανάπτυξη και την εκτόξευση της ανεργίας, να φέρουν αποπληθωρισμό 0,4%. Όπως επίσης φυσιολογικό ήταν και το 2014-15 να συνεχίσει η αρνητική διόρθωση στις τιμές και ο αποπληθωρισμός από την πτώση σε παγκόσμιο επίπεδο του κόστους ενέργειας. Ωστόσο, ο αποπληθωρισμός 1,4% το 2016, σε μια χρονιά όπου η ανάπτυξη έφτασε το 2,8% και η κατανάλωση ενισχύθηκε από την εκτόξευση του τουρισμού, θα πρέπει να μας ανησυχεί. Επίσης, ανησυχητική είναι και η τάση που διαγράφεται για το 2017. Παρά την πολύ ενθαρρυντική αύξηση του πληθωρισμού έως τα μέσα του έτους και ιδιαίτερα τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο, η εικόνα τείνει να αλλάξει.

Αρνητικός

Τα στοιχεία της στατιστική υπηρεσίας καταγράφουν αρνητικό πληθωρισμό για τρίτο συνεχόμενο μήνα, ενώ η αύξηση του πληθωρισμού περιορίζεται στο 0,73% μέχρι τώρα για φέτος. Και αυτό ενώ η κατανάλωση από το εξωτερικό ενισχύθηκε από την εντυπωσιακή αύξηση του τουρισμού, η ανεργία μειώθηκε και το έτος προβλέπεται να κλείσει με ανάπτυξη 3,6%. Μια ανάπτυξη που για την ώρα δεν συνοδεύεται με αύξηση μισθών και που οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί είναι μάλλον χαμηλόμισθες.

Είναι λοιπόν πιο έντονο από ποτέ το φαινόμενο της ανισότητας και της αγοράς εργασίας δύο ταχυτήτων. Νέοι και ανειδίκευτοι φαίνεται να κολλούν σε χαμηλούς μισθούς και στην άλλη πλευρά οι πιο παλιοί στην αγορά, οι δημόσιοι υπάλληλοι και αυτοί που οι τομείς τους έχουν ισχυρές συντεχνίες, όπως ο τραπεζικός να συγκρατούν τους μισθούς τους.

Η λύση σε αυτό το ζήτημα δεν είναι εύκολη και δεν είναι άμεση καθώς η συμμετοχή στην ευρωζώνη περιορίζει τις επιλογές. Το κλειδί στη δική μας περίπτωση θα είναι η κυπριακή οικονομία να είναι σε θέση να αναδημιουργήσει θέσεις εργασίας υψηλά αμειβομένων και γι' αυτό θα χρειαστεί χρόνος. Η επέμβαση στους μισθούς από το κράτος μέσω μιας επέκτασης του κατώτατου μισθού σε άλλους τομείς εργασίας, μάλλον περισσότερους υπαλλήλους μερικής απασχόλησης θα δημιουργήσει παρά να λύση το πρόβλημα.

Υπερχρέωση

Καθηλωμένο κρατά τον πληθωρισμό και το γεγονός πως τα κυπριακά νοικοκυριά κατέχουν την πρωτεία στην ευρωζώνη ως τα πιο υπερχρεωμένα (147,4% του ΑΕΠ για το 2015), με αποτέλεσμα ένα σημαντικό μέρος των εσόδων τους να πηγαίνει στην εξυπηρέτηση του χρέους. Η πίεση από την πλευρά των τραπεζών στο επόμενο διάστημα για είσπραξη δανείων αναμένεται να ενταθεί, περιορίζοντας περαιτέρω το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και αυτό με τη σειρά τους λογικά θα σπρώξει τις τιμές ακόμη πιο κάτω.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι πιθανόν να δούμε αναβολές στις αγορές ή περιορισμό στα απολύτως απαραίτητα καθώς τα νοικοκυριά θα αναμένουν να αγοράσουν στις πιο χαμηλές τιμές. Μέχρι τότε οι κυπριακές επιχειρήσεις θα πρέπει να μάθουν να ζουν με τις τιμές των τελευταίων χρόνων, να συνεχίσουν να βρίσκουν τρόπους να βελτιώσουν την ποιότητα των υπηρεσιών τους και να μειώσουν τα έξοδά τους για να αυξήσουν τα κέρδη τους.

Την ίδια ώρα, σε Ευρώπη και Αμερική οι οικονομίες μπορεί να μην πετυχαίνουν ακόμη τον στόχο 2% που έχει τεθεί, ωστόσο οι περισσότεροι πλέον συμφωνούν πως βρίσκονται σε καλό δρόμο να το πετύχουν. Μάλιστα, οι φωνές που θέλουν να τελειώνει η ΕΚΤ με τις αγορές ομολόγων και με τα αρνητικά επιτόκια πληθαίνουν και αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η απόφαση του συμβουλίου της τράπεζας που συνεδριάζει στις 26 Οκτωβρίου.