Λίγες ώρες πριν από την πολυαναμενόμενη συνάντηση στον Λευκό Οίκο του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Ευρωπαίους ηγέτες, η προσπάθεια για εξεύρεση ειρηνικής λύσης στην ουκρανική κρίση φτάνει σε ένα κρίσιμο ορόσημο, με τις τελευταίες δηλώσεις των εμπλεκόμενων πλευρών να σκιαγραφούν το περίγραμμα των διαπραγματεύσεων, αλλά και τα σενάρια που επικρατούν ως προς το ενδεχόμενο κατάπαυσης του πυρός και σταθερής ειρήνης. Στο τραπέζι είναι η παραχώρηση εδαφών στη Ρωσία, με την Ουκρανία να λαμβάνει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, με το γνωστό του ύφος, έκανε χθες λόγο για «μεγάλη πρόοδο» αναφορικά με τη Ρωσία, σε ένα λακωνικό μήνυμα που ανήρτησε στο Truth Social μια μέρα πριν τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο.
«Μεγάλη πρόοδος αναφορικά με τη Ρωσία. Μείνετε συντονισμένοι!», έγραψε με κεφαλαία γράμματα ο Ρεπουμπλικάνος Πρόεδρος.
Ο κ. Τραμπ μετέφερε την πρόταση για παροχή εγγυήσεων ασφαλείας ενάντια σε νέες ρωσικές επιθέσεις στον Πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε τηλεφωνική συνομιλία το Σάββατο το πρωί μετά τη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Ρωσίας. Ο κ. Τραμπ υπογράμμισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να συμμετάσχουν σε τέτοιες εγγυήσεις — μια αλλαγή από την προηγούμενη θέση του ότι η μεταπολεμική ασφάλεια της Ουκρανίας πρέπει να αφεθεί αποκλειστικά στην Ευρώπη.
«Πρόκειται για μια σημαντική αλλαγή», δήλωσε ο κ. Ζελένσκι την Κυριακή κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στις Βρυξέλλες. «Είναι σημαντικό ότι η Αμερική συμφωνεί να συνεργαστεί με την Ευρώπη για την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας στην Ουκρανία».
Τηλεδιάσκεψη Ευρωπαίων
Η στρατηγική της Ευρώπης πριν τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο συζητήθηκε σε τηλεδιάσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών που συγκροτούν τον αποκαλούμενο «Συνασπισμό των Προθύμων», με τη συμμετοχή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ουκρανού Προέδρου. Στην τηλεδιάσκεψη μετείχε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης. Οι εγγυήσεις ασφαλείας, αλλά και το εδαφικό ζήτημα τέθηκαν στην τηλεδιάσκεψη.
Σύμφωνα με την ενημέρωση της Κομισιόν στους δημοσιογράφους, «οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν σε βασικά θέματα, όπως η ανάγκη να σταματήσει η αιματοχυσία στην Ουκρανία, η δέσμευση για διατήρηση πλήρους πίεσης κατά της Ρωσίας μέσω κυρώσεων, η αρχή ότι η Ουκρανία είναι αυτή που λαμβάνει τις αποφάσεις για το έδαφός της και το κρίσιμο θέμα των ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας που προστατεύουν τα ζωτικά συμφέροντα ασφαλείας της Ουκρανίας και της Ευρώπης».
Η θέση της Κύπρου στη τηλεδιάσκεψης, όπως τη μετέφερε με γραπτή του δήλωση ο κυβερνητικός εκπροσώπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, είναι η σταθερή υποστήριξη προς την Ουκρανία. «Η Κύπρος βιώνει εδώ και 51 χρόνια την κατοχή μεγάλου μέρους των εδαφών της μετά την παράνομη τουρκική εισβολή και, στο πλαίσιο αυτό, τάσσεται υπέρ του σεβασμού του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας όλων των κρατών. Η Κυπριακή Δημοκρατία χαιρετίζει τις μεσολαβητικές προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών προς επίτευξη βιώσιμης ειρήνης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τη βούληση της Ουκρανίας», ανέφερε ο κ. Λετυμπιώτης.
Η στάση των ΗΠΑ και του Τραμπ
Μετά τη σύνοδο που προηγήθηκε στην Αλάσκα μεταξύ Τραμπ και Πούτιν -η οποία προκάλεσε μια πλημμυρίδα αναλύσεων με κοινό παρανομαστή ότι ο Πούτιν βγήκε ενισχυμένος χωρίς να προβαίνει σε κάποια ουσιαστική παραχώρηση έναντι του Τραμπ - υπάρχουν φωνές που επισημαίνουν ότι ο Τραμπ παραμένει «ακατανόητα απρόθυμος» να ασκήσει μέγιστη οικονομική πίεση στη Ρωσία, γεγονός που φέρνει στο προσκήνιο ερωτήματα για τη διαπραγματευτική στρατηγική των ΗΠΑ, ειδικά ως προς το τέρμα της ρωσικής επιθετικότητας.
Για την Ευρώπη τίθενται σοβαρά ζητήματα ασφάλειας την επόμενη ημέρα μιας συμφωνίας. Ο Πούτιν, αν πάρει ό,τι ζητήσει, θα σταματήσει ή θα μπει στον πειρασμό μιας επέμβασης π.χ. στη Βαλτική; Αν και μοιάζει με σενάριο φαντασίας, η επόμενη ημέρα απασχολεί σοβαρά κυβερνήσεις, δεξαμενές σκέψεις και αναλυτές.
Οι θέσεις της Ουκρανίας
Ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε την Κυριακή ότι οι τρέχουσες γραμμές του μετώπου στον πόλεμο της χώρας του κατά της Ρωσίας θα πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για ειρηνευτικές συνομιλίες.
«Χρειαζόμαστε πραγματικές διαπραγματεύσεις, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούμε να ξεκινήσουμε από το σημείο που βρίσκεται τώρα η γραμμή του μετώπου», τόνισε ο Ζελένσκι, προσθέτοντας ότι Ευρωπαίοι ηγέτες υποστήριξαν τη θέση του αυτή.
Ο Ουκρανός Πρόεδρος επανέλαβε τη θέση του ότι είναι απαραίτητο να επιτευχθεί μια εκεχειρία προκειμένου να υπάρξει στη συνέχεια διαπραγμάτευση για μια τελική συμφωνία.
Ο Ουκρανός Πρόεδρος έχει δηλώσει πρόσφατα πως «η ανταλλαγή εδαφών είναι αδύνατη βάσει του ουκρανικού Συντάγματος», ξεκαθαρίζοντας προς όλους ότι η ενότητα των συμμάχων βοηθά καθοριστικά στην επίτευξη πραγματικής ειρήνης.
Αναφορικά με τις απαιτήσεις της Ρωσίας, ο Ζελένσκι σχολίασε πως «ο Πούτιν έχει πολλές απαιτήσεις, αλλά δεν τις γνωρίζουμε όλες» και ότι ενδεχόμενη τελική συμφωνία θα πρέπει να βασιστεί στον σεβασμό των διεθνών συνόρων και της εθνικής κυριαρχίας της Ουκρανίας — μια θέση που στηρίζεται και από τους Ευρωπαίους που επιμένουν ότι «τα διεθνή σύνορα δεν πρέπει να αλλάξουν με τη χρήση βίας».
Οι κινήσεις της Ρωσίας
Στη συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν φέρεται να συμφώνησε σε «ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας» για την Ουκρανία, ενώ προέβη και σε εδαφικές παραχωρήσεις αναφορικά με πέντε ουκρανικές επαρχίες. Παρ' όλα αυτά, οι ρωσικές απαιτήσεις παραμένουν υψηλές, με τον Πούτιν να ζητά την πλήρη αποχώρηση των ουκρανικών στρατευμάτων από Ντονέτσκ και Λουχάνσκ — περιοχές που σύμφωνα με τις αναφορές ελέγχει κατά συντριπτικό ποσοστό η Ρωσία. Ως παραχώρηση, η Μόσχα προτείνει να σταματήσει τις επιθέσεις στις περιοχές Χερσώνα και Ζαπορίζια, ενώ αξιώνει να αναγνωριστεί η κυριαρχία της επί των εδαφών που διατηρεί το στρατιωτικό έλεγχο.
Επίσης, η Ρωσία φέρεται διατεθειμένη να επιστρέψει κατεχόμενες περιοχές στις βορειοανατολικές ουκρανικές περιφέρειες Σούμι και Χάρκοβο, αναφέρουν οι πηγές που επικαλείται το Reuters. Ρωσικά στρατεύματα κατέχουν περιοχές του Σούμι και του Χαρκόβου συνολικής έκτασης περίπου 440 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σύμφωνα με τον χάρτη που παρουσιάζει ο ουκρανικός ιστότοπος Deep State, ο οποίος παρακολουθεί τις ισορροπίες δυνάμεων στα μέτωπα των μαχών. Η Ουκρανία ελέγχει περίπου 6.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα στην περιοχή του Ντονμπάς (σ.σ. στις περιφέρειες Ντονέτσκ και Λουχάνσκ).
Οι πηγές που επικαλείται το Reuters ανέφεραν ότι ο Πούτιν επιδιώκει επίσης την επίσημη αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία, την οποία η Ρωσία κατέλαβε από την Ουκρανία και ακολούθως προσάρτησε παράνομα το 2014. Δεν έχει γίνει σαφές εάν αυτό θα σήμαινε αναγνώριση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ή από όλες τις δυνάμεις της Δύσης και την Ουκρανία.
Επιπλέον, ο Πούτιν δηλώνει πως είναι διατεθειμένος να συζητήσει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, με την Κίνα ως πιθανό εγγυητή, δείχνοντας πως η Μόσχα επιδιώκει ένα πολυμερές σχήμα ασφαλείας.
Τα επόμενα βήματα
Παρά την αποδοχή της ανάγκης για παροχή ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία — ακόμα και εγγυήσεων τύπου ΝΑΤΟ με αμερικανική συμμετοχή — η επίτευξη εκεχειρίας παραμένει δύσκολη. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, το βασικό σενάριο είναι η έναρξη πραγματικών διαπραγματεύσεων από το σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η γραμμή επαφής, με βάση το status quo, ώστε να αποτραπεί η συνέχιση της αιματοχυσίας και να δοθεί χώρος για μια πολιτική συμφωνία που να περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας από διεθνείς παράγοντες και ενδεχομένως κάποιες συμβιβαστικές εδαφικές ρυθμίσεις.
