Ο Πούτιν ξαναγράφει την ιστορία του Β’ ΠΠ και... τεστάρει την ιστορική μνήμη

Η διάσημη ατάκα του Γουίλιαμ Φόκνερ «το παρελθόν δεν είναι ποτέ νεκρό. Στην πραγματικότητα δεν είναι καν παρελθόν» είναι και πάλι επίκαιρη. Ο Βλάντιμιρ Πούτιν φρόντισε γι’ αυτό.

Την Πέμπτη, το αμερικανικό περιοδικό National Interest δημοσίευσε μία έκθεση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, σχετικά με την κληρονομιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, ο οποίος έληξε ακριβώς πριν από 75 χρόνια.

Ο Πούτιν ξεκινά την έκθεσή του με ένα προσωπικό σημείωμα. Γράφει πως όπως εκατομμυρίων πολιτών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, η ζωή της οικογένειάς του επηρεάστηκε άμεσα από τον πόλεμο.

«Για τους γονείς μου, ο πόλεμος σήμανε τις τεράστιες δυστυχίες από την Πολιορκία του Λένιγκραντ κατά την οποία πέθανε ο δύο ετών αδελφός μου Βίτια», γράφει.

«Η μητέρα μου επέζησε από θαύμα. Ο πατέρας μου, παρά το γεγονός ότι αποπέμφθηκε από τα καθήκοντά του, πήγε εθελοντικά να υπερασπιστεί τη πατρίδα του. Πήρε την ίδια απόφαση με εκατομμύρια Σοβιετικούς. Πολέμησε στο προγεφύρωμα του ποταμού Νέβα και τραυματίστηκε σοβαρά».

Αυτή η ανάγνωση της πολεμικής ιστορίας από τον Πούτιν κομίζει ένα πολύ συνειδητό μήνυμα για το παρόν.

Το πρώτο, ο χρόνος που επελέγη.

Ο Πούτιν σχεδίαζε αρχικά μια εντυπωσιακή τελετή εορτασμού για την Ημέρα της Νίκης της 9ης Μαΐου, ημέρα που η Ρωσία τιμά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, με την πρόσκληση ηγετών απ’ όλο τον κόσμο για να παρακολουθήσουν μια εξεζητημένη παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία.

Ρωσία, η απελευθερώτρια

Η Ημέρα της Νίκης επρόκειτο να σηματοδοτήσει ότι η Ρωσία έχει ανακτήσει τη θέση της ως ο ιστορικός απελευθερωτής, μετά από χρόνια σκληρών κυρώσεων που ακολούθησαν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη χώρα το 2015.

Σύμφωνα με το CNN.gr, o σχεδιαζόμενος εορτασμός θα συνέπιπτε και με μια προσεκτικά ενορχηστρωμένη εγχώρια πολιτική στιγμή για το Κρεμλίνο: ένα δημοψήφισμα για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που θα άνοιγε τον δρόμο στον Πούτιν ώστε να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2036.

Η πανδημία του κορωνοϊού ωστόσο έθεσε τέρμα σε αυτά τα σχέδια. Το Κρεμλίνο επαναπρογραμμάτισε την παρέλαση, εν μέσω ανησυχιών που εκφράστηκαν από βετεράνους του Β’Π.Π. για τους υγειονομικούς κινδύνους που ελλοχεύει ένας εορτασμός που θα συγκέντρωνε τεράστια πλήθη στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις. Η παρέλαση είναι προγραμματισμένη για την επόμενη εβδομάδα.

Οι κυνικοί ίσως πουν ότι οι επιζήσαντες βετεράνοι του Β’ Παγκοσμίου –οι οποίοι κατέχουν εξαιρετικά αξιοσέβαστη θέση ανάμεσα στη ρωσική κοινωνία- προσφέρουν βολική κάλυψη στο Κρεμλίνο. Ωστόσο οι ιστορικοί στοχασμοί του Πούτιν δείχνουν την ευρύτερη προσπάθεια της Ρωσίας να ανακτήσει το χαμένο ηθικό έδαφος και να δικαιολογήσει την πρόσφατη εξωτερική πολιτική της.

Για τους αρχάριους, υπάρχει η περιγραφή του Πούτιν στο σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ, ένα Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης ανάμεσα στον Αδόλφο Χίτλερ και τον Ιωσήφ Στάλιν.

Ένα μυστικό παράρτημα στη συνθήκη άνοιξε το δρόμο για χάραξη της Πολωνίας, στην οποία η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε από τα ανατολικά λίγες μόνο εβδομάδες αφότου η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, και την κατάληψη των βαλτικών κρατών το 1940.

Η ύπαρξη του μυστικού πρωτοκόλλου δεν αμφισβητείται. Στην έκθεσή του, ωστόσο, ο Πούτιν αξιολογεί τη συνθήκη ως ένα απαραίτητο αμυντικό μέσο, ένα ηθικό ισοδύναμο της Συμφωνίας του Μονάχου του 1938 ανάμεσα στη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία που παραχώρησε τη Σουντέτενλαντ της Τσεχοσλοβακία στη Γερμανία του Χίτλερ. Η συμφωνία θεωρείται πλέον ως ένας κλασικός κατευνασμός μιας αδιάκοπης επεκτατικής δύναμης.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεϊν περιέγραψε τη Συμφωνία του Μονάχου –την οποία ο Πούτιν περιγράφει ο «Προδοσία του Μονάχου» - ως «έντιμη ειρήνη». Όμως η συμφωνία απέτυχε και ο Πούτιν υποστηρίζει ότι ο Στάλιν δεν είχε άλλη επιλογή από το να πετύχει μία δική του συμφωνία με τη Γερμανία.

«Σε αυτή τη συγκυρία, η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε το Σύμφωνο Μη Επίθεσης με τη Γερμανία», γράφει. «Ήταν πρακτικά η τελευταία ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες που το έκαναν».

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Πούτιν ξεπλένει την κληρονομιά του Στάλιν, οι μαζικές συλλήψεις και εκκαθαρίσεις του οποίου κόστισαν τη ζωή εκατομμυρίων Σοβιετικών. «Ο Στάλιν και η κουστωδία του, πράγματι, αξίζουν πολλές νόμιμες κατηγορίες», γράφει ο Πούτιν. «Θυμόμαστε τα εγκλήματα που διέπραξε το καθεστώς εναντίον του λαού του και τη φρίκη των μαζικών καταστολών».

Παρόλα αυτά, λέει, η συμφωνία ήταν στρατηγικά ενδεδειγμένη. «Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορούν να κατηγορηθούν οι Σοβιετικοί ηγέτες, όμως η φτωχή κατανόηση της φύσης των εξωτερικών απειλών δεν είναι μία από αυτές. Είδαν τις προσπάθειες που έγιναν να αφήσουν τη Σοβιετική Ένωση μόνη να διαπραγματευτεί με τους Γερμανούς και τους συμμάχους τους. Έχοντας υπόψη αυτή την πραγματική απειλή, προσπάθησαν να αγοράσουν πολύτιμο χρόνο που απαιτείται για να ενισχύσουν τις άμυνες της χώρας».

Η ανάγνωση της ιστορίας από τον Πούτιν είναι πιθανό να προκαλέσει οργή στην Πολωνία και τις βαλτικές χώρες, οι οποίες τώρα είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και μέλη του ΝΑΤΟ. Για όλες αυτές τις χώρες η προσάρτηση της Μόσχας στην Κριμέα το 2004 και η στήριξή της προς τους αποσχιστές συνιστούν ένα ανησυχητικό προηγούμενο: αν η Ρωσία ήταν πρόθυμη να «αναμειχθεί» εκ μέρους των εθνοτικών Ρώσων στην Κριμέα στέλνοντας στρατεύματα, θα έκανε το ίδιο και στην Βαλτική;

Ο Χίτλερ αχρήστεψε το σύμφωνό του με τον Στάλιν το 1941, εισβάλλοντας στην Πολωνία και ξεκινώντας έναν πόλεμο που κόστισε στη Σοβιετική Ένωση πάνω από 25 εκατομμύρια ζωές στρατιωτών και πολιτών. Ο δυτικός λαϊκός πολιτισμός έχει κατά καιρούς παραβλέψει αυτήν τη θυσία, εστιάζοντας σε εκδηλώσεις όπως η απόβαση στη Νορμανδία το 1944.

Αλλά το δοκίμιο του Πούτιν αναβαθμίζει τον σοβιετικό πόλεμο στην Ευρώπη σε κάτι υψηλότερο: μια σταυροφορία για να σώσει τον κόσμο. Και με αυτόν τον τρόπο, υποδηλώνει ότι τα πιο σκοτεινά κεφάλαια του πολέμου είναι υπεράνω κριτικής – όπως άλλωστε και η Ρωσία του Πούτιν σήμερα.