Της Ayaan Hirsi Ali
Η Ayaan Hirsi Ali είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Ίδρυμα Χούβερ, ενώ επίσης ίδρυσε το ΑΧΑ
Τον Ιούνιο, η Σαουδική Αραβία -μαζί με άλλα κράτη του Κόλπου και την Αίγυπτο- ενεπλάκη σε διαμάχη με το Κατάρ, υποστηρίζοντας πως το τελευταίο παρέχει οικονομική υποστήριξη σε ισλαμιστές τρομοκράτες. Η κίνηση αυτή μπορεί να θεωρηθεί σχεδόν σατιρική, δεδομένου ότι η ίδια η Σαουδική Αραβία επί χρόνια υποστήριζε τη διάδοση του σαλαφιστικού ισλάμ, το οποίο συχνά σχετίζεται με τον εξτρεμισμό.
Ωστόσο, η διπλωματική αυτή κόντρα θα ήταν λάθος να ερμηνευτεί ως μια κατάσταση του τύπου «είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα». Ενδεχομένως, οι Σαουδάραβες ηγέτες με τη διαμάχη αυτή -που είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό του Κατάρ- να δημιουργούν ένα παραπέτασμα για να αποκρύψουν τις υποβόσκουσες εντάσεις εντός των δικών τους κλειστών συνόρων.
Ο προσφάτως προαχθείς διάδοχος του σαουδαραβικού θρόνου, πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, δεσμεύτηκε πως θα εκμοντερνίσει τη χώρα του. Η ατζέντα του περιλαμβάνει σχέδια για επέκταση της οικονομίας σε άλλους πόρους και τομείς, πέραν του πετρελαίου, την ανάπτυξη του εμπορίου, την ώθηση της απασχόλησης και τη χαλάρωση των περιορισμών που αφορούν τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν τουλάχιστον δύο εσωτερικοί παράγοντες που περιπλέκουν τα σχέδιά του, το πώς, θα το δούμε να εκτυλίσσεται στη διεθνή σκηνή μέσα στο 2018.
Ο πρώτος αποτελεί πρόκληση για την κυριαρχία του Σαλμάν. Καθαιρώντας τον ξάδερφό του Μοχάμεντ μπιν Ναγιέφ από διάδοχο του θρόνου, θέτοντάς τον σε κατ’ οίκον περιορισμό και εν συνεχεία παγώνοντας όλους τους τραπεζικούς του λογαριασμούς, ο Σαλμάν πραγματοποίησε τολμηρές κινήσεις - ακόμα και για τα δεδομένα της εσωτερικής πολιτικής των αραβικών δυναστειών. Ως πρώην επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας, ο Ναγιέφ θα μπορούσε να αποτελέσει έναν επικίνδυνο εχθρό.
Δεύτερος παράγοντας είναι το μεγαλοπρεπές σχέδιο μεταρρυθμίσεων του Σαλμάν -γνωστό ως Vision 2030-, το οποίο αποτελεί μια ευθεία απειλή για το κύρος και τη δύναμη του εδραιωμένου (και αντιδραστικού) ουαχαμπιτικού καθεστώτος στη Σαουδική Αραβία. Το καθεστώς έχει το ειδικό βάρος και το κίνητρο για να χαλάσει τα σχέδιά του. Σε περίπτωση ανοίγματος της οικονομίας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, ο πλούτος και η επιρροή του θα μειωθούν, αφήνοντάς τον με λιγοστούς πόρους για να διατηρήσει τον έλεγχό του επί του βασιλείου. Επί αιώνες, η βασιλική οικογένεια βασιζόταν στη συμφωνία της με το ουαχαμπιτικό βασίλειο, η οποία παρείχε θρησκευτική νομιμοποίηση της κυριαρχίας της. Για πόσο τα μέλη του θα παραμείνουν υπάκουα αν ο εκμοντερνισμός διαβρώσει την κυριαρχία των ουαχαμπιτών;
- Turning Point: Η Σαουδική Αραβία και ακόμα τρία κράτη της Μέσης Ανατολής κατηγορούν το Κατάρ για υποστήριξη της τρομοκρατίας και εμποδίζουν την πρόσβαση στη χώρα μέσω στεριάς, αέρος και θάλασσας.
Μήνες πριν την άνοδό του στον θρόνο, τον Ιούνιο, ο Σαλμάν υπέδειξε πως η επιρροή του ουαχαμπιτικού καθεστώτος θα σταθεί εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη της Σαουδικής Αραβίας και συγκεκριμένα στην προσπάθειά της να απεξαρτηθεί από τα πετρελαϊκά της έσοδα. Εφόσον κοπούν τα φτερά των ουαχαμπιτών, τότε πιθανόν να αντιταχθούν ανοιχτά τη δυτικοποίηση, την ώρα που η Σαουδική Αραβία θα προσπαθεί να προσελκύσει καινούργιους και να διατηρήσει τους υπάρχοντες ιδιώτες επενδυτές. Οπότε, η βασιλική οικογένεια ίσως να χρειαστεί να «αγοράσει» την υποστήριξη ή τη σιωπή τους. Για παράδειγμα, ο Σαλμάν ίσως να τους προσφέρει περισσότερη ελευθερία σε τομείς λιγότερο καίριους για την οικονομία, όπως το da’wah - το κήρυγμα του ουαχαμπιτικού ισλάμ. Από το 1973, η σαουδική κυβέρνηση και τα ημιδημόσια «φιλανθρωπικά» της ιδρύματα έχουν ξοδέψει δισεκατομμύρια δολάρια σε μια προσπάθεια να μεταδοθεί η φανατική ουαχαμπιτική ιδεολογία στο εξωτερικό, και έτσι μια φαινομενική ώθηση της da’wah θα ξένιζε πολύ κόσμο, ούσα αντίθετη στις αντι-ριζοσπαστικές προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας.
Ο κλήρος στη Σαουδική Αραβία είναι ισχυρός - πολλοί κληρικοί μετρούν μεγάλους αριθμούς από υποστηρικτές στα κοινωνικά δίκτυα που τους παρέχουν απευθείας δίαυλο επικοινωνίας με τους υποστηρικτές τους σε όλη την επικράτεια. Κληρικοί που θέλουν να ταράξουν τα νερά θα μπορούν μέσα από αυτές τις πλατφόρμες να ασκήσουν κριτική στον γηράσκοντα βασιλιά Σαλμάν, να αμφισβητήσουν τη βασιλεία του και να αποτελέσουν απειλή στην προσπάθεια εκμοντερνισμού της χώρας. Ενδέχεται να πυροδοτήσουν κοινωνικές αναταραχές σε μια χώρα με χρόνια προβλήματα αναφορικά με την ανεργία των νέων.
Τον Σεπτέμβριο, προσπαθώντας να καταστείλει τους διαφωνούντες, ο Σαλμάν πήρε σκληρά μέτρα και διέταξε τη σύλληψη ορισμένων ισχυρών κληρικών οι οποίοι εναντιώνονταν στη θέση του βασιλείου αναφορικά με το Κατάρ. Εν συνεχεία, τον Νοέμβριο και υπό την πρόφαση της εξυγίανσης ενάντια στη διαφθορά, διέταξε τη σύλληψη περισσότερων από 200 διαμεσολαβητών εξουσίας, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητικών υπουργών, μελών της βασιλικής οικογένειας και εύπορων μεγιστάνων.
- Η ΕΝ ΕΞΕΛΙΞΕΙ ΔΙΑΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΡ ΤΕΧΝΗΕΝΤΩΣ ΚΡΥΒΕΙ ΤΙΣ ΕΝΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΙΓΟΒΡΑΖΟΥΝ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΣΑΟΥΔΙΚΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ.
Η ουαχαμπιτική ιδεολογία μοιάζει σε πολλά με αυτήν των περίπλοκων ισλαμιστικών και τζιχαντιστικών δικτύων σε όλο τον κόσμο. Το Κατάρ και η Τουρκία -υποστηρικτές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των Ταλιμπάν- πιθανότατα θα χρησιμοποιήσουν τις στενές τους σχέσεις με τους αντιτιθέμενους στον Σαλμάν κληρικούς, με σκοπό να θέσουν εμπόδια στην ατζέντα του και να αμαυρώσουν την εικόνα του στο εξωτερικό. Σε απάντηση αυτού, η ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας αναζητώντας ένα μεγαλύτερο αντιπερισπασμό ενδέχεται να κλιμακώσει τη διαμάχη με το Κατάρ, όπως είχε κάνει και το 2015 με την εισβολή στην Υεμένη.
Ήδη βλέπουμε το πώς ενορχηστρώνεται η πολιτική της Σαουδικής Αραβίας. Κατά το ίδιο απόγευμα του Νοεμβρίου που ο Σαλμάν ξεκίνησε να ασκεί την εξουσία του, το Ριάντ εξέδωσε ανακοίνωση για αναχαίτιση πυραύλου από την Υεμένη, κοντά στο διεθνές του αεροδρόμιο, ενώ ο Λιβανέζος πρωθυπουργός, που τύχαινε να βρίσκεται σε επίσημη επίσκεψη στο βασίλειο, παραιτήθηκε προφασιζόμενος θέματα ασφάλειας που αφορούσαν την υποστηριζόμενη από το Ιράν Χεζμπολάχ. Οι τριγμοί αυτών των γεγονότων παραμένουν αισθητοί μέχρι σήμερα.
Πολλά διακυβεύονται πλέον. Αν οι προσπάθειες του Σαλμάν επιτύχουν, οι Σαουδάραβες θα ωφεληθούν από τις νέες ευκαιρίες και ελευθερίες τους και ο υπόλοιπος κόσμος από τη μείωση της ριζοσπαστικοποίησης της ουαχαμπιτικής ατζέντας. Ενδεχομένως, σε δέκα χρόνια από τώρα, το βασίλειο να φέρνει περισσότερο στα (σχετικά) προοδευτικά Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Σε αντίθετη περίπτωση, η Σαουδική Αραβία θα ξανακυλήσει στην απολυταρχική θεοκρατία, η ελάχιστη πρόοδος που έχει σημειωθεί από τη δεκαετία του 1970 και μετά, αναφορικά με τα δικαιώματα των γυναικών θα πάει χαμένη, ενώ η χώρα οικονομικά και κοινωνικά θα κατρακυλήσει στο σημείο που βρισκόταν πριν από πολλές δεκαετίες. Ακόμα χειρότερα, τα έσοδα και η επιρροή του βασιλείου θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται για τη διάδοση του εξτρεμισμού, που έχει προκαλέσει τεράστια αναστάτωση τόσο στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή όσο και στην Αφρική, στη Νότια Ασία και στην Ευρώπη.
Τα πολιτικά παιχνίδια στη Μέση Ανατολή θεωρούνται (από όλους τους «παίκτες») ως παιχνίδια χωρίς νικητή. Το να συμβιβαστεί κανείς θα αποτελέσει ντροπή για την οικογένεια και ολόκληρο τον πολιτισμό του. Αντί να συναινέσει με τα τελεσίγραφα των Χωρών του Κόλπου -που ζητούν να κλείσουν οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί του και να αποστασιοποιηθεί από ομάδες, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα- το Κατάρ έχει εμβαθύνει τις συμμαχίες του με το Ιράν και την Τουρκία. Οι δυνάμεις αυτές αναμετρώνται ήδη στην Υεμένη, σε έναν πόλεμο που θα έλεγε κανείς πως αποτελεί έναν πόλεμο «δι’ αντιπροσώπων» μεταξύ του σουνιτικού μπλοκ και του Ιράν και των συμμάχων του. Προφανώς, το επόμενο πεδίο μάχης θα είναι η Συρία, όπου το Ιράν (για να μην αναφέρουμε τη Ρωσία) έχει να κερδίσει τα περισσότερα εφόσον ηττηθεί το Ισλαμικό Κράτος. Μέσα στον επόμενο χρόνο θα μπει στο παιχνίδι και το Ιρακινό Κουρδιστάν.
Αυτό που τον Ιούνιο έμοιαζε με έναν ασήμαντο διαξιφισμό μεταξύ δύο αραβικών βασιλείων, ενδέχεται μέσα στο 2018 να πυροδοτήσει μια εκτενή σύρραξη.
