Την περασμένη εβδομάδα, τα βλέμματα του κόσμου ήταν στραμμένα στη Μέση Ανατολή, καθώς οι εντάσεις μεταξύ Ιράν και Ισραήλ κλιμακώνονται διαρκώς. Η πρόσφατη ιρανική πυραυλική επίθεση κατά του Ισραήλ που φάνηκε να διαπερνά και τον κυπριακό ουρανό, προκάλεσε εύλογες ανησυχίες. Η εμπλοκή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην κρίση που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή περιορίζεται σε ανθρωπιστικό και ειρηνευτικό επίπεδο, όπως δήλωσε την Παρασκευή ο υπουργός Άμυνας, Βασίλης Πάλμας, προσθέτοντας ότι η χώρα βρίσκεται σε «κατάσταση πλήρους εγρήγορσης». Η έκρυθμη κατάσταση και η τροπή που προσλαμβάνουν οι εχθροπραξίες στην περιοχή, εν μέσω ανταλλαγής πυραύλων μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, καθιστούν αναγκαία τη λήψη προληπτικών μέτρων από τα γειτονικά κράτη, περιλαμβανομένης της Κύπρου, έχοντας υπόψη και τον πύραυλο που πριν από μερικά χρόνια κατέπεσε κατά λάθος στον Πενταδάκτυλο.
Τα καταφύγια
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου της Πολιτικής Άμυνας, Παναγιώτη Λιασίδη, η ελεύθερη Κύπρος διαθέτει σήμερα περίπου 2.200 καταφύγια, τα οποία είναι σχεδιασμένα να παρέχουν προστασία στους πολίτες σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπως εχθροπραξίες ή βομβαρδισμοί. Αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: η πρώτη είναι τα δημόσια καταφύγια (μέχρι 200 άτομα), η δεύτερη είναι τα κοινά καταφύγια που έχουν στη διάθεσή τους οι ένοικοι μιας πολυκατοικίας ή ενός κτηρίου, ενώ η τρίτη κατηγορία είναι τα ιδιωτικά καταφύγια, τα οποία προορίζονται μόνο για τους κατοίκους μίας οικίας. Ο αριθμός των καταφυγίων δεν επαρκεί για την κάλυψη όλου του πληθυσμού, καθώς, όπως ανέφερε στον «Π», ο κ. Λιασίδης, αυτά καλύπτουν μόνο το 30% (275 χιλιάδες άτομα) του πληθυσμού. Επεσήμανε ότι γίνονται προσπάθειες για την εξεύρεση νέων χώρων, ώστε η κάλυψη να φτάσει στο 70%. Ο λόγος που η κάλυψη δεν στοχεύει το 100% είναι ότι ορισμένοι πολίτες θα κληθούν να υπηρετήσουν στις ένοπλες δυνάμεις, στα νοσοκομεία και σε άλλες κρίσιμες θέσεις κατά τη διάρκεια έκτακτης ανάγκης. Σημείωσε ότι η Πολιτική Άμυνα συνεχίζει να εξετάζει το ενδεχόμενο αύξησης του αριθμού των καταφυγίων, ενώ με τις νέες πολεοδομικές αναπτύξεις, πολλά υπόγεια κτήρια θα μπορούσαν να ενταχθούν στον σχεδιασμό για την προστασία των πολιτών. Ακόμη, όπως είπε ο κ. Λιασίδης, γίνονται προσπάθειες με τις μητροπόλεις της Εκκλησίας της Κύπρου για τη χρήση ναών που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν.
Η διαμόρφωσή τους
«Τα καταφύγια είναι διαμορφωμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να εξυπηρετούν την ολιγόωρη παραμονή, προσφέροντας τα απαραίτητα, όπως νερό και τουαλέτες», δήλωσε ο κ. Λιασίδης. Αν και τα καταφύγια παρέχουν προστασία από βομβαρδισμούς, δεν είναι κατάλληλα για την προστασία από ραδιενεργά υλικά. Για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών απαιτούνται εξειδικευμένες υποδομές, οι οποίες προς το παρόν δεν υπάρχουν στην Κύπρο. Ερωτηθείς για τη χρήση πολλών καταφυγίων ως γκαράζ ή αποθηκευτικούς χώρους, ανέφερε ότι οι ιδιοκτήτες θα ενημερωθούν και θα έχουν προθεσμία 24 ωρών για να τα εκκενώσουν όταν κληθούν. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, όταν ένας πολίτης παραχωρεί χώρο στην Πολιτική Άμυνα, αυτό δεν σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος χώρος δεν μπορεί να χρησιμοποιείται από τον ιδιοκτήτη του για άλλες χρήσεις.
Πού πρέπει να πάνε
Οι πολίτες μπορούν να ενημερωθούν για το καταφύγιο που μπορούν να καταφύγουν σε περίπτωση ανάγκης, καλώντας στις δύο τηλεφωνικές γραμμές της Πολιτικής Άμυνας στο 22403450 και 22403452, οι οποίες λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο. Για να ενημερωθούν σχετικά με το πλησιέστερο καταφύγιο, θα πρέπει να δώσουν τη διεύθυνση και τον ταχυδρομικό κωδικό τους στους λειτουργούς της υπηρεσίας. Ο κ. Λιασίδης τόνισε επίσης ότι, αν η κλήση προωθηθεί στο φωνοκιβώτιο, οι πολίτες πρέπει να αφήσουν τον αριθμό τηλεφώνου τους ώστε οι υπάλληλοι να μπορέσουν να επιστρέψουν την κλήση, διότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να αναζητηθούν οι αριθμοί τηλεφώνων. Λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος, είπε ότι αυτό είναι πολύ πιθανόν. Η Πολιτική Άμυνα παρέχει πληροφορίες για τα καταφύγια μέσω της ιστοσελίδας της, αλλά οι συγκεκριμένες θέσεις των καταφυγίων δεν δημοσιεύονται για λόγους ασφαλείας. Σε περίπτωση εχθροπραξιών, οι πολίτες θα ειδοποιούνται μέσω σειρήνων, οι οποίες είναι εγκατεστημένες σε όλες τις πόλεις και τα χωριά της ελεύθερης Κύπρου.
Τι λέει το υπουργείο
Στις 6 Ιουνίου 2023, ο υπουργός Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνος Ιωάννου απάντησε σε ερώτηση του βουλευτή Αμμοχώστου κ. Νίκου Γεωργίου σχετικά με την καταλληλότητα των καταφυγίων προστασίας του άμαχου πληθυσμού. Ο υπουργός σημείωσε ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η πολιτική ηγεσία αποφάσισε να δημιουργηθούν καταφύγια μέσω ιδιωτικών συμβολαίων με τους ιδιοκτήτες τους, οι οποίοι υποχρεούνται να τα εκκενώνουν εντός 24 ωρών. Σημείωσε ότι ο αριθμός τους μειώνεται, καθώς οι ιδιοκτήτες ζητούν την κατάργησή τους. Σχετικά με την εξοπλιστική υποδομή, η Πολιτική Άμυνα έχει αναλάβει τη συντήρηση μόνο των μεταλλικών στοιχείων που τοποθετήθηκαν πριν το 2016. Οι επιθεωρήσεις γίνονται τακτικά από εθελοντές και αμυνίτες, χωρίς δυνατότητα παρέμβασης στους ιδιοκτήτες.
Τι κάνουν αλλού
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα καταφύγια της Αθήνας αποτέλεσαν χώρους σωτηρίας για χιλιάδες ανθρώπους, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Η καθημερινή ζωή στα καταφύγια ήταν χαρακτηριστική μιας αταξικής κοινωνίας, καθώς άνθρωποι όλων των οικονομικών στρωμάτων συνυπήρχαν σε κοινό χώρο. Σε ρεπορτάζ της εφημερίδας «Το Βήμα» καταγράφονται μαρτυρίες που προκαλούν ενδιαφέρον. Περιγράφουν πλούσιες οικογένειες να καλωσορίζουν γείτονες στα καταφύγιά τους, ενώ άλλες κυρίες ενοχλούνταν από τους «άπλυτους» δίπλα τους. Όμως, όπως φανερώνουν τα ντοκουμέντα τα καταφύγια ήταν ένα σπάνιο φαινόμενο κοινωνικής ισότητας, με πλούσιους και φτωχούς να μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και φόβους.
Πρότυπο η Σουηδία
Το 2023 η σουηδική κυβέρνηση ανακοίνωσε επένδυση άνω των 18 εκατομμυρίων ευρώ για την αναβάθμιση των καταφυγίων έκτακτης ανάγκης και την εκπαίδευση των σωστικών υπηρεσιών, εν μέσω αυξανόμενης ανησυχίας για την ασφάλεια της χώρας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο υπουργός Πολιτικής Άμυνας, Carl-Oskar Bohlin, τόνισε τη σημασία των καταφυγίων, όπως το Katarinaberget στη Στοκχόλμη, που μπορεί να φιλοξενήσει 8.000 άτομα. Με συνολική ικανότητα για 7 εκατομμύρια πολίτες, η κυβέρνηση της χώρας προχώρησε σε ανακαίνιση και αποκατάσταση των καταφυγίων, καθώς και ενημέρωση των πολιτών για την πρόσβαση σε αυτά σε περίπτωση κρίσης. Μάλιστα το γεγονός ότι, τα κατοικίδια δεν επιτρέπονται στα καταφύγια, προκάλεσε κριτική από όσους υποστηρίζουν ότι πρέπει να περιλαμβάνονται και τα ζώα στον σχεδιασμό άμυνας.
