Στη φυλακή 1.500 πρόσωπα για οφειλές και διατροφές την τελευταία 10ετία

Σήμερα στις Κεντρικές Φυλακές εκτίουν ποινή φυλάκισης για οφειλές στο δημόσιο συνολικά 11 πρόσωπα και άλλα τέσσερα για τη μη καταβολή διατροφής στις πρώην συζύγους. Ο αριθμός των κατάδικων αυτής της κατηγορίας ήταν πολύ μεγαλύτερος από τις αρχές του χρόνου καθώς είχαμε και αποφυλακίσεις.

Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν περάσει το κατώφλι του σωφρονιστικού μας ιδρύματος για να εκτίσουν ποινή φυλάκισης για οφειλές στο δημόσιο και για διατροφές περίπου 1.500 άτομα. Από το 2014 μέχρι και το 2020 ήταν τριψήφιος ο αριθμός των κρατουμένων στις φυλακές για το συγκεκριμένο αδίκημα. Συγκεκριμένα, το 2014 εξέτισαν ποινή φυλάκισης για οφειλές στο δημόσιο και για τη μη καταβολή διατροφών συνολικά 353 πρόσωπα, το 2015 316 πρόσωπα, για το 2016 τα στοιχεία δεν είναι διαθέσιμα, το 2017 148 πρόσωπα, το 2018 213 πρόσωπα, το 2019 192 πρόσωπα και το 2020 107 πρόσωπα.

Οι ποινές φυλάκισης επιβάλλονται για παρακοή των διαταγμάτων εξόφλησης των οφειλών με δόσεις, ακόμη και αν αυτό το χρέος προς το δημόσιο ανέρχεται σε μερικές χιλιάδες ευρώ. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες επιβάλλονται ποινές φυλάκισης για ποσά πέραν των €100.000. Για μικρότερα ποσά οι δικαστές επιβάλλουν εναλλακτικές ποινές,όπως η κοινωνική εργασία.

Θα τους ξοφλήσουν με το δημόσιο βοήθημα;

Ποιοι είναι αυτοί που καταδικάστηκαν; Πρόκειται για κακόμοιρους φουκαράδες, άνεργους, εργάτες, συνταξιούχους. Στον κατάλογο περιλαμβάνονται ακόμη και λήπτες δημόσιων βοηθημάτων! Εύλογα, λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα, πώς μπορεί ένας λήπτης δημόσιου βοηθήματος να ξοφλήσει τα χρέη του προς το κράτος όταν δεν έχει περιουσία και λαμβάνει δημόσιο βοήθημα από το κράτος για να ζήσει; Όσοι μπορούν να πληρώνουν με δόσεις τις οφειλές τους καλώς και αυτό γίνεται με διακανονισμό. Όμως, τί γίνεται με αυτούς που δεν έχουν να πληρώσουν; Αποτελεί λύση η φυλάκισή τους; Άλλωστε, μια σειρά από δικαστικές αποφάσεις, τα τελευταία 40 χρόνια, υποδεικνύουν ότι η φυλάκιση πρέπει να αποτελεί μέτρο έσχατης λύσης, το οποίο θα πρέπει να αποφεύγεται εκτός εάν θεωρείται αναπόφευκτο ενόψει της σοβαρότητας του αδικήματος ή της συστηματικής υποτροπής.

Όταν στο πρόσφατο παρελθόν οι βουλευτές-μέλη της Επιτροπής Οικονομικών και της Ελέγχου ζήτησαν να πληροφορηθούν για τους μεγαλο-οφειλέτες του Τμήματος Φορολογίας, η συγκεκριμένη πληροφόρηση δεν δόθηκε με το επιχείρημα ότι πρόκειται για προσωπικά δεδομένα. Όπως επιβεβαιώσαμε, κανένας δεν μπήκε στη φυλακή για χρέη εκατομμυρίων ευρώ προς το κράτος. Kυκλοφορούν ελεύθεροι και τα ονόματά τους τυγχάνουν προστασίας διά νόμου.

Οι νομοθετικές ρυθμίσεις που εγκαταλείφθηκαν

Στο παρελθόν, η Βουλή εξέτασε το ενδεχόμενο νομοθετικής ρύθμισης για να μην οδηγούνται οφειλέτες του δημοσίου στη φυλακή και, αντί αυτού, να τους επιβάλλεται η εναλλακτική ποινή της κοινωνικής εργασίας με αμοιβή σε δήμους και σε κυβερνητικές υπηρεσίες με σκοπό ένα μέρος του μισθού τους να κατακρατείται για την αποπληρωμή των οφειλών τους και των υποχρεώσεών τους (διατροφές). Αν πρόκειται για χρέος προς το δημόσιο που προέκυψε, για παράδειγμα, από απλήρωτα πρόστιμα για τροχαίες παραβάσεις ή για κοινωνικές ασφαλίσεις κοκ, να αποπληρώνεται με κοινωνική εργασία-προσφορά υπηρεσιών. Το συγκεκριμένο ζήτημα απασχόλησε δυο με τρεις συνεδριάσεις της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών και στη συνέχεια… ξεχάστηκε. Όπως ξεχάστηκε και η εισήγηση της τέως διευθύντριας των Φυλακών, Άννας Αριστοτέλους, η οποία προέβλεπε όπως οι καταδικασθέντες για οφειλές εντάσσονται στο κέντρο εξωιδρυματικής απασχόλησης των Κεντρικών Φυλακών για να μπορούν να εργάζονται, με ένα μέρος του μισθού τους να κατακρατείται για την αποπληρωμή του χρέους τους προς το δημόσιο.

Νόμος από το 1996 αλλά…

Ένα από τα μέτρα που προτάθηκαν στο Υπουργικό Συμβούλιο του Νίκου Αναστασιάδη από την Ad Hoc Επιτροπή που διόρισε, για αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθυσμού στις Κεντρικές Φυλακές, ήταν η εφαρμογή του θεσμού της κοινωνικής εργασίας. Το συγκεκριμένο μέτρο, που προορίζεται για ελαφροποινίτες, σπανίως χρησιμοποιείται διότι, ως έχουν σήμερα τα πράγματα, είναι περιορισμένοι οι τόποι και οι χώροι στους οποίους μπορούν να σταλούν ελαφροποινίτες για κοινωνική εργασία.

Ειδικότερα, ο θεσμός της κοινοτικής εργασίας χωρίς αμοιβή εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις 22/03/2005 και λειτουργεί με βάση τον περί Κηδεμονίας και Άλλων Τρόπων Μεταχείρισης Αδικοπραγούντων Νόμο, ο οποίος ψηφίστηκε τον Απρίλιο του 1996. Ο εν λόγω νόμος προνοεί την κηδεμονευτική επιτήρηση παραβατών. Σύμφωνα με το άρθρο 5, το δικαστήριο δύναται να εκδίδει διατάγματα κηδεμονίας με όρους κοινοτικής εργασίας χωρίς αμοιβή.

Για σκοπούς εφαρμογής του προγράμματος, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας σε συνεργασία με το Παγκύπριο Συντονιστικό Συμβούλιο Εθελοντισμού είχαν αναθέσει την επίβλεψη των κηδεμονευομένων στον χώρο εκτέλεσης της κοινοτικής εργασίας σε επαγγελματίες (επιτηρητές) ως κηδεμονικούς λειτουργούς, για σκοπούς επιτήρησης της εκτέλεσης των ωρών κοινοτικής εργασίας.

Παρόλο που τα οφέλη από την εφαρμογή του μέτρου της κοινοτικής εργασίας χωρίς αμοιβή είναι πολλαπλά, δεν δόθηκε ποτέ η δέουσα σημασία από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για την προώθηση και σωστή εφαρμογή του. Συγκεκριμένα:

Τα δικαστήρια έχουν πιο πολλές επιλογές από τις οποίες μπορούν να επιλέξουν την ποινή που συνάδει με τη βαρύτητα του αδικήματος και που είναι η πιο κατάλληλη υπό τις περιστάσεις.

Ο αδικοπραγών επωφελείται, διότι, παρά το ότι έχει περιορισμένη ελευθερία, συνεχίζει να εργάζεται και να αντιμετωπίζει τις οικογενειακές του υποχρεώσεις, ενώ παράλληλα προσπαθεί να επανορθώσει την παραβατική του συμπεριφορά.

Η οικογένεια ευεργετείται με το να αποφεύγει τις αρνητικές επιπτώσεις που ακολουθούν όταν ένα μέλος της είναι στη φυλακή.

Η κοινότητα και η κοινωνία αποκομίζουν όφελος όχι μόνο από την παροχή κοινοτικής εργασίας από τον αδικοπραγούντα, αλλά και από τη μείωση του οικονομικού κόστους που συνεπάγεται η φυλάκιση.

Για έναν αριθμό κηδεμονευομένων, η παροχή κοινοτικής εργασίας μπορεί να είναι και η πρώτη δομημένη εμπειρία παραγωγικής εργασίας που εξελικτικά να ενεργοποιήσει τα άτομα αυτά να έχουν μια πιο ομαλή ένταξη στην αγορά εργασίας, αλλά και θεραπευτικά, να συμβάλει στην αναχαίτιση της αντικοινωνικής συμπεριφορά τους.

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, κοινοτική εργασία χωρίς αμοιβή μπορεί να προσφερθεί:

Σε κρατικά ιδρύματα για ενήλικες.

Σε μη κυβερνητικές οργανώσεις κοινωνικής πρόνοιας.

Σε συμβούλια κοινοτικού εθελοντισμού και επαρχιακά συντονιστικά συμβούλια εθελοντισμού.

Σε δήμους και κοινότητες.