Εγκλωβισμένοι στη Νεκρή Ζώνη: 37 αιτούντες άσυλο στο έλεος του Νίκου Χριστοδουλίδη (βίντεο)

Ξεκίνησαν το ταξίδι προς την Ευρώπη για μια κανονική ζωή, χωρίς φόβο και σκοτωμούς. Άφησαν σπίτι, οικογένεια και φίλους για να γλυτώσουν από τις βόμβες. Κουβαλούν μόνο τα όνειρα και τις ελπίδες τους. Τώρα, βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη νεκρή ζώνη και περιμένουν καλύτερες μέρες. Είκοσι πέντε αιτητές ασύλου διαμένουν σε αντίσκηνα στη νεκρή ζώνη της Αγλαντζιάς και δώδεκα στο Ακάκι σε συνθήκες εξαιρετικά ακραίων θερμοκρασιών. Πήγε άραγε κάποιος κρατικός αξιωματούχος να δει από κοντά αυτούς τους ανθρώπους; Η 9χρονη Σοσάν από το Αφγανιστάν θέλει να πάει σχολείο. Δεν πρόλαβε. Δεν γνωρίζει καν τι είναι το σχολείο. Πήραν την εξουσία οι Ταλιμπάν τον Αύγουστο του 2021 και έπρεπε να φύγουν άρον άρον. Όλοι θυμόμαστε το χάος που δημιουργήθηκε στο αεροδρόμιο της Καμπούλ και τις εικόνες με τους Αφγανούς που κρέμονταν από τα αεροπλάνα των Δυτικών. Είτε θα πέθαιναν από τις σφαίρες των Ταλιμπάν είτε θα έφευγαν από τη χώρα τους.

Προσφυγικοί καταυλισμοί

Την περασμένη Τετάρτη η εφημερίδα «Π» και μερικά άλλα ΜΜΕ επισκέφτηκαν τους 25 αιτητές ασύλου που βρίσκονται εντός της νεκρής ζώνης στην περιοχή Αγλαντζιάς. Την επίσκεψη διοργάνωσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ.

Αρχικά ενημερωθήκαμε για την κατάσταση από την υπεύθυνη επικοινωνίας της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Κύπρου, Αιμιλία Στροβολίδου, η οποία δήλωσε ότι μεταξύ 15 Μαΐου και 8 Ιουλίου 43 αιτούντες άσυλο προσπάθησαν να ζητήσουν διεθνή προστασία στις περιοχές που ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά απωθήθηκαν από τις Αρχές στη νεκρή ζώνη.

Από τις 8 Ιουλίου, όπως ανέφερε, 37 αιτούντες άσυλο παραμένουν εγκλωβισμένοι σε δύο τοποθεσίες εντός της νεκρής ζώνης, 25 σε ένα σημείο στην Αγλαντζιά και 12 στο Ακάκι. Έξι άτομα έχουν εξαφανιστεί, όλοι Σύροι, συμπεριλαμβανομένου ενός ασυνόδευτου ανηλίκου: δύο αγνοούνται από τις 9 Ιουνίου, ένας από τις 15 Ιουνίου και τρεις από τις 19 Ιουνίου.

Οι δύο προσφυγικοί καταυλισμοί σε Αγλαντζιά και Ακάκι περιλαμβάνουν άτομα από τη Συρία, το Ιράν, το Ιράκ, το Σουδάν, το Αφγανιστάν και το Καμερούν. Υπάρχουν οκτώ παιδιά που βρίσκονται με τις οικογένειές τους, ηλικίας 9 έως 16 ετών. Επιπλέον, δύο άτομα χωρίς οικογένειες είναι πιθανότατα ασυνόδευτα παιδιά, καθώς φέρουν έγγραφα που αναγράφουν την ημέρα και όχι τον μήνα της γέννησής τους (2006).

Ανθρώπινο δράμα

Το προσφυγικό δράμα αποτυπώνεται παραστατικά στην ιστορία μιας οικογένειας Αφγανών που βρίσκεται σήμερα στη νεκρή ζώνη της Αγλαντζιάς. Ο 19χρονος Royd εξηγεί στον «Π» πώς κατέληξε με τη μητέρα και τα τρία αδέλφια του στην Κύπρο. Ο πατέρας του πέθανε σε βομβιστική επίθεση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ το 2018. «Οι νεκροί», ανέφερε, «από τη συγκεκριμένη επίθεση αυτοκτονίας ξεπέρασαν τους 100».

Η οικογένεια εγκατέλειψε το Αφγανιστάν όταν ανέλαβαν διά της βίας την εξουσία οι Ταλιμπάν το 2022. «Έπρεπε να φύγουμε διότι κινδύνευε η ζωή μας», τόνισε. «Οι Ταλιμπάν», πρόσθεσε, «είτε θα ανάγκαζαν τις αδελφές μου να παντρευτούν με άγνωστους ηλικιωμένους στο Αφγανιστάν είτε θα τις έκαναν δούλες του σεξ». Έτσι αναγκάστηκαν να πουλήσουν το σπίτι τους για να πληρώσουν τους διακινητές προσφύγων, οι οποίοι θα τους μετέφεραν στην Τουρκία μέσω του Ιράν. «Πληρώσαμε», είπε, δύο χιλιάδες δολάρια για το κάθε μέλος της οικογένειας».

Ο 19χρονος Royd υπογράμμισε ότι έπρεπε να περάσουν παράνομα στο Ιράν και πως ήταν μια πάρα πολύ δύσκολη διαδρομή. Πέρασαν από δύσβατα βουνά και σε 7 περίπου ημέρες έφτασαν στην Τουρκία. Οι τουρκικές Αρχές δεν τους δέχτηκαν και τους ενημέρωσαν ότι θα στους στείλουν πίσω στο Αφγανιστάν. Επικοινώνησαν με τον θείο τους ο οποίος τους είπε ότι κινδυνεύει η ζωή τους εάν επιστρέψουν πίσω, λόγω της δουλειάς που έκανε ο πατέρας τους. Εργαζόταν στον αφγανικό στρατό τον οποίο πολεμούσαν οι αντάρτες Ταλιμπάν.

Για να αποφύγουν τον κίνδυνο της επιστροφής αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία και να προσπαθήσουν να φτάσουν στην Ευρώπη. Πλήρωσαν χίλια ευρώ τους διακινητές για κάθε άτομο ώστε να τους μεταφέρουν στην Κύπρο με πλοιάριο. Αρχικά έφτασαν στα κατεχόμενα και μετά εισήλθαν στη νεκρή ζώνη όπου βρίσκονται εγκλωβισμένοι σήμερα. «Ήρθαμε εδώ», είπε ο Royd, «για να παραμείνουμε ζωντανοί και να ζήσουμε ελεύθεροι σε συνθήκες ασφαλείας και ειρήνης».

Όπως όλοι οι 19χρονοι έτσι και ο Royd έχει όνειρα για το μέλλον. Θέλει να σπουδάσει πιλότος. Κρατούσε το βιβλίο του Michael Foot, «The Politics of Paradise: A Vindication of Byron». Το μοναδικό προσωπικό αντικείμενο που έχει σήμερα. Του το χάρισε ο Ερυθρός Σταυρός. Διαμένει στην ίδια σκηνή με τη 45χρονη μητέρα του, τον 15χρονο αδελφό του και τις δύο αδελφές του, 21 ετών και 23 ετών.

Η 9χρονη Σοσάν

Στον προσφυγικό καταυλισμό της Αγλαντζιάς υπάρχει μια 9χρονη με την οικογένειά της. Η Σοσάν από το Αφγανιστάν. Ένα χαρούμενο κοριτσάκι που δεν πήγε ποτέ σχολείο. Έφυγε μαζί με την οικογένειά της διότι δεχόντουσαν απειλές από τους Ταλιμπάν επειδή ο πατέρας εργαζόταν στον ΟΗΕ. Οι Ταλιμπάν θεωρούσαν ότι δεν είναι μουσουλμάνοι επειδή είχαν έναν πιο μοντέρνο τρόπο ζωής. Έζησαν τον τρόμο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού πριν ακόμα πάρουν την εξουσία οι Ταλιμπάν.

Η 24χρονη αδερφή της Σοσάν δήλωσε στον «Π» ότι υπήρχαν παντού άνθρωποι των Ταλιμπάν. «Έπρεπε να αλλάζουμε συνεχώς τόπο κατοικίας και σχολείο για μην μας εντοπίσουν οι Ταλιμπάν και μας σκοτώσουν», ανέφερε. Η ίδια δεχόταν bullying στο σχολείο, έπεφτε θύμα ξυλοδαρμού από τους συμμαθητές της επειδή «ο πατέρας (της) λάμβανε καλό μισθό και δούλευε για τους Δυτικούς».

Ο 58χρονος πατέρας σπούδασε Μηχανολογική Μηχανική και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πακιστάν. Αναγκάστηκε να αφήσει πίσω του μια κόρη παντρεμένη σε μια περιοχή του Αφγανιστάν και να φύγει μαζί με τις άλλες δύο κόρες, έναν 15χρονο γιο και τη σύζυγό του. Η θλίψη στο πρόσωπο του πατέρα ήταν φανερή. «Πλήρωσα», είπε, «χιλιάδες δολάρια για να φύγω με τα παιδιά και τη σύζυγό μου από το Αφγανιστάν». Διέσχισαν το Ιράν και έφτασαν στην Τουρκία. Ακολούθως πλήρωσαν τους διακινητές δυόμισι χιλιάδες δολάρια για το κάθε μέλος της οικογένειας για να τους μεταφέρουν με πλοιάριο στην Κύπρο.

Ο 15χρονος γιος βρίσκεται κλεισμένος στη σκηνή και αρνείται να εξέλθει αυτής. Είναι σε πολύ κακή ψυχολογική κατάσταση και χρειάζεται στήριξη. Οι μέρες περνούν και η κατάσταση χειροτερεύει λόγω του πείσματος της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη που αρνείται να τους παρέχει το δικαίωμα της εξέτασης του αιτήματος για πολιτικό άσυλο.

Από το Σουδάν

Τον Απρίλιο του 2023 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στην πόλη Χαρτούμ, πρωτεύουσα του Σουδάν, μεταξύ παραστρατιωτικών και κυβερνητικών δυνάμεων. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν εγκλωβιστεί μέσα στη ζώνη των συγκρούσεων, με τις δυτικές κυβερνήσεις να καταστρώνουν και να εφαρμόζουν σχέδια εκκένωσης ξένων πολιτών. Ήταν τότε που η Κύπρος λειτούργησε ως ανθρωπιστικός διάδρομος, με την κυπριακή κυβέρνηση να κομπάζει για τη γεωστρατηγική αναβάθμιση της Κύπρου. Βέβαια ο ανθρωπιστικός διάδρομος ίσχυε μόνο για τους Δυτικούς. Οι Σουδανοί ήταν άνθρωποι ενός κατώτερου Θεού.

Στον προσφυγικό καταυλισμό της νεκρής ζώνης στην Αγλαντζιά υπάρχει ένας 24χρονος από το Σουδάν. Κατοικούσε στο Χαρτούμ με την αδελφή και τους γονείς του. «Γνωρίζαμε», είπε, «ότι τα πράγματα οδηγούνταν σε εμφύλιο και είχαμε αγοράσει προμήθειες». Όταν ξέσπασαν οι εχθροπραξίες κλείστηκαν στο σπίτι για τρεις ημέρες και ακολούθως πήραν το μεγάλο ρίσκο να μετακινηθούν εκτός του Χαρτούμ εν μέσω ανταλλαγής πυρών των αντιμαχόμενων πλευρών. «Πήγαμε στο σπίτι του παππού», δήλωσε, «για λίγες ημέρες και μετά αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε τη χώρα».

Ο 24χρονος από το Σουδάν περιέγραψε στον «Π» την τραγωδία της προσφυγιάς, λέγοντας ότι η οικογένεια κατέληξε μοιρασμένη σε τρεις διαφορετικές χώρες. «Ο πατέρας μου», σημείωσε, «βρίσκεται στην Αίγυπτο, η αδελφή και η μητέρα μου στη Σαουδική Αραβία κι εγώ στην Κύπρο». Στέλνει ηχητικά μηνύματα όποτε έχει στη διάθεση του ίντερνετ και ενημερώνει την οικογένειά του για την κατάστασή του. Με τον ίδιο τρόπο λαμβάνει νέα από τους δικούς του.

«Ο πατέρας μου», δήλωσε ο 24χρονος Σουδανός, «πάσχει από σοβαρή κατάθλιψη σήμερα διότι θεωρεί ότι έχει ευθύνες για το γεγονός ότι η οικογένεια διασκορπίστηκε σε τρία κράτη». Εξέφρασε δε τη μεγάλη του επιθυμία να δει την οικογένειά του επανενωμένη σε ειρηνικές συνθήκες. Με μεγάλη δυσκολία μίλησε για τον εαυτό του, λέγοντας ότι αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του στις Γραφικές Τέχνες δύο φορές. Το 2019, όταν ανατράπηκε ο Πρόεδρος της χώρας ύστερα από μαζικές διαδηλώσεις, και το 2023, που ξέσπασε ο εμφύλιος. Το αποτέλεσμα ήταν να μην μπορέσει να ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Συνθήκες διαβίωσης

Όλοι οι αιτούντες άσυλο που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη νεκρή ζώνη είναι εκτεθειμένοι στα στοιχεία της φύσης και στις ακραίες καιρικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένης της ζέστης, της σκόνης και της υγρασίας, χωρίς να έχουν πρόσβαση στο δικαίωμα υποδοχής που εγγυάται η εθνική και η κοινοτική νομοθεσία.

Σύμφωνα με την κ. Αιμιλία Στροβολίδου, η Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ) τους παρείχε σκηνές και κουβέρτες της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, τέσσερις φορητές τουαλέτες, ενώ έστησαν επιπλέον σκηνές που χρησιμοποιούνται ως χώροι υγιεινής.

Από τις 21 Ιουνίου, οι ανάγκες σε τρόφιμα καλύπτονται από τον Κυπριακό Ερυθρό Σταυρό και την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες με τρία γεύματα την ημέρα. Ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός παρέχει δύο γεύματα τις καθημερινές και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες καλύπτει το δείπνο και όλα τα γεύματα τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες. Η παράδοση των τροφίμων γίνεται μέσω της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός βασίζεται σε δωρεές για την παροχή των γευμάτων, οι οποίες δεν είναι πάντα αρκετές για να καλύψουν όλες τις ανάγκες. Η κυβέρνηση παρέχει κάποιες κονσέρβες τροφίμων και εμφιαλωμένο νερό.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εξέτασε τα άτομα και παραμένει σε συνεχή επικοινωνία μαζί τους παρέχοντας συμβουλές και υποστήριξη. Οι ανθρωπιστικές τους ανάγκες αυξάνονται και η σωματική και ψυχολογική τους κατάσταση επιδεινώνεται, καθώς συνεχίζουν να παραμένουν σε αυτές τις συνθήκες, ενώ υπάρχουν πολλά ευάλωτα σημεία μεταξύ των ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των επιζώντων της έμφυλης βίας και της εμπορίας ανθρώπων και των ατόμων που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, όπως καρκίνο, άσθμα και σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας.

Υπάρχουν καταγγελίες για φίδια στην περιοχή του καταυλισμού και εκφράζονται φόβοι για τραυματισμούς, ειδικά των παιδιών που περπατούν ξυπόλυτα. Υπάρχει επίσης ανάγκη για περισσότερα είδη υγιεινής και επαρκές νερό για σκοπούς υγιεινής.

Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία

Μέσα σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες οι αιτούντες άσυλο βρίσκουν τη δύναμη να φτιάξουν μια ξύλινη κατασκευή (βλ. φώτο), για να κάνουν γυμναστική και να εκτονώσουν το άγχος που τους προκαλεί ο ξεριζωμός της προσφυγιάς και η κοινωνική απομόνωση. Καταφέρνουν να διατηρήσουν την ανθρωπιά τους και τοποθετούν μέχρι και αυτοσχέδιες γλάστρες έξω από τα αντίσκηνα (βλ. φώτο). Το θέμα είναι αν εμείς οι πολίτες ενός κράτους που παραβιάζει μπροστά στα μάτια μας το ανθρωπιστικό διεθνές δίκαιο θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας.

Το ιστορικό των παράνομων pushback

Αποτροπιασμό προκαλούν σε κάθε πολίτη που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο οι καταγγελίες για παράνομες επαναπροωθήσεις των αιτούντων άσυλο από τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια καταδικαστέα πρακτική που θα φέρει το κυπριακό κράτος ενώπιον σοβαρών ευθυνών σε περίπτωση που οδηγηθούν αυτές οι υποθέσεις σε διεθνή δικαστήρια.

Η υπεύθυνη επικοινωνίας της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Κύπρου, Αιμιλία Στροβολίδου, αναφέρθηκε σε παρά πολλά περιστατικά επαναπροωθήσεων αιτούντων ασύλου. Πιο κάτω αναφέρονται όσα περιστατικά περιήλθαν στην αντίληψη της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Κύπρου τον τελευταίο καιρό.

15 Μαΐου: 14 αιτούντες άσυλο διαφορετικών εθνικοτήτων που προσπάθησαν να ζητήσουν διεθνή προστασία στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές απωθήθηκαν στη νεκρή ζώνη. Όλα τα άτομα ανέφεραν ότι μετέφεραν την επιθυμία τους να ζητήσουν άσυλο στους Κύπριους αστυνομικούς που περιπολούσαν περιμετρικά της νεκρής ζώνης, αλλά τους αρνήθηκαν την πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου.

2 Ιουνίου: 13 Σύροι ανακόπηκαν σε άλλο σημείο της νεκρής ζώνης, όπου παραμένουν εγκλωβισμένοι παρά το γεγονός ότι είχαν ζητήσει άσυλο. Έφθασαν στα κατεχόμενα με πλοίο από την Τουρκία και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στην Πράσινη Γραμμή και, σύμφωνα με πληροφορίες, έλαβαν οδηγίες από τους διακινητές να περάσουν στις ελεύθερες περιοχές.

7 Ιουνίου: Πέντε Σύροι αιτούντες άσυλο κατάφεραν να διαφύγουν από τη νεκρή ζώνη και κατευθύνθηκαν στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (Πουρνάρα). Αφού καταγράφηκαν στο Κέντρο κατά την άφιξή τους, εντοπίστηκαν από την Αστυνομία και στη συνέχεια απωθήθηκαν πίσω στη νεκρή ζώνη.

9 Ιουνίου: Τέσσερα από αυτά τα άτομα έφυγαν ξανά από τη νεκρή ζώνη, ενώ δύο, συμπεριλαμβανομένου ενός ασυνόδευτου ανηλίκου, αγνοούνται από τότε. Οι άλλοι δύο επέστρεψαν στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (Πουρνάρα) στις 11 Ιουνίου και όταν εντοπίστηκαν από την Αστυνομία σπρώχτηκαν πίσω στη νεκρή ζώνη την ίδια ημέρα.

12 Ιουνίου: Τέσσερις Σύροι επιχείρησαν να περάσουν και επίσης αναχαιτίστηκαν και εγκλωβίστηκαν μαζί με την υπόλοιπη ομάδα, παρά το γεγονός ότι είχαν ζητήσει άσυλο.

13 Ιουνίου: Τρεις Σύροι αιτούντες άσυλο, μεταξύ των οποίων ένας πατέρας με τη μικρή του κόρη, διέφυγαν από τη νεκρή ζώνη και πέρασαν στις ελεύθερες περιοχές. Εντοπίστηκαν από την Αστυνομία, οδηγήθηκαν στο αστυνομικό τμήμα της Δένειας και υποβλήθηκαν σε ανάκριση. Επιστράφηκαν όλοι στη νεκρή ζώνη στις 13 Ιουνίου.

30 Ιουνίου: Τρεις Αφγανοί επιχείρησαν να περάσουν και ανακόπηκαν και εγκλωβίστηκαν μαζί με τους υπόλοιπους αιτούντες άσυλο στην Αγλαντζιά. Ταυτοποιήθηκαν από την Αστυνομία και απωθήθηκαν πίσω στη νεκρή ζώνη.

2 Ιουλίου: Τρεις Αφγανοί που κατάφεραν να περάσουν στην ελεγχόμενη από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχή (χωριό Αθηένου) απωθήθηκαν στη συνέχεια στη νεκρή ζώνη. Ζήτησαν άσυλο, αλλά η κυπριακή Αστυνομία αρνήθηκε την εισδοχή τους.

4 Ιουλίου: Μια πενταμελής οικογένεια Αφγανών, με δύο ανήλικα και ένα ενήλικο παιδί, που είχαν φτάσει στα κατεχόμενα με πλοίο, πέρασε στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές. Αναχαιτίστηκαν από την Αστυνομία και μεταφέρθηκαν στη νεκρή ζώνη στην Αγλαντζιά.

5 Ιουλίου: Ένας νεαρός Ιρακινός, ο οποίος έφθασε αεροπορικώς στα κατεχόμενα μέσω Τουρκίας, πέρασε στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές και μετέβη στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (Πουρνάρα), όπου, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν έγινε δεκτός. Η Αστυνομία τον εντόπισε κοντά στο χωριό Δένεια και τον έσπρωξε πίσω στη νεκρή ζώνη μαζί με την ομάδα Σύρων στο Ακάκι.