«Εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω» - Φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας στην Κύπρο

Τα όσα συνέβησαν στη Χλώρακα και στη Λεμεσό δεν διαφέρουν από το ρατσιστικό επεισόδιο σε βάρος 29χρονης γυναίκας από το Κογκό, η οποία αν και με το βρέφος της στην αγκαλιά δέχθηκε ξυλοδαρμό από 44χρονο γιατί τόλμησε να του παραπονεθεί για το ελαττωματικό αυτοκίνητο που της πούλησε. Και η φράση «αυτή είναι η χώρα μου και θα κάνω ό,τι θέλω», που εκστόμισε ο νταής στη Λάρνακα κατά της ανυπεράσπιστης γυναίκας, γίνεται το μότο του κάθε ρατσιστή και ξενοφοβικού που με τον ίδιο τρόπο συμπεριφέρεται έναντι του αδύνατου, του ευάλωτου και του ανίσχυρου ξένου που θα βρεθεί μπροστά του.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, θορυβημένη από την κλιμάκωση της έντασης στη Χλώρακα, ανησυχεί και προειδοποιεί πως τέτοιες πράξεις βίας διασπούν την κοινωνική συνοχή και δημιουργούν διαιρέσεις στην κοινωνία. Και υποδεικνύει πως με την εφαρμογή μιας στρατηγικής ένταξης που μεταξύ άλλων θα προωθεί την κοινωνική ενσωμάτωση, θα ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς, και θα αντιμετωπίζει τη μισαλλοδοξία, θα φτιάξουμε κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς.

Θελήσαμε να μιλήσουμε με πρόσφυγες στην Κύπρο, να καταγράψουμε τον αγώνα και τις αγωνίες τους. Ο συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού Generation for Change CY, Etinosa Erevbenagie-Johnbull, μίλησε στον «Π» για αυτά που απασχολούν «κι αυτούς κι εμάς και όλους».

Κι όσο οι μέρες περνούσαν και ολοένα και περισσότερα δημοσιοποιούνταν, fake ή αλήθεια, σε ένα συμπέρασμα οδηγούσαν: «Μ’ από την κόλασή μου στο φωνάζω: εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω», από το συγκλονιστικό ποίημα «Αμαρτωλό», της Γαλάτειας Καζαντζάκη.

Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία

Τα επεισόδια ρατσιστικής βίας δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, για τον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό Generation for Change CY, λέει στον «Π» ο Etinosa Erevbenagie-Johnbull, συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του. Κι εξηγεί, πως, η ρητορική, και έλλειψη ουσιαστικού σχεδίου ένταξης και συμπερίληψης η παραπλανητική πληροφόρηση που διαχέεται μέσα στην κοινωνία, είναι φαινόμενα που οδηγούν σε καταστάσεις όπως αυτές που βίωσε και βιώνει η κοινότητα της Χλώρακας πρόσφατα αλλά και η κοινωνία γενικότερα, με τον αντίχτυπο να μην έχει μετριαστεί και τον θόρυβο να μην έχει κοπάσει.

«Η συνεχώς κλιμακούμενη ρητορική κατά των ξένων, αλλά και η παραπλανητική πληροφόρηση που διαχέεται διά μέσου πολλών τρόπων, οδηγούν σε καταστάσεις σωματικής και οικονομικής καταπίεσης, καθώς και λεκτικής βίας. Και χρόνο με τον χρόνο τα περιστατικά κατά προσφύγων πληθαίνουν, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από στοιχεία της Αστυνομίας», σημειώνει ο Etinosa Erevbenagie-Johnbull. Και προς επιβεβαίωση τούτων, υπενθυμίζει το επεισόδιο με τον ξυλοδαρμό 29χρονης από το Κόνγκο, με το βρέφος της στην αγκαλιά, καθώς κι ένα πρόσφατο γεγονός που αφορά τη βία που δέχθηκε παιδί αφρικανικής καταγωγής από συμμαθητές του στο σχολείο του.

Οι ευάλωτοι και οι προνομιούχοι

Είναι ευρέως αποδεκτό πως η υποδοχή που τυγχάνουν από την κυπριακή κοινωνία οι ξένοι ποικίλλει αναλόγως του βαλαντίου, του στάτους και του προφίλ που έχουν. Τα πρόσφατα, ουκ ολίγα παραδείγματα κυπροποίησης αλλοδαπών και παραχώρησης προς αυτούς των προνομιών της Κυπριακής Δημοκρατίας, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Ο συνομιλητής μας, ξεκαθαρίζει πως δεν είναι πάντα και τα πάντα εύκολα για τους αλλοδαπούς αθλητές, για παράδειγμα, ή τους οικονομικά ισχυρότερους από άλλους ξένους που φτάνουν στην Κύπρο ή επιλέγουν να ζήσουν στο νησί μας. Ωστόσο, όλοι αυτοί «έχουν μια προνομιακή μεταχείριση.

Σε αντίθεση με πρόσφυγες που αντιμετωπίζουν μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα και βιώνουν καταστάσεις που καθόλου εύκολες είναι για τη διαβίωσή τους», σημειώνει. Κι αν αναλογιστεί κανείς τα περιστατικά βίας κατά ντελιβεράδων, ασιατικής ή άλλης καταγωγής, ακόμα και πρόσφατα στη Λεμεσό, δεν έχει παρά να συμφωνήσει με τις επισημάνσεις του διευθύνοντα συμβούλου της ΜΚΟ.

Ασφάλεια

Ερωτηθείς τι φταίει για τα φαινόμενα βίας ή εκφοβισμού, για τα περιστατικά που στόχο έχουν τους ξένους και την παρουσία τους σε μια τρίτη χώρα, στην προκειμένη περίπτωση στην Κύπρο, ο συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του Generation for Change CY, υποδεικνύει πως πρόκειται για έναν συνδυασμό παραγόντων με κυριότερη την έλλειψη πολιτικής βούλησης για ρεαλιστική και αποτελεσματική διαχείριση του προσφυγικού, ζήτημα που ταλανίζει γενικότερα την Ευρώπη.

Και ποια είναι η θεραπεία; Και πώς θα επιλυθεί ένα τόσο μεγάλο ζήτημα που αφορά στην υποδοχή και αποδοχή των ξένων στην κοινωνία μας;

«Μα με ολοκληρωμένες πολιτικές που θα διασφαλίζουν την ασφάλεια των ανθρώπων, ανεξάρτητα από φυλή, χρώμα και θρησκεία. Απαιτείται ένα καλά οργανωμένο σχέδιο που θα περιλαμβάνει την ένταξη και συμπερίληψη αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία. Και πρέπει να εκπονηθεί, ενσωματώνοντας τα ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα ένταξης. Να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί σε συνεργασία και με τις ίδιες τις κοινότητες μεταναστών και προσφύγων, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, κρατικές υπηρεσίες, την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Να μην δημιουργηθεί από άλλους, οι οποίοι θα έρθουν να πουν: Αυτό είναι το πρόγραμμα, υλοποιήστε το. Πρέπει να σχεδιαστεί από ανθρώπους που γνωρίζουν πως πρέπει να ληφθούν υπόψη απόψεις, ανησυχίες και εμπειρίες αυτών που δούλεψαν, σχεδίασαν και υλοποίησαν τέτοια προγράμματα».

Η εμπειρία των χρόνων και η συσσωρευμένη σοφία από τα εκατομμύρια των προσφύγων σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης καταδεικνύει πως απαιτούνται πράγματα τα οποία έπρεπε να θεωρούνται αυτονόητα. Κι όπως εξηγεί ο Etinosa Erevbenagie-Johnbull, «τα σχέδια και προγράμματα στήριξης και προστασίας των προσφύγων, πρέπει να περιλαμβάνουν ασφαλείς οδούς για τους ανθρώπους που μετακινούνται από μια περιοχή σε άλλη, για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι σε θάλασσα, ως επί το πλείστο. Πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικοί διάδρομοι για τους κλιματικούς πρόσφυγες. Τους ανθρώπους δηλαδή που προσφυγοποιούνται όχι λόγω πολέμου ή βίας αλλά γιατί η κλιματική αλλαγή καθιστά τις χώρες τους αφιλόξενες και χωρίς πόρους για να τους θρέψουν. Πρέπει να υπάρχουν, επίσης, και εναλλακτικοί οδοί για τους οικονομικούς μετανάστες. Πρέπει να υπάρχει παροχή πρόσβασης σε ευκαιρίες εκπαίδευσης κατάρτισης», σημειώνει. Και υποδεικνύει πως αυτό που μέχρι τώρα γίνεται, είναι η πρόσβαση σε σχέδια εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και κατάρτισης, μέσα από ευρωπαϊκά ή άλλα προγράμματα, που ωστόσο έχουν όμως ημερομηνία λήξης. Και αναλαμβάνουν μετά εθελοντές και ΜΚΟ να διεκπεραιώσουν. «Θα πρέπει, επίσης, να υπάρχει και ένας μηχανισμός, ένα πρόγραμμα αναγνώρισης των ικανοτήτων που έχουν οι άνθρωποι αυτοί. Ανάπτυξη και απασχόληση στην εργασία χωρίς περιορισμούς για τους αιτητές ασύλου, δημιουργία ευκαιριών για συνέργειες ανάμεσα σε ντόπιους και πρόσφυγες, εκπαίδευση για όλους, οδοί για τη νομιμοποίηση και την παραχώρηση υπηκοότητας σε αυτούς που δικαιούνται», είναι στοιχεία τα οποία πρέπει να ενσωματώνονται σε σχέδια και προγράμματα στήριξης προσφύγων.

Δεν είναι μονόδρομος

Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα, όπως ιδιαίτερα εμφανίζονται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ή αλλού, ρωτήσαμε «γιατί τόση οργή» απέναντι στους ξένους και τι την προκαλεί.

«Δεν είναι μονόδρομος τα πράγματα. Δεν γνωρίζουν μόνο οργή οι πρόσφυγες και μετανάστες στην Κύπρο. Γνωρίζουν και την εκτίμηση και τον σεβασμό, την κατανόηση και τη φροντίδα. Και οι ίδιοι νιώθουν ευγνωμοσύνη γιατί στο νησί αυτό μπορούν να ξεκινήσουν μια νέα ζωή», τονίζει ο συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του Generation for Change CY. Η κλιμάκωση της ρητορικής μίσους είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί. Το αφήγημα της ξενοφοβίας πολλαπλασιάζει το μίσος, αυξάνει τον εκφοβισμό. Ιδιαίτερα απέναντι στους πιο ευάλωτους που είναι τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες, οι γυναίκες μουσουλμανικής καταγωγής που λόγω ενδυμασίας στοχοποιούνται ευκολότερα από άλλους, σύμφωνα με τον συνομιλητή μας.

Κοντά μας αλλά... μακριά μας

Τα γεγονότα στη Χλώρακα όσο κι αν μας λυπούν δεν πρέπει να μας εκπλήττουν. Γιατί, δυστυχώς, η τάση της απόρριψης και της στοχοποίησης που εκκολάπτεται καθημερινά βρίσκει στήριξη σε δημόσιες δηλώσεις και πρακτικές του τύπου «να διασφαλίσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα όσων δικαιούνται να τα έχουν». Ως και το θεμελιώδες δικαίωμα της προστασίας, της ασφάλειας και της ευημερίας παραχωρείται α λα καρτ. Η ρητορική και το αφήγημα έναντι προσφύγων, αιτητών ασύλου και μεταναστών, όπως αυτά παρουσιάζονται καθημερινά στη δημόσια σφαίρα, βρίσκουν απήχηση ανάμεσα στην κοινωνία. Και έρευνα που έγινε από το Πανεπιστημιακό Κέντρο Ερευνών Πεδίου του Πανεπιστημίου Κύπρου, εκ μέρους της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο, καταδεικνύει πως ο αρνητισμός και η εκφορά ξενοφοβικού λόγου, επηρεάζει στάσεις και συμπεριφορές πολιτών, έναντι αυτής της κατηγορίας ανθρώπων.

Την ώρα που το ζήτημα της ένταξης και ενσωμάτωσης προσφύγων, μεταναστών και αιτητών ασύλου στις τοπικές κοινωνίες καθίσταται κεντρικό θέμα συζήτησης και θεμελιώδης αρχή του προσφυγικού/μεταναστευτικού ζητήματος σε όλο τον κόσμο, στην Κύπρο καταγράφεται μια σημαντική στροφή προς περισσότερο

αρνητικές στάσεις απέναντι στην ένταξη. Ακόμα, παρατηρείται υπερβολή και υπερεκτίμηση σε ό,τι αφορά στα επιδόματα που δικαιούνται να λαμβάνουν οι αιτητές ασύλου μηνιαία, καθώς και σε άλλα ποσά που αφορούν σε κρατικές οικονομικές δαπάνες.

Σε σύγκριση με προηγούμενη, παρόμοια έρευνα, η τελευταία καταγράφει αυξημένη τάση που ευνοεί την απομόνωση αντί την ενσωμάτωση προσφύγων και αιτητών ασύλου. Η κοινωνία μας επιλέγει τους καταυλισμούς ως τρόπο φιλοξενίας προσφύγων και αιτητών ασύλου και απορρίπτει ολοένα και περισσότερο την ένταξη τους στην κοινωνία. «Αυτό πιθανώς να οφείλεται στον κυρίαρχο πολιτικό και δημόσιο λόγο όπου και απουσιάζει η συνιστώσα της ένταξης των προσφύγων», καταγράφει στα συμπεράσματά της η έκθεση.

Η κοινωνία συγκινείται από το δράμα των προσφύγων, όταν το βλέπει να εκτυλίσσεται στους τηλεοπτικούς δέκτες. Αναγνωρίζει τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης τους, όσο όμως «είναι μακριά μας». Μπορεί η πλειοψηφία να ανταποκρίνονται σε εκκλήσεις για βοήθεια (συλλογή τροφίμων, ρούχων ή άλλης υποστήριξης), εντούτοις, αυτή η στάση προσεγγίζει περισσότερο τη φιλανθρωπία και λιγότερο την αναγνώριση του δικαιώματος για παροχή ασύλου και ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία. Αυτό επιβεβαιώνει και η στάση της πλειοψηφίας στο ζήτημα της χορήγησης υπηκοότητας στους πρόσφυγες, που είναι αρνητική.

Οι φωτογραφίες στο κείμενο προέρχονται από τη σελίδα generationforchangecy.org