Zητούνται εργαλεία διερεύνησης καταγγελιών

Η υπόθεση εναντίον εκπαιδευτικού σε πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, ο οποίος κατηγορείται μεταξύ άλλων για απόπειρα άγρας παιδιών για σεξουαλικούς σκοπούς και βρίσκεται πλέον ενώπιον του Κακουργιοδικείου, δεν είναι η μοναδική στο είδος της, ούτε πρέπει να ξεχαστεί. Όχι για να στοχοποιηθεί η συγκεκριμένη ομάδα εργαζομένων, αλλά για να είναι όλοι, γονείς, μαθητές και αρμόδιες υπηρεσίες σε εγρήγορση αφού, όπως λέει στον «Π» η επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Δέσπω Μιχαηλίδου, το γραφείο της δέχεται «σωρεία παραπόνων αναφορικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν γενικότερα τα παιδιά-θύματα του σοβαρού αδικήματος της σεξουαλικής κακοποίησης καθώς φαίνεται ότι δεν λαμβάνονται όλα εκείνα τα απαραίτητα μέτρα για την αποτελεσματική εφαρμογή του Νόμου, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζονται επαρκώς τα δικαιώματα του παιδιού, ως επιβάλλεται».

Η ίδια έχει προβεί σε συστάσεις προς το Υπουργείο Παιδείας για τη δημιουργία των εργαλείων εκείνων που θα βοηθήσουν στη διερεύνηση των παραπόνων και καταγγελιών και στον καθορισμό των υποχρεώσεων των εκπαιδευτικών, ωστόσο παρατηρείται καθυστέρηση στην υλοποίησή τους. Ταυτόχρονα, όμως, όπως αρμοδίως πληροφορείται η εφημερίδα μας, δεν θεωρείται επαρκής και η στήριξη μαθητών και γονέων από την ελλιπώς στελεχωμένη Επιτροπή Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, η οποία ακόμη λειτουργεί «πυροσβεστικά», παρά το ότι έχουν γίνει κάποια βήματα βελτίωσης.

Ισχυρό δίχτυ προστασίας

Το γραφείο της επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού λαμβάνει κατά καιρούς καταγγελίες για περιστατικά βίας και άλλες κακοποιητικές/ακατάλληλες συμπεριφορές κατά παιδιών από εκπαιδευτικούς, τόσο από τα ίδια τα παιδιά όσο και από ενήλικες που έρχεται στην αντίληψή τους το περιστατικό. Όπως επισημαίνει η Δέσπω Μιχαηλίδου, «το Νομοθετικό Πλαίσιο, όπως είναι διαμορφωμένο στη χώρα μας, παρέχει ισχυρό δίχτυ προστασίας στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης», καθώς «οι υποχρεώσεις του κράτους απορρέουν από σωρεία νομοθετημάτων και του διεθνούς και ενωσιακού δικαίου για πρόληψη των αδικημάτων, για προστασία των παιδιών και άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον όσων εμπλέκονται σε αδικήματα που αφορούν σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση παιδιού». Συγκεκριμένα από:

• Τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Άρθρα 34 και 39).
• Τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης η οποία εφαρμόζεται και σε σχέση με παιδιά-κορίτσια.
• Τη Σύμβαση Λανζαρότε που αφορά ειδικά την προστασία των παιδιών από σεξουαλική κακοποίηση.
• Την Οδηγία 2011/93/ΕΕ σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας.
• Τον περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Σεξουαλικής Κακοποίησης, της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας Νόμο του 2014 [91(Ι)/2014].
• Την Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας 2021-2023.
• Την Επίσημη Δήλωση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτρόπων για το Παιδί (ENOC), για μία «Περιεκτική Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση και οι Σχέσεις των Νέων: Το δικαίωμα των παιδιών στην ενημέρωση» (2017).

Συστάσεις που εκκρεμούν

Παρά την ύπαρξη των πιο πάνω, η επίτροπος εξακολουθεί να λαμβάνει σωρεία παραπόνων για προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν παιδιά τα οποία πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, κάτι που δείχνει πως δεν λαμβάνονται όλα εκείνα τα μέτρα για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους. Κατά καιρούς, επισημαίνει η κ. Μιχαηλίδου, έχει προχωρήσει σε συστάσεις προς το Υπουργείο Παιδείας. Ειδικότερα, αναφέρει πως για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των περιστατικών βίας εναντίον παιδιών εντός του σχολικού πλαισίου, και συγκεκριμένα περιστατικών σεξουαλικής βίας από εκπαιδευτικούς, «θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό οι σχολικές μονάδες να διαθέτουν μηχανισμό υποβολής και διερεύνησης παραπόνων, ώστε οι ανησυχίες των παιδιών και των γονιών τους να τυγχάνουν άμεσου και σωστού χειρισμού». Η επίτροπος διευκρινίζει, ωστόσο, ότι εάν οι αναφορές αφορούν παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών, οι οποίες ξεφεύγουν από την αρμοδιότητα της σχολικής μονάδας, τότε πρέπει να τυγχάνουν χειρισμού από την αρμόδια Αρχή. Παράλληλα, έχει επισημάνει ότι επιβάλλεται η δημιουργία κώδικα επαγγελματικής συμπεριφοράς ο οποίος να ορίζει τις υποχρεώσεις των εκπαιδευτικών όσον αφορά την επαφή τους με τα παιδιά.

Παρά την υποβολή των πιο πάνω συστάσεων προς το αρμόδιο υπουργείο με τη δημοσιοποίηση σχετικής Θέσης το 2017 με τίτλο «Θέση της επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, καθόσον αφορά την ύπαρξη φιλικού προς το παιδί μηχανισμού υποβολής παραπόνου στον χώρο της εκπαίδευσης, 31/12/2017)», ακόμα εκκρεμεί η υλοποίησή τους από το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, λέει η Δέσπω Μιχαηλίδου. Το γεγονός αυτό, υπογραμμίζει η επίτροπος, αφήνει τα παιδιά εκτεθειμένα στον κίνδυνο κακομεταχείρισης από εκπαιδευτικούς, οι οποίοι έχουν καταγγελθεί μεν, δεν έχουν υποστεί τις συνέπειες των πράξεών τους δε, ούτε και έχουν ληφθεί, από πλευράς αρμόδιας Αρχής, οι απαραίτητες ενέργειες για πρόληψη παρόμοιων συμπεριφορών στο μέλλον.

Εκσυγχρονισμός διαδικασιών

Όπως πληροφορείται αρμοδίως ο «Π», το Υπουργείο Παιδείας αυτήν την περίοδο βρίσκεται στη διαδικασία αναθεώρησης του εγχειριδίου για αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, το οποίο εξεδόθη το 2017. Στο εν λόγω εγχειρίδιο περιλαμβάνεται μία παράγραφος η οποία καθορίζει τις ενέργειες που πρέπει να κάνει το σχολείο σε περίπτωση εμπλοκής εκπαιδευτικού σε αυτού του είδους το αδίκημα. Ωστόσο, λόγω του ότι κάποιες διαδικασίες δεν καθορίζονταν με ξεκάθαρο τρόπο, το 2021 έγινε μια αναθεώρηση του σχετικού κεφαλαίου του εγχειριδίου, το οποίο όμως χρειάζεται αναθεώρηση στην ολότητά του. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη με σκοπό να ολοκληρωθεί πριν από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, τον Σεπτέμβριο του 2023.

Οι ίδιες πηγές επιβεβαιώνουν επίσης το γεγονός ότι ο κώδικας επαγγελματικής συμπεριφοράς για τους εκπαιδευτικούς εκκρεμούσε, αλλά ολοκληρώθηκε πριν από έναν περίπου μήνα. Ο εν λόγω κώδικας δεν περιλαμβάνει πρόνοιες μόνο για θέματα σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και για το ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενημερώνονται και να διαχειρίζονται θέματα bullying, ενδοσχολικής βίας, και άλλου είδους, για τυχόν προβλήματα που στερούν από τα παιδιά την παρουσία τους στο σχολείο και για διάφορα άλλα ζητήματα.

Ελλιπής ψυχολογική στήριξη

Η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, η οποία αναλαμβάνει τη στήριξη μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών, φαίνεται πως δεν μπορεί να επιτελέσει τα καθήκοντά της στην ολότητά τους, εξαιτίας προβλημάτων στελέχωσης που αντιμετωπίζει διαχρονικά. Όπως έχει αναφερθεί από αρμόδιες πηγές στον «Π», έγινε τον Νοέμβριο του 2022 πρόσληψη 22 νέων ατόμων στην υπηρεσία, με τα μαθηματικά ωστόσο να εξακολουθούν να μην βγαίνουν, αφού συνολικά η υπηρεσία διαθέτει 65 εκπαιδευτικούς ψυχολόγους οι οποίοι δρουν στο πεδίο και άλλους 5 στη διοίκηση, οι οποίοι πρέπει να ασκούν εποπτεία σε παγκύπρια βάση. Συγκεκριμένα, ο φόρτος εργασίας, πριν από τις προσλήψεις και μετά από αυτές, έχει ως εξής:

• Πριν από τις νέες προσλήψεις, αναλογούσε 1 εκπαιδευτικός ψυχολόγος για 2.700 μαθητές.
• Μετά τις νέες προσλήψεις, αναλογεί 1 εκπαιδευτικός ψυχολόγος για 1.800 μαθητές.
• Με βάση ευρωπαϊκά δεδομένα, πρέπει να αναλογεί 1 εκπαιδευτικός ψυχολόγος για 500 μαθητές.

Αν υπήρχε η δυνατότητα εφαρμογής των ευρωπαϊκών προτύπων (1/500) οι εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι θα μπορούσαν να ασχολούνταν και με την πρόληψη των δυσάρεστων καταστάσεων, τονίζουν οι ίδιες πηγές. Δηλαδή, θα επισκέπτονταν συχνότερα -ήτοι, κάθε εβδομάδα- τα σχολεία τα οποία τους ανατίθενται, για καλύτερη και πιο αποτελεσματική επικοινωνία με τους μαθητές, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, για ενημέρωση και πρόληψη καταστάσεων. Οι 22 προσλήψεις έχουν βελτιώσει κάπως τις συνθήκες, ως προς το θέμα της συχνότητας της παρουσίας των εκπαιδευτικών ψυχολόγων στα σχολεία, ωστόσο εξακολουθούν να δρουν ως «πυροσβέστες», αφότου προκύψει οποιοδήποτε πρόβλημα.

Εφόδιο η διαπαιδαγώγηση

Το μάθημα της Περιεκτικής Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης θα ενταχθεί στα αναλυτικά προγράμματα και θα διδάσκεται πλέον στα σχολεία, με την επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού να τάσσεται, για πολλοστή φορά, υπέρ αυτής της απόφασης με μια ξεκάθαρη δήλωση:

«Εδώ και χρόνια, άποψη του θεσμού που εκπροσωπώ, είναι ότι η συμπερίληψη της υποχρεωτικής περιεκτικής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης (ΠΣΔ) στα αναλυτικά προγράμματα της Κύπρου, από την προσχολική ακόμα ηλικία, ήταν και είναι αναγκαία και επιβαλλόμενη: επιστημονικά τεκμηριωμένη, παιδαγωγικά προσανατολισμένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες και στις σημερινές πραγματικότητες των παιδιών σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Σχετική είναι και η θέση του Γραφείου του 2017, με τίτλο: «Θέση επιτρόπου αναφορικά με το δικαίωμα των παιδιών σε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση». Μέσα από την ΠΣΔ ενδυναμώνουμε τα παιδιά μας προκειμένου να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να αντιδρούν στο ενδεχόμενο κάθε συμπεριφοράς που παραβιάζει την προσωπική τους αξιοπρέπεια ή/και τους προκαλεί αρνητικά συναισθήματα. Πόσω μάλλον όταν μια τέτοια συμπεριφορά προέρχεται από έναν ενήλικα, στον ρόλο του εκπαιδευτικού με θέση εξουσίας σε σχέση με το παιδί.

Θέλω να αντιληφθούν η πολιτεία, οι γονείς, η σχολική κοινότητα ότι τα προγράμματα ΠΣΔ στοχεύουν στην προστασία του παιδιού και να αναγνωρίσουν ότι η προστασία του παιδιού δεν εξαντλείται στη φυσική προστασία: επεκτείνεται στην παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων ζωής με τις οποίες το παιδί, στο μέτρο του δυνατού, μπορεί να προλάβει ή/και να διαχειριστεί επικίνδυνες καταστάσεις για την υγεία και την ασφάλειά του. Στο πλαίσιο της ΠΣΔ η γνώση της κοινωνικής πραγματικότητας και η συμφιλίωση του παιδιού με τον ίδιο τον συναισθηματικό του κόσμο αποτελούν εφόδια για αντιμετώπιση εξωτερικών κινδύνων εκμετάλλευσης και κακοποίησης, τα οποία θα το βοηθήσουν να προστατεύσει τον εαυτό του, να θέσει τα όριά του, να πάρει υπεύθυνες απαντήσεις που θα αποφορτίσουν τη συναισθηματική του σύγχυση, την ανασφάλεια και τη μειωμένη, κατά περίπτωση, αυτοπεποίθησή του.