Η άγνωστη πτυχή της ενδοοικογενειακής βίας

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), το 2019, οι κλήσεις για βοήθεια έφτασαν τις 1.288, ενώ το 2021 εκτοξεύθηκαν στις 2.854. Η πανδημία του κορωνοϊού τράβηξε εν μέρει το χαλί, κάτω από το οποίο κρυβόταν το πρόβλημα, με τον εγκλεισμό να αυξάνει τα περιστατικά βίας. Κατά το πρώτο lockdown, τον Μάρτιο του 2020, υπήρχαν 10 αναφορές την ημέρα στο ΣΠΑΒΟ για ενδοοικογενειακή βία, με τα θύματα στις πλείστες των περιπτώσεων να είναι γυναίκες. Σίγουρα, οι αριθμοί αυτοί δεν ανταποκρίνονται στο πραγματικό πρόβλημα της βίας εναντίον των γυναικών, καθώς τα θύματα δεν καταγγέλλουν με ευκολία και χρειάζεται αρκετός χρόνος και ψυχική δύναμη για να μπορέσουν να πάρουν την απόφαση αυτή. Ακόμη όμως και αυτές που βρίσκουν τη δύναμη και αποφασίζουν να μιλήσουν, δεν βρίσκουν την απαραίτητη στήριξη. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι τα θύματα χρειάζονται μόνο ψυχολογική υποστήριξη, εξαιτίας του μετατραυματικού στρες που βιώνουν, ωστόσο θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη και οι σωματικές συνέπειες της επαναλαμβανόμενης βίας. H ενδοοικογενειακή βία χαρακτηρίζεται από ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο κακοποίησης, με τον λαιμό, το πρόσωπο και το κεφάλι να είναι τα κυριότερα σημεία που δέχονται αλλεπάλληλα κτυπήματα. Εκτός όμως από τους μώλωπες σε διάφορα σημεία του σώματος, υπάρχουν και τα κτυπήματα που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι, αλλά μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα μελλοντικά. Οι γυναίκες διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο μόνιμης αναπηρίας που προκαλείται από επαναλαμβανόμενους τραυματισμούς στον εγκέφαλο, εάν χτυπιούνται ή στραγγαλίζονται τακτικά. Ωστόσο, λόγω του ότι οι επιζώντες συχνά αγνοούν ότι έχουν υποστεί εγκεφαλικό τραυματισμό, είναι απίθανο να αναζητήσουν φροντίδα.

B.R.A.I.N. Project

Με όραμα και στόχο την εξάλειψη της βίας, το Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης (ΚΕΝ) του Πανεπιστημίου Κύπρου, το οποίο είναι κορυφαίο ερευνητικό κέντρο για τη μελέτη του εγκεφάλου, του νου και της ανθρώπινης συμπεριφοράς στην Κύπρο, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), δημιούργησε το ερευνητικό πρόγραμμα B.R.A.I.N. Πρόκειται για ένα πρωτότυπο και καινοτόμο πρόγραμμα το οποίο έχει ως βασικό στόχο να βελτιστοποιήσει τα υφιστάμενα πρωτόκολλα για τα άτομα που καταγγέλλουν ενδοοικογενειακή βία. Στοχεύει δηλαδή στο να πάει τα πρωτόκολλα ένα βήμα παραπέρα, δίνοντας έμφαση τόσο στο ψυχολογικό κομμάτι, όσο και στο κομμάτι της σωματικής ακεραιότητας. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι το πρώτο στην Κύπρο και ίσως και στην Ευρώπη, το οποίο προσπαθεί να καταγράψει τις κρανιοεγκαφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ) στις γυναίκες που βιώνουν ή έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή/συντροφική βία προκειμένου να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των δύο, προάγοντας τη σωματική και ψυχική υγεία αυτού του πληθυσμού. Το B.R.A.I.N. Project επικεντρώνεται στον τομέα της ενδοοικογενειακής και συντροφικής βίας και σε μία από τις παραγκωνισμένες συνέπειές της, την κρανιοεγκεφαλική κάκωση (ΚΕΚ). Το πρόγραμμα αυτό δημιουργήθηκε έτσι ώστε να γεφυρώσει τόσο το χάσμα ανάμεσα στην ενδοοικογενειακή/συντροφική βία και στις ΚΕΚ, όσο και το χάσμα ανάμεσα στην έρευνα και την πρακτική, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση νέων πρακτικών και νομοθεσιών που θα συμβάλουν με τη σειρά τους στην καλύτερη ποιότητα ζωής του συγκεκριμένου πληθυσμού. Μέχρι στιγμής, τα δεδομένα συλλέχθηκαν μεταξύ Νοεμβρίου 2021 και Μαΐου 2022. Οι συμμετέχοντες ήταν 276 ενήλικες γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής/συντροφικής βίας, που κάλεσαν τη γραμμή βοήθειας (1440) που παρέχεται από τον ΣΠΑΒΟ στην Κύπρο. Από τις 276 γυναίκες που κάλεσαν τη γραμμή έκτακτης ανάγκης του ΣΠΑΒΟ, οι 165 (59,8%) υπέστησαν σωματική κακοποίηση. Από αυτές που υπέστησαν σωματική κακοποίηση, το 21,5% ανέφερε επεισόδια βίας με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικής βλάβης. Η συλλογή δεδομένων για αυτή τη φάση του προγράμματος συνεχίζεται και αναμένεται να ολοκληρωθεί τέλη Ιανουαρίου. Καθώς, ταυτόχρονα, συνεχίζεται και η 2η φάση του προγράμματος που αφορά τις νευροψυχολογικές αξιολογήσεις. Η συμβολή των γυναικών που αντιμετώπιζαν ή αντιμετωπίζουν ενδοοικογενειακή/συντροφική βία είναι σημαντική, λόγω του ότι με τη συμβολή της δεν επωφελείται μόνο η ίδια, καθώς και άλλες τόσες γυναίκες που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση. H διδακτορική φοιτήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου Φλώρα Νικολάου είναι η ειδική επιστήμονας που ασχολείται με το B.R.A.I.N., στα πλαίσια της διατριβής της, με επόπτρια τη δρα Φώφη Κωνσταντινίδου. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) και λαμβάνει επιχορήγηση από τον Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Η κ. Νικολάου μίλησε στον «Π» για το πώς γεννήθηκε η ιδέα και ποιος είναι ο στόχος του προγράμματος. Η ίδια αναφέρθηκε στα κενά που υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως προς τα θέματα που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία και τις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ). «Είχαμε πάει με τη δρα Κωνσταντινίδου στο Συνέδριο Ιατρικής Αποκατάστασης στις ΗΠΑ το 2019, στο οποίο η δρ Κωνσταντινίδου είναι μέρος του διοικητικού συμβουλίου, και από εκεί γεννήθηκε η ιδέα, βλέποντας και συζητώντας με άλλους ειδικούς του χώρου, τις ανάγκες αυτού του πληθυσμού», είπε η κ. Νικολάου.

Δεν είναι μόνο οι αριθμοί

Το πρόγραμμα χωρίζεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη αφορά την καταγραφή των κτυπημάτων που θέτουν σε ρίσκο τις γυναίκες για ΚΕΚ, κάτι που γίνεται μέσα από τη γραμμή βοήθειας του ΣΠΑΒΟ (1440). Στη δεύτερη φάση, γίνεται νευροψυχολογική αξιολόγηση, μέσω προσωπικών συνεντεύξεων με το κάθε θύμα. Σκοπός της δεύτερης φάσης είναι να εντοπίσει τόσο δυνάμεις όσο και αδυναμίες των γυναικών που μπορεί να έχουν μετατραυματικό στρες, σε συνδυασμό με ΚΕΚ. Η κ. Νικολάου αναφέρθηκε και στις επιμέρους δυσκολίες που υπάρχουν, επισημαίνοντας ότι αρκετά θύματα είναι διστακτικά στο να ανοιχτούν και να μιλήσουν. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να τονισθεί ότι οι αξιολογήσεις γίνονται σε ένα ασφαλές περιβάλλον με πλήρη εμπιστευτικότητα στα προσωπικά δεδομένα. Μέσω της συμβολής τους, οι γυναίκες στην έρευνα βοηθούν όχι μόνο τον εαυτό τους αλλά και άλλες γυναίκες που βρίσκονται στην ίδια θέση, αφού στόχος είναι να υπάρξει ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα και να τροποποιηθούν πρακτικές και νομοθεσίες και να δημιουργηθούν στοχευμένα προγράμματα παρέμβασης. Παρόλο που η ερευνά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, η κ. Νικολάου σημείωσε ότι ήδη έχουν εντοπιστεί διάφορα ζητήματα ως προς το ότι οι γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας, σε πολλές περιπτώσεις, αρνούνται να παραδεχθούν ότι υπάρχει πρόβλημα, και γι’ αυτό πολλές φορές συνεχίζουν να διαμένουν στο ίδιο σπίτι με τον δράστη. Η ίδια, σχολιάζοντας τα στοιχεία που προκύπτουν μέχρι στιγμής από τη μελέτη, σημείωσε ότι δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο τους αριθμούς. «Πίσω από κάθε αριθμό, βρίσκεται μια γυναίκα η οποία βιώνει ενδοοικογενειακή βία, και συνεχίζει να έρχεται αντιμέτωπη με όλες τις δυσκολίες και τις συνέπειες αυτής της κατάστασης, για αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να δημιουργηθούν στοχευμένες πρακτικές αξιολόγησης για θέματα όπως και οι ΚΕΚ και κατ’ επέκταση προγράμματα παρέμβασης». Η πιο πάνω έρευνα εμπίπτει στα πλαίσια των δράσεων του Κέντρου Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης (ΚΕΝ) για τις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Στα πλαίσια αυτών των δράσεων, το ΚΕΝ σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, διοργανώνει την πρώτη παγκύπρια ημερίδα με τίτλο: «Ο άνθρωπος πίσω από την Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση». Στόχος της συγκεκριμένης ημερίδας, μεταξύ άλλων, είναι η ενημέρωση του κοινού και των αρμοδίων σωμάτων για τις επιπτώσεις των Κρανιοεγκεφαλικών Κακώσεων (ΚΕΚ) στην Κύπρο, η ανταλλαγή εισηγήσεων για τη διαμόρφωση πολιτικών για αποτελεσματική αντιμετώπιση και αποκατάσταση. Παράλληλα, θα παρουσιαστούν αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες που διεξάγονται στην Κύπρο και θα γίνει πληροφόρηση για κρατικές παροχές και ευκαιρίες για επανένταξη ατόμων με ΚΕΚ. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, θα δοθεί το βήμα σε άτομα με προσωπικά βιώματα ΚΕΚ μέσω των ομάδων συζήτησης.

Η ημερίδα προσφέρεται δωρεάν και εξ ολοκλήρου με φυσική παρουσία την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2022, στις 13.00. Για περαιτέρω πληροφορίες, παρακαλώ επικοινωνείτε στο 22 894437 ή στο can@ucy.ac.cy.