Ένα κορυφαίο θρησκευτικό συγκρότημα των βυζαντινών χρόνων στο Ακρωτήρι

Σ’ όλη του τη μεγαλοπρέπεια αποκαλύπτεται χρόνο με τον χρόνο από την αρχαιολογική σκαπάνη στη δυτική ακτή της χερσονήσου του Ακρωτηρίου, ένα κορυφαίο μνημείο των βυζαντινών χρόνων. Η ανασκαφή στα Καταλύματα των Πλακωτών επικεντρώθηκε φέτος στη νότια πτέρυγα ενός τεράστιου συγκροτήματος, η οποία συμπεριλαμβάνει ένα σύμπλεγμα από δύο ναούς, συνολικού μήκους 100 μέτρων, εκατέρωθεν περίστυλου αιθρίου, με χώρους εγκατάστασης που δεν έχουν ακόμα διερευνηθεί. Ένα δεύτερο αίθριο έχει αρχίσει να αποκαλύπτεται στη βόρεια πλευρά του ανατολικού ναού. Ο πρώτος ναός, που ερευνήθηκε μεταξύ 2007-2010, ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με εγκάρσιο κλίτος, παραλλαγή δηλαδή σταυρόσχημου ναού, με πλάτος 36 μέτρα και μήκος 29, χωρίς την εξέχουσα αψίδα, που συναποτελεί τμήμα μίας κεντρικής υπερυψωμένης εξέδρας. Διασώζει δε, σε όλη την έκταση του εσωτερικού χώρου, ψηφιδωτό επιδαπέδιο διάκοσμο.

Δεύτερος ναός

Κατά τη φετινή ανασκαφή, η οποία είναι επικεντρωμένη στην αποκάλυψη του δεύτερου ναού, ολοκληρώθηκε ο καθαρισμός του νοτίου και κεντρικού κλίτους και τμήματος του βορείου, ενώ άρχισε ήδη να αποκαλύπτεται και η κεντρική εξέδρα του ιερού βήματος, με παράλληλο προς αυτήν άμβωνα, στον οποίον απολήγει εισόδευση προκαθαγιασμένων τιμίων δώρων. Επιβεβαιώνει έτσι εκτιμήσεις για διασύνδεση του ναού με τα αρχαία λειτουργικά τυπικά των Ιεροσολύμων και της Αλεξάνδρειας. Ο ναός αυτός ανήκει στον τύπο της ημιεγγεγραμμένης σταυρόσχημης βασιλικής με εξάστυλο πρόπυλο στα δυτικά και έχει συνολικό μήκος 46 μέτρων και πλάτος 20.

Σπάνιοι ψηφιδωτοί τάπητες

Μεταξύ των ευρημάτων ήταν σημαντικά τμήματα από νέους ψηφιδωτούς τάπητες, ανάμεσα στους οποίους μια επιγραφή με την ευχή ΚΕ ΒΟΗΘΙ ΤΟΙΣ ΤΟ ΩΝΟΜΑ ΣΟΥ ΦΩΒΟΥΜΕΝΟΙΣ (Κύριε βοήθει τοις το όνομά σου φοβουμένοις), καθώς και θωράκια ασβεστολιθικά, αλλά και μαρμάρινα από τις κιγκλίδες του ιερού βήματος, εκ των οποίων ένα μαρμάρινο ακέραιο. Η ιδιαιτερότητα του όλου συγκροτήματος στην αρχιτεκτονική του διάταξη, καθώς και ο διακοσμητικός του πλούτος, επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για κορυφαίο μνημείο της χριστιανοσύνης, των χρόνων του αυτοκράτορος Ηρακλείου (αρχές 7ου αι.), στο οποίο αντανακλώνται ποικιλότροπα, οι απόηχοι της ιστορίας των περσικών επιδρομών στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας, και της φιλοξενίας που ο Αμαθούσιος ποιμενάρχης του θρόνου της Αλεξάνδρειας Ιωάννης Ελεήμων πρόσφερε στον προσφυγοποιημένο λαό, κατά την αναγκαστική του επιστροφή στην Κύπρο γύρω στο 616-617.
Η ανασκαφή, η οποία διεξήχθη υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Ελένης Προκοπίου, λειτουργεί και ως κέντρο άσκησης Κυπρίων και Βρετανών αρχαιολόγων μέσα από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leonardo Da Vinci και υποστηρίζεται από την ομάδα Οperation Nightingale του Βρετανικού Υπουργείου Άμυνας.