κάτω από το μικροσκόπιο της Επιτροπής Εργασίας της Βουλής τίθεται σήμερα προς αυτεπάγγελτη εξέταση το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο που διέπει την απασχόληση οικιακών εργαζομένων από τρίτες χώρες. Στόχος, να εξευρεθούν τρόποι προκειμένου να σταματήσουν οι εγκαταλείψεις εργοδοτών χωρίς προειδοποίηση από οικιακές εργαζόμενες που εκμεταλλεύονται το σύστημα με σκοπό την περαιτέρω παραμονή τους στην Κυπριακή Δημοκρατία ή την εξασφάλιση εργασίας σε άλλα κράτη μέλη με υψηλότερους μισθούς όπως Μάλτα, Πολωνία και Πορτογαλία, εγκαταλείποντας την Κύπρο από τα κατεχόμενα.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, τα τελευταία τρία χρόνια (2021 – 2023) καταγράφηκαν σχεδόν 3.000 εγκαταλείψεις εργοδοτών χωρίς προειδοποίηση από οικιακές εργαζόμενες.
Την αυτεπάγγελτη εξέταση του θέματος ζήτησαν οι βουλευτές του ΔΗΣΥ, Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν, Φωτεινή Τσιρίδου, Δημήτρης Δημητρίου και Ονούφριος Κουλλά με τον εξής τίτλο: «Οι μαζικές εγκαταλείψεις των εργοδοτών από οικιακές βοηθούς τρίτων χωρών και η εκμετάλλευση του συστήματος με σκοπό την περαιτέρω παράνομη παραμονή τους στη χώρα ή τη διαφυγή τους σε άλλα κράτη μέλη».
Πέραν των 22.000 οι νόμιμες
Με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία για το έτος 2023, ο αριθμός των οικιακών εργαζομένων που κατέχουν άδεια προσωρινής παραμονής και απασχόλησης στην Κυπριακή Δημοκρατία ξεπέρασε τις 22.000. Η πλειοψηφία των οικιακών εργαζομένων προέρχεται από Νεπάλ, Φιλιππίνες, Σρι Λάνκα, Ινδία και Βιετνάμ.
Σημειώνεται ότι, δεν επιτρέπεται η είσοδος υπηκόου από τη Μιανμάρ και την Αιθιοπία για σκοπούς οικιακής απασχόλησης.
Εκατοντάδες καταγγελίες
Ενώπιον των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους αλλά και Ιδιωτικών Γραφείων Εξευρέσεως Εργασίας μέσω των οποίων φτάνουν στη Δημοκρατία οι οικιακές εργαζόμενες βρίσκονται εκατοντάδες καταγγελίες για εγκαταλείψεις εργοδοτών χωρίς λόγο και αιτία. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στις περιπτώσεις όπου εγκαταλείπονται οικογένειες με μικρά παιδιά, άτομα ηλικιωμένα με σοβαρά προβλήματα υγείας και με αυξημένες ανάγκες όπως είναι για παράδειγμα, τα άτομα με αναπηρίες.
Όπως φαίνεται, τα μέτρα που λήφθηκαν από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για να σταματήσουν αυτές τις μαζικές εγκαταλείψεις ναι μεν κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά το πρόβλημα, δεν το αντιμετώπισαν, όμως, στην ολότητα του καθώς στην εξίσωση προστίθεται και δικηγόροι, οι οποίοι, και αυτοί με τη σειρά τους εκμεταλλεύονται το σύστημα για οικονομικό όφελος.
Τα μέτρα που λήφθηκαν
Με στόχο την αντιμετώπιση του φαινομένου των εγκαταλείψεων εργοδοτών χωρίς προειδοποίηση από οικιακές εργαζόμενες, τα τελευταία χρόνια λήφθηκαν τα ακόλουθα μέτρα:
1 Απλοποιήθηκαν οι διαδικασίες για την απασχόληση οικιακών εργαζομένων με την υιοθέτηση εισοδηματικών κριτηρίων. Καταργήθηκαν τα κριτήρια για παιδιά κάτω των 12 ετών και για ηλικιωμένους-ασθενείς. Η εμπειρία έχει αποδείξει ότι όσο δύσκαμπτες και πολύπλοκες είναι οι διαδικασίες τόσο πιο συχνό είναι το φαινόμενο των εγκαταλείψεων από τις οικιακές εργαζόμενες.
2 Δεν εγκρίνεται η απασχόληση σε νέο εργοδότη εάν έχει προηγηθεί εγκατάλειψη του προηγούμενου ή εάν δεν υπάρχει η έγγραφη συγκατάθεση του προηγούμενου εργοδότη.
3 Ο περιορισμός του χρόνου απασχόλησης καθώς και ο περιορισμός του αριθμού εργοδοτών οδηγούσαν σε αυξημένα περιστατικά εγκαταλείψεων. Το Υπουργείο Εσωτερικών προχώρησε σε άρση της μέγιστης παραμονής στη Δημοκρατία για σκοπούς οικιακής απασχόλησης καθώς και στον περιορισμό του αριθμού εργοδοτών. Για την απασχόληση σε πέρα των τριών εργοδοτών πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
4 Για τις περιπτώσεις εγκαταλείψεων ή την οποιαδήποτε παραβίαση των όρων απασχόλησης όπου γίνεται καταγγελία στην Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης και προκύπτει εργατική διαφορά, αυτή εξετάζεται από το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων, ως το καθ' ύλην αρμόδιο τμήμα. Όταν από τη διερεύνηση προκύπτει εσκεμμένη εγκατάλειψη του εργοδότη, τότε ενημερώνεται η οικιακή εργαζόμενη ότι δεν μπορεί να απασχοληθεί αλλού καθώς και για την υποχρέωσή της να αναχωρήσει από τη Δημοκρατία.
5 Οι συχνές εγκαταλείψεις καθώς και η υποβολή αιτήσεων ασύλου κρατούσε δέσμιους τους εργοδότες, οι οποίοι για να μπορέσουν να απασχολήσουν εκ νέου οικιακή εργαζόμενη θα έπρεπε να καταβάλουν νέα εγγυητική. Το 2019 και κατόπιν εισήγησης του Υπουργείου Εσωτερικών, τροποποιήθηκε η σχετική νομοθεσία και πλέον δεν απαιτείται η κατάθεση τραπεζικής εγγύησης για σκοπούς απασχόλησης υπηκόων τρίτων χωρών στη Δημοκρατία. Αντί αυτού, οι εργοδότες καταθέτουν μια υπεύθυνη δήλωση όπου αναλαμβάνουν την ευθύνη για κάλυψη των εξόδων επαναπατρισμού των αλλοδαπών εργαζομένων.
Δικηγόροι
Σύμφωνα με καταγγελίες που τέθηκαν και ενώπιον βουλευτών, ένας μικρός αριθμός δικηγόρων, γνωστοί στον δικηγορικό κόσμο και όχι μόνο, χρυσαφίζουν συμβουλεύοντας τις οικιακές εργαζόμενες για το πώς μπορούν να εξασφαλίσουν περαιτέρω τη διαμονή τους στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μετά από μήνες ή και χρόνια στην παρανομία, μόλις συλληφθούν από την Αστυνομία ζητούν αμέσως πολιτικό άσυλο. Έτσι, την άλλη ημέρα κυκλοφορούν ελεύθερες μέχρι να εξεταστεί η αίτησή τους για πολιτικό άσυλο και εξαφανίζονται.
Η αγγλική γλώσσα
Ως ελάχιστον προσόν για την απασχόληση οικιακών εργαζομένων έχει οριστεί η βασική γνώση της ελληνικής ή της αγγλικής γλώσσας. Για την απασχόληση ομόγλωσσου αλλοδαπού οικιακού εργαζόμενου στις περιπτώσεις που ο εργοδότης είναι ξένος υπήκοος, με μόνιμη παραμονή στην Κύπρο, δεν απαιτείται η γνώση της αγγλικής ή της ελληνικής γλώσσας.
Σύμφωνα με καταγγελίες, οικιακές εργαζόμενες που έρχονται στην Κύπρο για να εργαστούν δεν γνωρίζουν ούτε και μία λέξη στα αγγλικά, πόσω μάλλον στα ελληνικά. Εύλογα, λοιπόν, διερωτάται κανείς τι είδους έλεγχοι γίνονται, αν γίνονται και από ποιους.
Ο μισθός
Ο ελάχιστος μεικτός μηνιαίος μισθός για τους οικιακούς βοηθούς ανέρχεται στα €460 ανεξαρτήτως της χώρας καταγωγής τους. Από τον ακαθάριστο μισθό των οικιακών εργαζομένων αποκόπτονται: Εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (συμπ. ΓεΣΥ), 15% για έξοδα σίτισης και 10% για έξοδα στέγασης όταν η εργαζόμενη διαμένει στον χώρο του εργοδότη.
Δικαιούχοι εργοδότες
Για την απασχόληση οικιακού εργαζόμενου από τρίτη χώρα πρέπει ο εργοδότης να πληροί τα ακόλουθα εισοδηματικά κριτήρια, τα οποία διαφέρουν ανάλογα με την κατηγορία στην οποία εμπίπτει:
- Οικογένειες με ετήσιο μεικτό ολικό οικογενειακό εισόδημα τουλάχιστον €24.000 χωρίς παιδιά, €30.000 με ένα εξαρτώμενο τέκνο, €36.000 με δύο εξαρτώμενα τέκνα και €42.000 με τρία ή περισσότερα εξαρτώμενα τέκνα.
- Μονογονεϊκές οικογένειες με ετήσιο μεικτό ολικό οικογενειακό εισόδημα τουλάχιστον €24.000 με ένα εξαρτώμενο τέκνο, €30.000 με δύο εξαρτώμενα τέκνα και €36.000 με τρία ή περισσότερα εξαρτώμενα τέκνα.
- Μονήρη άτομα με ετήσιο μεικτό ολικό εισόδημα τουλάχιστον €24.000.
- Άτομα άνω των 65 ετών με ετήσιο μεικτό ολικό οικογενειακό εισόδημα τουλάχιστον €24.000 για ζευγάρι και €18.000 για μονήρεις.
- Εξαιρέσεις εργοδοτών από τα εισοδηματικά κριτήρια: Άτομα με πιστοποίηση από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες, δικαιούχοι Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, δικαιούχοι επιδόματος χαμηλοσυνταξιούχων και δικαιούχοι σύνταξης ανικανότητας.
- Η απασχόληση άνδρα οικιακού εργαζομένου επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις όπου ο εργοδότης έχει σοβαρά κινητικά προβλήματα (π.χ. κλινήρης, άτομα με αναπηρίες, υπέρβαρα άτομα) νοουμένου ότι προσκομιστεί ιατρική βεβαίωση.
- Επιτρέπεται η απασχόληση μέχρι δύο οικιακών εργαζομένων σε κλινήρη ή υπέρβαρα άτομα.
- Επιτρέπεται η απασχόληση μέχρι τριών οικιακών εργαζομένων στις ακόλουθες περιπτώσεις: (1) Άτομα που πάσχουν από βαριά κινητική αναπηρία, παραπληγία ή τετραπληγία με την προσκόμιση σχετικής βεβαίωσης από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες. (2) Άτομα με σοβαρή σωματική αναπηρία με την προσκόμιση σχετικής βεβαίωσης από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. (3) Άτομα με νοητική και ψυχική αναπηρία με την προσκόμιση σχετικής βεβαίωσης. (4) Άτομα ή οικογένειες με ετήσιο ακαθάριστο οικογενειακό εισόδημα τουλάχιστον €100.000.
