«Η κουτσή άπληστη Μαρία και ο Great Sea Interconnector» του Διονύση Διονυσίου

Τι βασικά μας ενδιαφέρει σε σχέση με την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος; Δύο πράγματα νομίζω: Πρώτον η προμήθεια ηλεκτρισμού στους Κύπριους πολίτες αλλά και στις κυπριακές επιχειρήσεις να γίνεται σε προσιτές τιμές, δεύτερον να επιτευχθεί ο τερματισμός της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου διανοίγοντας προοπτικές ενεργειακής συνεργασίας με την περιοχή μας. Αυτό το δεύτερο πολλοί είναι στη χώρα μας που επιθυμούν να το υποβαθμίσουν, αλλά ούτε η γεωγραφία ούτε η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το επιτρέπουν. Η ΕΕ βλέπει την Κύπρο ως το ανατολικότερό της σύνορο, αναγνωρίζει τη γεωπολιτική της αξία και σίγουρα επιδιώκει -μέσω Κύπρου- να συνδεθεί ενεργειακά με τη Μέση Ανατολή και ευρύτερα με την Ασία. Η Ανατολική Μεσόγειος διαθέτει φυσικό αέριο αλλά τα μεγάλα και εύκολα εξορύξημα αποθέματα για την παραγωγή ηλεκτρισμού βρίσκονται στη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα. Η έρημος της Αραβίας, όπως και η Σαχάρα στην Αφρική, προορίζονται επίσης να μετατραπούν σε τεράστια πάρκα φωτοβολταϊκών τα οποία θα παράγουν φθηνό ηλεκτρισμό για όλους. Παλιά από την περιοχή αυτή περνούσε ο δρόμος του μεταξιού σε λίγο θα μιλάμε για τον δρόμο του ηλεκτρισμού.

Η μικρή εικόνα

Στην Κύπρο έχουμε ένα πάγιο πρόβλημα. Είμαστε εγκλωβισμένοι στη μικρή μας εικόνα. Η οποία προκαλεί αγκυλώσεις στη σκέψη, αντιφάσεις στη δράση, υπερκέρδη για κάποιους και σοβαρά προβλήματα κυρίως στις τσέπες των μη εχόντων. Στη χώρα μας πορευόμαστε με μεσοβέζικες λύσεις. Σε όλα, ξεκινώντας από το Κυπριακό μέχρι και την κατανάλωση ρεύματος.

Ένα παράδειγμα ίσως μας διαφωτίσει. Στην Κύπρο ένα ζευγάρι καθηγητών με δύο παιδιά με ετήσιο συνολικό μισθό τις 80.000 ευρώ έχει την ευχέρεια να εγκαταστήσει στην ιδιόκτητη μονοκατοικία του των 130-150 τετραγωνικών ένα σύστημα φωτοβολταϊκών το οποίο στην ουσία εκμηδενίζει το κόστος της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος. Μιλάμε για εξοικονόμηση 400-500 ευρώ τη διμηνία, χρήματα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλες αγορές ή και για μακρύτερες διακοπές. Αυτό το μέτρο που απλόχερα πρότεινε και υιοθέτησε αρχικά η κυβέρνηση, στο πλαίσιο μιας πρώτης ελευθεροποίησης της αγοράς, ισχύει για κάθε ζευγάρι της λεγόμενης μικρομεσαίας ή μεσαίας και άνω τάξης της Κύπρου. Έχει ένα κόστος γύρω στις 6.000 ευρώ που καταβάλλεται άμεσα, αλλά μετά την εγκατάσταση η κυβέρνηση καταβάλλει μια επιχορήγηση γύρω στα 1.500 ευρώ, οπότε το πραγματικό κόστος είναι 4.500 ευρώ. Το κέρδος για τις οικογένειες που έχουν μπει εδώ και αρκετά χρόνια στο πρόγραμμα είναι βέβαια πολύ μεγαλύτερο, αφού κατά μέσο όρο μια οικογένεια χωρίς φωτοβολταϊκά που πλήρωνε γύρω στις 2.500 ευρώ ετησίως για ρεύμα, σήμερα πληρώνει γύρω στα 300 ευρώ.

Θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για επαναστατικό μέτρο εκ μέρους της κυβέρνησης, μόνο που εκ των πραγμάτων εφαρμόζεται επιλεκτικά. Μπορούν δηλαδή να βάλουν τα φωτοβολταϊκά αυτοί που έχουν την οικονομική άνεση και μεταξύ μας, μπορούσαν να πληρώνουν χωρίς ιδιαίτερα ζόρια τα 400 ευρώ τη διμηνία. Το μέτρο δυστυχώς δεν αγγίζει ομάδες πληθυσμού με χαμηλότερα εισοδήματα, απεναντίας το μέτρο, ανεβάζει και άλλο το κόστος για τους μη έχοντες. Μιλάμε για νέα ζευγάρια με 25.000 ευρώ τον χρόνο, για τους χαμηλοσυνταξιούχους με 10-12.000 ευρώ τον χρόνο και γενικά για εργαζόμενους που δεν μπορούν να καταβάλουν άμεσα το κόστος που απαιτείται για τοποθέτηση φωτοβολταϊκών. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κολοσσιαία αντίφαση. Δεν μπορούν να βάλουν φωτοβολταϊκά, αυτοί που το έχουν άμεση ανάγκη, ενώ ευνοούνται από το μέτρο άτομα μεσαίας και άνω εισοδηματικής τάξης που θα μπορούσαν να ζήσουν και χωρίς αυτό.

Τι θα μπορούσε να γίνει; Πόσο δύσκολο είναι το κράτος να επιχορηγήσει τη χρήση φωτοβολταϊκών και στη συνέχεια να επιβαρύνει τους αύτως ή άλλως πολύ χαμηλότερους λογαριασμούς των νοικοκυριών με ένα τέλος μέχρι εξοφλήσεως; Είναι αλήθεια ότι το σχέδιο «Φωτοβολταϊκά για Όλους» που εξήγγειλε η κυβέρνηση είναι πολύ κοντά στη λογική αυτή. Δυστυχώς όμως το σχέδιο και πάλιν δεν είναι για όλους. Από το σχέδιο αποκλείονται χιλιάδες οικογένειες που ζουν σε πολυκατοικίες και ακόμα όσοι ενοικιάζουν κατοικίες. Με λίγα λόγια το σχέδιο κατά κύριο λόγο αφορά, νοικοκυριά που έχουν το δικό τους σπίτι.

Η ΑΗΚ

Γιατί δεν μπορεί να καλύψει όλους αυτούς τους συμπολίτες μας που δεν χωράνε στο σχέδιο «Φωτοβολταϊκά για Όλους» η Αρχή Ηλεκτρισμού;

Είναι αλήθεια ότι η Αρχή Ηλεκτρισμού θα επιθυμούσε, να μειώσει το τεράστιο κόστος στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος το οποίο τα νοικοκυριά φορτώνονται με 30-35 σεντ την κιλοβατώρα. Δεν μπορεί να το κάνει λόγω παλαιού δικτύου και διότι τεχνολογικά μπορεί να παράγει ηλεκτρισμό κυρίως μέσω του ακριβού μαζούτ που αγοράζει. Το μόνο πάρκο φωτοβολταϊκών που επέτρεψαν στην ΑΗΚ να κάνει στην περιοχή Ακρωτηρίου δυναμικότητας 12 μεγαβάτ, απέδειξε κάτι πολύ σημαντικό. Ότι το κόστος παραγωγής κυμαίνεται γύρω στα 5 σεντ ανά κιλοβατώρα, ποσό το οποίο θα μπορούσε μετά την απόσβεση να μειωθεί κι άλλο. Γιατί αλήθεια δεν επιτρέπεται τόσα χρόνια στην ΑΗΚ να προχωρήσει στην κατασκευή πολλών ακόμα πάρκων ούτως ώστε να συμψηφίσει το κόστος της και προχωρήσει σε σημαντικές μειώσεις στο ρεύμα; Ο μόνος σοβαρός λόγος που υπάρχει κατά της κατασκευής περισσότερων φωτοβολταϊκών, είναι ότι τα πάρκα αυτά είναι κακάσχημα και καταστρέφουν την όποια αισθητική διαθέτει η ύπαιθρός μας.

Η μικρή ομάδα

Γιατί δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των χαμηλόμισθων σε ηλεκτρισμό οι μεγαλοπαραγωγοί ηλεκτρισμού μέσω των φωτοβολταϊκών πάρκων που διαθέτουν; Σε κάθε δημοκρατική χώρα υπάρχουν διάφορες ομάδες που εκπροσωπούν και ιδιωτικά συμφέροντα και αυτό είναι κατανοητό. Σε σοβαρές χώρες οι ομάδες αυτές σκέφτονται και τα κέρδη τους, αλλά προσέχουν και τους πελάτες τους. Κοιτάζουν επίσης μακροπρόθεσμα και την ανταγωνιστικότητα ολόκληρης της οικονομίας μιας χώρας εντός της οποίας ασκούν το επιχειρείν τους.

Η ομάδα των μεγαλοϊδιοκτητών φωτοβολταϊκών πάρκων στην Κύπρο καθημερινά παράγει ή διαχειρίζεται γύρω στα 600 μεγαβάτ. Αν κρίνουμε από τα στοιχεία που μας δόθηκαν από την Αρχή Ηλεκτρισμού, το κόστος παραγωγής τους είναι γύρω στα 5-6 σεντ ανά κιλοβατώρα. Νοουμένου ότι έχουν αποσβέσει την επένδυσή τους, το κόστος μπορεί να κατέβει μέχρι και τα 3 σεντ. Πόσο πωλούν το ρεύμα που παράγουν σε μεγάλες επιχειρήσεις στην Κύπρο όπως π.χ. στο Βασιλικό ή στις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες; Αποφάσισαν, μάλλον αυθαίρετα και χωρίς κανέναν έλεγχο από τη μονίμως υπνώττουσα Αρχή Ανταγωνισμού, ότι θα πωλούν κατά μέσο όρο 10% φθηνότερα από την τιμή που πωλεί η ΑΗΚ. Αν δηλαδή η Αρχή Ηλεκτρισμού σήμερα πωλεί 30 σεντ την κιλοβατώρα αυτοί πωλούν 27 σεντ. Αν αφαιρεθούν κάποιες φορολογίες τότε διαθέτουν το ρεύμα τους προς 20-21 σεντ την κιλοβατώρα, δηλαδή με 400% κέρδος σε σχέση με το κόστος παραγωγής τους.

Το καλώδιο

Διερωτάται κάποιος αν αυτοί οι επιφανείς συμπολίτες μας είναι έτοιμοι να αποποιηθούν μέρος των τεράστιων κερδών τους για να επωφεληθεί και ο μέσος Κύπριος αλλά και η οικονομία μας; Δερωτόμαστε αν θα ήθελαν και αυτοί να συμμετέχουν στο σχέδιο «Φωτοβολταϊκά για Όλους» προσφέροντας σε ενοίκους πολυκατοικιών φθηνό ρεύμα από τα πάρκα τους. Γιατί δεν το έκαναν τα τελευταία 15 χρόνια και γιατί θα το κάνουν τώρα; Δεν το έκαναν προφανώς διότι οι πολιτικοί αυτής της χώρας και οι εκάστοτε κυβερνώντες δεν ήθελαν να τους ασκήσουν πίεση. Σε τελευταία ανάλυση ποιοι είναι οι βασικοί χρηματοδότες των κομμάτων, οι οποίοι σήμερα συλλήβδην διεκδικούν τον τερματισμό κάθε σκέψης για την πόντιση καλωδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου; Μια ματιά στη λίστα χρηματοδοτών της προεκλογικής καμπάνιας του Νίκου Χριστοδουλίδη ίσως μας βοηθήσει να αντιληφθούμε πόσο βαθύς είναι ο προβληματισμός του κ. Προέδρου έναντι του έργου και γιατί όλες αυτές οι καθυστερήσεις.

Μιλούμε για μια ομάδα συμφερόντων, με εργαλείο την απληστία η οποία δυστυχώς λειτουργεί εις βάρος και της όποιας επιχειρηματικής νοημοσύνης κυκλοφορεί σε αυτόν τον τόπο. Αν για παράδειγμα ήθελαν να σκοτώσουν την ηλεκτρική διασύνδεση μέσω θαλάσσης, ήταν και είναι σε θέση να μειώσουν τις τιμές σε τέτοιο βαθμό ούτως ώστε να μην συμφέρει σε κανένα να ξοδέψει 2 δις για να ποντίσει καλώδιο. Αντίθετα επέτρεψαν στον ΑΔΜΗΕ με βάση το κόστος αγοράς ρεύματος στην Κύπρο να κυκλοφορήσει μια μελέτη που λέει ότι τα επόμενα χρόνια οι Κύπριοι πολίτες και η κυπριακή οικονομία θα επωφεληθούν κατά 6 δισ. ευρώ. Τη μελέτη μέχρι στιγμής δεν αμφισβήτησε κανείς, με τους επικριτές του έργου να επικεντρώνονται στο λεγόμενο γεωπολιτικό ρίσκο.

Το ρίσκο!

Ποιο είναι το γεωπολιτικό ρίσκο; Όταν λέει θα περάσει το καλώδιο από την Κάσο με κατεύθυνση την Κρήτη, η Τουρκία με βάση το αυθαίρετο τουρκολιβυκό σύμφωνο διά του οποίου διεκδικεί κοινή ΑΟΖ με τη Λιβύη, θα σταματήσει το έργο με αποτέλεσμα να ζημιώσουν οι Κύπριοι φορολογούμενοι αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια. Κάποιοι υποτιμούν τη νοημοσύνη μας. Πρώτον το τουρκολιβυκό σύμφωνο δεν αναγνωρίζεται από κανένα, ούτε από τον ΟΗΕ. Δεύτερον, στο καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρισμού δεν επενδύουν μόνο η Ελλάδα και η Κύπρος, αλλά και η ΕΕ με χορηγία 660 εκατ. αλλά και άλλοι οργανισμοί που θα δούμε στην πορεία. Τρίτον, τυχόν παρεμπόδιση της πόντισης καλωδίου στην περιοχή αυτή θα προκαλέσει πολύ πιθανό πόλεμο μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας και μπαράζ παρεμβάσεων ΕΕ και ΗΠΑ που ήδη έχουν υιοθετήσει και στηρίξει γεωπολιτικά το έργο.

Ας πούμε και κάτι τελευταίο: Κάποιοι σε αυτή τη χώρα υποστήριζαν την κατασκευή του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου του EastMed χωρίς να μας έχουν πει λέξη για γεωπολιτικό ρίσκο. Υπάρχουν και χειρότερα. Ήθελαν το έργο, αλλά κανένας δεν γνώριζε αν κατασκευαστικά ήταν δυνατό και αν οικονομικά θα μπορούσαμε να βρούμε τα 10 δις που ήταν αναγκαία για την κατασκευή του. Υπάρχει βέβαια και αστεία πλευρά την οποία αφήσαμε τελευταία: Ήθελαν το έργο χωρίς να υπάρχουν οι απαραίτητες ποσότητες φυσικού αερίου που θα επέτρεπαν τη βιωσιμότητά του.

Η απληστία

Πολύ λίγοι τότε δέχτηκαν αυτή την επιχειρηματολογία κατά του EastMed η οποία σήμερα εκ των πραγμάτων δικαιώθηκε. Τα παραμύθια, όταν δεν διακυβεύονται συμφέροντα, δεν ενοχλούν κανένα ιδίως όταν διανθίζονται και με διάφορα πατριωτικά, του τύπου μέσω του EastMed θα αποκλείσουμε την Τουρκία από τις ενεργειακές διεργασίες στην περιοχή. Αντίθετα σήμερα και η κουτσή συμφεροντολόγα και άπληστη Μαρία έχει άποψη γιατί δεν πρέπει να γίνει ο πολύ πιο φθηνός Great Sea Interconnector. Πιστεύουμε ότι ο αγωγός, πέρα από τα γεωπολιτικά θα πρέπει να γίνει για ακόμα έναν βασικό λόγο. Είναι πολύ πιθανό να ρίξει τις τιμές στο ρεύμα, αφού θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στην απληστία κάποιων που για δεκαετίες λυμαίνονται αυτό τον τόπο.