To στοίχημα για την εναλλακτική φοίτηση

Εναλλακτικό πρόγραμμα φοίτησης για μαθητές με ακραία παραβατική συμπεριφορά. Για πρώτη φορά στην ιστορία του κυπριακού σχολείου σε ξεχωριστή δομή μεταφέρονται μαθητές ακραίας και επικίνδυνης παραβατικής συμπεριφοράς. Από τον Οκτώβριο το Υπουργείο Παιδείας θα θέσει σε λειτουργία στη Λευκωσία ένα πιλοτικό πρόγραμμα εναλλακτικής φοίτησης, διάρκειας ενός τετραμήνου και με προαπαιτούμενο τη συγκατάθεση των γονέων, με στόχο, όταν ολοκληρωθεί η εξατομικευμένη εκπαίδευση και θεραπεία των παιδιών να επανενταχθούν στις σχολικές μονάδες. Στο πρόγραμμα, σύμφωνα με τα όσα έχουν ήδη γίνει γνωστά από πλευράς ΥΠΑΝ, θα συμμετέχουν αρχικά μόλις 5-6 μαθητές, την ώρα που οι μαθητές με ακραία παραβατική συμπεριφορά, έχουν ξεπεράσει τους 30. Η αύξηση, χρόνο με τον χρόνο, των μαθητών που παρουσιάζουν τέτοιου είδους συμπεριφορά, σε συνδυασμό με τα ακραία περιστατικά που βλέπουν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας, καταστούν όπως προκύπτει αναγκαία τη δημιουργία εναλλακτικού προγράμματος φοίτησης. Είναι όμως αρκετό μόνο το εναλλακτικό πρόγραμμα; Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληροί προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του; Ποιος ο ρόλος της οικογένειας και του συμβατικού σχολείου; Μια κοινωνική λειτουργός, μια κλινική και ένας εκπαιδευτικός ψυχολόγος, τρεις δηλαδή εκ των ειδικοτήτων που θα συμμετέχουν στην όλη προσπάθεια, μιλούν στον «Π» για τα οφέλη, τους κινδύνους, και το τι θα πρέπει να γίνει πέραν του προγράμματος εναλλακτικής φοίτησης.

«Παρέμβαση» και στο σπίτι

Παρέμβαση επί του θέματος κάνει μέσω του «Π» η πρόεδρος του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Κύπρου, Κούλα Ερωτοκρίτου, η οποία ναι μεν χαιρετίζει την απόφαση που πήρε το Υπουργείο Παιδείας, ωστόσο στέκεται σε δύο πολύ σημαντικά ζητήματα: πρώτον τη λήψη προληπτικών μέτρων ούτως ώστε να μην αυξηθεί και γιατί όχι να μειωθεί ο αριθμός των μαθητών που παρουσιάζουν ακραία παραβατική συμπεριφορά, και δεύτερον την ανάγκη για «παρέμβαση» στο περιβάλλον του μαθητή, στο σπίτι του, στην οικογένειά του. Αρχίζοντας από το δεύτερο εξήγησε ότι η παρέμβαση στο σπίτι είναι κάτι περισσότερο από αναγκαία, μιας και για να μπορέσει να βοηθηθεί ο μαθητής ουσιαστικά θα πρέπει να εντοπιστεί η πηγή του προβλήματος. «Η παραβατική συμπεριφορά από κάπου πηγάζει και αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να βρούμε. Πολλές φορές 'η πηγή του κακού' είναι το σπίτι, η οικογένεια. Ακόμη όμως και να μην συμβαίνει κάτι τέτοιο, μιλάμε για άτομα που έχουν επηρεαστεί από τη συμπεριφορά και τις πράξεις του μαθητή, τα οποία θα χρειαστούν βοήθεια ούτως ώστε να ξεπεράσουν το 'τραύμα' και να μάθουν πώς να χειρίζονται το παιδί από εδώ και πέρα, μετά την ολοκλήρωση της φοίτησής του στο εναλλακτικό σχολείο. Η ίδια εξέφρασε την άποψη ότι είναι σημαντικό να πετύχει το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα, προκειμένου να επεκταθεί και στις υπόλοιπες επαρχίες και να βοηθηθούν, προσθέτοντας ωστόσο ότι «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι ένα 'πυροσβεστικό' μέτρο και ότι σε κάθε περίπτωση η πρόληψη είναι η καλύτερη». Στο πλαίσιο της πρόληψης, απαραίτητη κρίνεται σύμφωνα με τη δρα Ερωτοκρίτου, η παρουσία ειδικοτήτων όπως ο σχολικός ψυχολόγος και ο κοινωνικός λειτουργός, σε κάθε σχολική μονάδα.

Αρκούν οι τέσσερις μήνες;

Η άποψη ότι θα έπρεπε σε κάθε σχολείο να υπάρχει ένας κοινωνικός λειτουργός και ένας σχολικός ψυχολόγος, βρίσκει σύμφωνη και την κλινική ψυχολόγο Στέλλα Κατσαρή, η οποία σε δηλώσεις της στον «Π», σημείωσε ότι ναι μεν κάτι τέτοιο είναι ιδεατό, ωστόσο μια «τοπική, μικρή πολυθεματική ομάδα μπορεί να επέμβει έγκαιρα και να γλυτώσει καταστάσεις». «Ο κλινικός ψυχολόγος είναι μια ειδικότητα που θα παρέμβει σε κατοπινό στάδιο, αν χρειαστεί. Με το να έχεις όμως έναν κοινωνικό λειτουργό και έναν εκπαιδευτικό ψυχολόγο στο σχολείο τότε θα επωφεληθούν σημαντικά και τα παιδιά αλλά και οι εκπαιδευτικοί» συμπλήρωσε. Ακόμη έθιξε και μια άλλη πτυχή, η οποία αφορά τη στήριξη που χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί, με τη δρα Κατσαρή να σημειώνει ότι είναι σημαντικό και για τον δάσκαλο ή τον καθηγητή να ξέρει πού μπορεί να απευθυνθεί για να ζητήσει βοήθεια ούτως ώστε να μπορεί ο ίδιος στη συνέχεια να βοηθήσει τον μαθητή που τον έχει ανάγκη. Μιλώντας για το εναλλακτικό πρόγραμμα φοίτησης για μαθητές-παραβάτες, η δρ Κατσαρή, χαιρέτισε την πρωτοβουλία του ΥΠΑΝ, ενώ απαντώντας σε σχετική ερώτηση ξεκαθάρισε ότι η αποτυχία ή η επιτυχία του προγράμματος είναι κάτι που θα φανεί στην πράξη. Ωστόσο εξέφρασε τον προβληματισμό της ως προς δύο ζητήματα: πρώτον η γονική συναίνεση, η οποία είναι απαραίτητη για να συμμετέχει ο μαθητής στο εναλλακτικό πρόγραμμα και δεύτερον η διάρκεια του προγράμματος, που είναι μόλις τέσσερις μήνες. Ξεκινώντας από τη διάρκεια του προγράμματος η δρ Κατσαρή είπε ότι «με ανησυχεί το αν αρκούν οι τέσσερις μήνες για να γίνει μια σωστή και γόνιμη παρέμβαση. Δεν αρκούν θεωρώ για να εντοπίσεις την πηγή του τραύματος που κουβαλά ο μαθητής, το οποίο τον οδηγεί στο να έχει μια παραβατική συμπεριφορά, πόσω μάλλον να επουλώσεις το τραύμα και να μπει ο μαθητής σε μια διαδικασία επανένταξης στο περιβάλλον του συνηθισμένου σχολείου». Σε σχέση με τη γονική συναίνεση, η δρ Κατσαρή εξήγησε ότι σε κάποιες περιπτώσεις, οι γονείς, οι οποίοι ενδεχομένως να αποτελούν μέρος ή να είναι οι ίδιοι η βασική πηγή του προβλήματος, δεν συγκατατίθεται στο να λάβει βοήθεια το παιδί τους. «Είναι κάποια από τα ζητήματα τα οποία αντιλαμβάνομαι θα τα δουν και στην πορεία οι αρμόδιοι και γι’ αυτό είναι σημαντικό που το πρόγραμμα είναι πιλοτικό καθώς υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και αναπροσαρμογής.

Στρατηγική πρόληψης

«Το εναλλακτικό πρόγραμμα θα είναι αποτελεσματικό εάν συμπεριλαμβάνει συστημικές και ολιστικές παρεμβάσεις, συνεχή παρακολούθηση, αλλά και προληπτικά μέτρα που θα ενισχύουν τη σχολική και κοινωνική ενσωμάτωση των μαθητών» ανέφερε σε δηλώσεις του στον «Π» ο εκπαιδευτικός ψυχολόγος δρ Γιώργος Πογιατζής, για να προσθέσει ότι «η επιτυχία αυτής της προσπάθειας δεν εξαρτάται μόνο από την εφαρμογή του προγράμματος, αλλά από την ευρύτερη στρατηγική πρόληψης και υποστήριξης που θα επιτρέψει στους μαθητές να αναπτύξουν τις δεξιότητες και τις ικανότητες που χρειάζονται για να επιτύχουν τόσο ακαδημαϊκά όσο και κοινωνικά, μακριά από παραβατικές συμπεριφορές».

Σύμφωνα με τον ίδιο βασικό θεμέλιο πάνω στο οποίο θα κτιστεί η επιτυχία του εναλλακτικού προγράμματος φοίτησης είναι η εξατομικευμένη παρέμβαση που αποτελεί το θεμέλιο της επιτυχίας. «Ο κάθε μαθητής έχει διαφορετική ιστορία, διαφορετικά χαρακτηριστικά, και αυτά τα στοιχεία πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη» επεσήμανε για να προσθέσει ότι «η παρέμβαση πρέπει να είναι ειδικά διαμορφωμένη για να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε μαθητή, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με πλήρη και λεπτομερή αξιολόγηση από εξειδικευμένους ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και παιδαγωγούς». Κατά τη διάρκεια της φοίτησης του μαθητή στο εναλλακτικό πρόγραμμα ο δρ Πογιατζής σημείωσε ότι είναι αναγκαία η συνεχής αξιολόγηση της προόδου του, «ώστε να γίνονται έγκαιρα οι αναγκαίες προσαρμογές στο πρόγραμμα και στις παρεμβάσεις που προσφέρονται», ενώ την ίδια στιγμή θα πρέπει να «εκπαιδεύεται» και η οικογένεια του μαθητή, μιας και «χωρίς την ενεργή συμμετοχή της οικογένειας, ο μαθητής κινδυνεύει να επιστρέψει στις ίδιες συνθήκες που μπορεί να είχαν συμβάλει (και ενισχύσει) την ανάπτυξη των παραβατικών του συμπεριφορών».

Ένα άλλο ζήτημα που θέτει ο δρ Πογιατζής είναι αυτό της ομαλής επιστροφή του μαθητή στο σχολικό περιβάλλον. «Συχνά, οι μαθητές που έχουν συμμετάσχει σε εναλλακτικά προγράμματα φοίτησης (του εξωτερικού) αντιμετωπίζουν αρκετές δυσκολίες επανένταξης, λόγω του στιγματισμού. Για να αποφευχθεί αυτό, είναι απαραίτητο να υπάρξει πλάνο ενσωμάτωσής τους, το οποίο θα περιλαμβάνει οπωσδήποτε τη συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και τους συμμαθητές τους, καθώς και συγκεκριμένη/εξατομικευμένη ψυχοκοινωνική υποστήριξη κατά την περίοδο επανένταξης» ανέφερε ο δρ Πογιατζής για να προσθέσει ότι «είναι κρίσιμο ο μαθητής να αισθανθεί ότι ανήκει στο σχολικό σύνολο, πως είναι μέρος του και όχι να αντιμετωπίζεται ως ο «προβληματικός», ή ο πυρήνας του κακού». Πέραν τούτο, μίλησε για την ανάγκη συνεχής παρακολούθηση του μαθητή, καθώς «ακόμη και αν ο μαθητής έχει κάνει σημαντική πρόοδο κατά τη διάρκεια του εναλλακτικού προγράμματος, είναι πιθανό να χρειαστεί συνεχή ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη για να διατηρήσει τη θετική του εξέλιξη».

Γενικότερα, ο δρ Πογιατζής αναφέρθηκε στην ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων, με τον εντοπισμό όπως είπε των πρώτων ενδείξεων παραβατικής συμπεριφοράς να είναι κρίσιμος, μιας και οι «πρώιμες παρεμβάσεις μπορούν να αποτρέψουν την κλιμάκωση της συμπεριφοράς και να προσφέρουν στους μαθητές τις αναγκαίες ψυχοκοινωνικές δεξιότητες». Εξίσου σημαντική, κρίνει και τη συνεχή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, οι οποίοι «βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και είναι συχνά οι πρώτοι που παρατηρούν σημάδια προβληματικής συμπεριφοράς, και πρέπει όχι μόνο να γνωρίζουν τα σημάδια αλλά να έχουν τα εργαλεία, τη δυνατότητα και την υποστήριξη για να τα αξιοποιούν κατάλληλα».