Θερμότερες οι εποχές, τείχη στις παραλίες - Ο δ/ντής Μετεωρολογίας, Δρ Τύμβιος, για τα γυρίσματα τού καιρού

***«Η ένταση του φαινομένου με τις πολύ υψηλές ημερήσιες μέγιστες και ελάχιστες θερμοκρασίες για τόσες πολλές συνεχόμενες ημέρες, δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί στο αρχείο των μετρήσεων τού Τμήματος Μετεωρολογίας»

***«Η βροχόπτωση, παρά τη γενική τάση μείωσης, παρουσιάζει μεγάλες ετήσιες διακυμάνσεις, με χρόνια ελάχιστης βροχόπτωσης να εναλλάσσονται με χρόνια υπερβολικής βροχόπτωσης»

***«Το υδρολογικό έτος 2018-2019 ήταν το δεύτερο σε ποσότητα καταγραμμένο υδρολογικό έτος με μικρή διαφορά από το πρώτο»

***«Ο ρυθμός αύξησης τής στάθμης της θάλασσας στη Μεσόγειο, περιλαμβανομένης της Κύπρου, είναι παρόμοιος με τον παγκόσμιο μέσο όρο ο οποίος είναι περίπου 3,3 χιλιοστά ανά έτος»

***«Η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες της Μεσογείου, μπορεί να χρειαστεί να λάβει μέτρα προσαρμογής για την αντιμετώπιση τής ανόδου της στάθμης της θάλασσας [..] όπως τείχη και αναχώματα»

***«Η μέση θερμοκρασία της Κύπρου από 18.1°C τη δεκαετία 1981-1990 αυξάνεται στους 18.49^οC τη δεκαετία 1991-2000 και στους 19.6^οC τη δεκαετία 2001-2010»

***«Οι εθνικές μετεωρολογικές υπηρεσίες είναι οι μόνοι οργανισμοί που έχουν δικαίωμα έκδοσης προειδοποιήσεων προς το κοινό»

***«Εάν το Τμήμα Μετεωρολογίας εκδώσει προειδοποίηση για έντονο καιρό στο εσωτερικό, κάποιος που διαμένει στη Λευκωσία πολύ εύκολα λέει ‘‘μα πάλε περιπαίζουν μας’’ επειδή δεν έβρεξε πάνω στο κεφάλι του»

***«Η μοναδική παρατήρηση τής ανώτερης ατμόσφαιρας στην ανατολική Μεσόγειο προέρχεται από την Κύπρο [..] Από το 2019 οι ραδιοβολίσεις μας δέχονται παρεμβολές λόγω της στρατιωτικής παρουσίας στα ανατολικά μας»

***«Η Κίνα χρησιμοποιεί μία πρωτόγονη μέθοδο διάλυσης των νεφών με χρήση ρουκετών από το έδαφος, ενώ η παγκόσμια πρακτική απαιτεί σύγχρονες μεθόδους»

Της Κατερίνας Ηλίαδη

kateliadi@politis-news.com

Το φετινό καλοκαίρι -που ίσως αποδειχθεί το θερμότερο όλων των εποχών- έδωσε αφορμή για μία συζήτηση αναφορικά με τις αλλαγές στον καιρό και την κλιματική κρίση, με τον Φίλιππο Τύμβιο, διευθυντή του Τμήματος Μετεωρολογίας τού υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τον Δρα Τύμβιο, «οι παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες είναι στατιστικά ‘‘επιτρεπτές’’ όταν μιλάμε για την Κύπρο, η οποία έχει δώσει πολλές φορές υψηλές θερμοκρασίες όλους τους μήνες από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο». Παρόλα αυτά, συνέχισε, η ένταση του φαινομένου με τις πολύ υψηλές ημερήσιες μέγιστες και ελάχιστες θερμοκρασίες για τόσες πολλές συνεχόμενες ημέρες, δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί στο αρχείο των μετρήσεων τού Τμήματος Μετεωρολογίας, πόσο δε μάλλον εάν αναλογιστούμε ότι ολόκληρος ο Ιούνιος και ο Ιούλιος είχαν παρόμοια θερμοκρασιακά χαρακτηριστικά. «Οι υψηλές θερμοκρασίες που παρουσιάστηκαν στην Κύπρο έρχονται να προστεθούν σε αξιοσημείωτα μετεωρολογικά γεγονότα παγκόσμια, τα οποία φυσικά συνδέονται με την αύξηση στη μέση θερμοκρασία ολόκληρου τού πλανήτη όπως η αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, η μείωση της έκτασης παγοκάλυψης στους πόλους, ακόμα και η εμφάνιση του ισχυρότερου τυφώνα που έχει καταγραφεί τόσο νωρίς (1^η Ιουλίου, τυφώνας Beryl). μέσα στο χρόνο» συμπλήρωσε ο διευθυντής της Μετεωρολογίας.

Άρα, οι φετινές παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες είναι αποτέλεσμα τής κλιματικής κρίσης ή είναι ένα παροδικό φαινόμενο;

Επί του προκείμενου, ναι, μπορεί να είναι ένα παροδικό φαινόμενο όσον αφορά στις θερμοκρασίες ρεκόρ και πιθανότατα να μην έχουμε ξανά τόσο υψηλές θερμοκρασίες αυτή την περίοδο τού χρόνου, αλλά η μεγάλη εικόνα δείχνει ότι αυτές οι αυξομειώσεις γίνονται σε συνεχώς αυξανόμενες θερμοκρασίες αναφοράς και ότι το κλίμα μεταβάλλεται σε θερμότερο στις περισσότερες περιοχές της Γης, ανεξαρτήτως εάν κάποιος πιστεύει ότι η μεταβολή αυτή προέρχεται από ανθρωπογενή δραστηριότητα ή αποτελεί μέρος ενός φυσικού κύκλου.

Κύκλοι… βροχής

Άρα, θα είναι πλέον ολοένα και πιο ήπιοι οι χειμώνες και θερμότερα τα καλοκαίρια στην Κύπρο ή ακολουθεί κυκλικό/περιοδικό μοτίβο ο καιρός στο νησί μας;

Οι μετρήσεις του Τμήματος Μετεωρολογίας δείχνουν σαφώς ότι οι εποχές στην Κύπρο γίνονται θερμότερες, με τις μεταβατικές περιόδους του φθινοπώρου και της άνοιξης να μειώνονται σημαντικά σε έκταση. Η βροχόπτωση, παρά τη γενική τάση μείωσης, παρουσιάζει μεγάλες ετήσιες διακυμάνσεις, με χρόνια ελάχιστης βροχόπτωσης να εναλλάσσονται με χρόνια υπερβολικής βροχόπτωσης, όπως το υδρολογικό έτος 2018-2019 που ήταν το δεύτερο σε ποσότητα καταγραμμένο υδρολογικό έτος με μικρή διαφορά από το πρώτο. Η έννοια της κλιματικής περιόδου, που αναφέρεται ως μια μεγάλη χρονική περίοδος (συνήθως τριάντα χρόνια) όπου οι μετεωρολογικές παράμετροι εμφανίζουν σταθερότητα, βοηθά στην κατανόηση των μακροχρόνιων τάσεων. Ωστόσο, η περιοδικότητα στις καιρικές συνθήκες της Κύπρου δεν έχει αναγνωριστεί με σαφήνεια. Παρόλο που υπάρχει αναφορά στη συλλογική μνήμη για μια επταετία με ορισμένα χαρακτηριστικά ή για άλλα μοτίβα, δεν έχει εντοπιστεί συγκεκριμένο και διαρκές μοτίβο στην βροχόπτωση ή στη θερμοκρασία. Αυτό σημαίνει ότι οι καιρικές συνθήκες στην Κύπρο είναι δυναμικές και επηρεάζονται από μια σειρά παραγόντων, που δεν φαίνεται να ακολουθούν σταθερούς κύκλους ή περιοδικότητες.

Τροπικό νησί;

Είχε ανέκαθεν χαρακτηριστικά από τροπικό κλίμα ο καιρός στην Κύπρο; Δηλαδή, αφόρητη ζέστη και ξαφνικά μια μπόρα;

Η Κύπρος επηρεάζεται από τα καιρικά συστήματα της Εύκρατης Ζώνης και έχει επίσης χαρακτηριστικές εποχές, όσο και εάν αυτές έχουν παρουσιάσει διαφοροποίηση τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, μερικά στοιχεία του καιρού της μπορεί να θυμίζουν τροπικά φαινόμενα, όπως οι έντονες βροχοπτώσεις σε μικρό χρονικό διάστημα (καλοκαιρινές καταιγίδες την ώρα της μέγιστης θέρμανσης). Τα καθαρά τροπικά κλίματα χαρακτηρίζονται από σταθερά υψηλές θερμοκρασίες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και υψηλά επίπεδα υγρασίας, έχοντας συχνά δύο κύριες περιόδους, μια υγρή και μια ξηρή, με έντονες και συχνές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια της υγρής περιόδου. Για να επανέλθω στην ερώτησή σας, το πιο πάνω χαρακτηριστικό της ξαφνικής μπόρας, θυμίζει όντως τροπικό κλίμα αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοιο. Η ουσιαστική διαφορά με τα τροπικά κλίματα είναι η έλλειψη υγρασίας που έχουμε στην περιοχή μας. Η πρόσφατη περίοδος που είχαμε με τις υψηλές υγρασίες βοήθησε στο γεγονός της συνύπαρξης τού φαινομένου της υψηλής θερμοκρασίας και της ταυτόχρονης εκδήλωσης καταιγίδων, αφού οι καταιγίδες δημιουργούνται όταν η ατμόσφαιρα υποχρεώνεται να ανυψωθεί (υψηλή θερμοκρασία), να μεταφέρει υδρατμούς ψηλότερα, τους οποίους θα υγροποιήσει. Χωρίς υψηλή υγρασία, δεν συμβαίνουν τα φαινόμενα αυτά.

Συχνότερα καταιγίδες

Μελλοντικά κλιματικά σενάρια;

Ορισμένα μελλοντικά κλιματικά σενάρια, δείχνουν ότι η αύξηση τής θερμοκρασίας στην περιοχή σε συνδυασμό με την αύξηση τής θερμοκρασίας της θάλασσας, δημιουργούν πολύ περισσότερους υδρατμούς στην ανατολική Μεσόγειο οι οποίοι, και πάλι λόγω των αποτελεσμάτων της κλιματικής μεταβολής, παραμένουν στην περιοχή αφού δεν υπάρχει άνεμος για να σπρώξει την υγρή επιφανειακή ατμόσφαιρα ανατολικότερα, οπότε και θα δημιουργούνται συχνότερα τα φαινόμενα που έχουν συζητηθεί πιο πάνω.

Στάθμη θάλασσας

Πόσο ανεβαίνει η στάθμη του νερού της θάλασσας στην Κύπρο;

Η παρατήρηση τής στάθμης της θάλασσας έχει μία ιστορία άνω των 150 ετών, με διάφορες επίγειες μεθόδους, αλλά οι πιο ακριβείς και παγκόσμιες παρατηρήσεις προέρχονται από τις τελευταίες τρεις δεκαετίες μέσω δορυφορικών τεχνολογιών (ΤΟΡΕΧ, Jason1,2,3). Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, ο ρυθμός αύξησης τής στάθμης της θάλασσας στη Μεσόγειο Θάλασσα, περιλαμβανομένης της Κύπρου, είναι παρόμοιος με τον παγκόσμιο μέσο όρο ο οποίος είναι περίπου 3,3 χιλιοστά ανά έτος τις τελευταίες δεκαετίες. Η διαφορά είναι μικρή αλλά μιλάμε για μέσο όρο και επίσης δεν λαμβάνουμε υπόψιν τις διαφοροποιήσεις που ενδέχεται να δούμε στο μέλλον λόγω της κλιματικής μεταβολής. Η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες της Μεσογείου, μπορεί να χρειαστεί να λάβει μέτρα προσαρμογής για την αντιμετώπιση της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Αυτά τα μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν τη δημιουργία προστατευτικών έργων, όπως τείχη και αναχώματα, και τη βελτίωση τής διαχείρισης των παράκτιων ζωνών.

Γιατί τόση σκόνη

Φέτος είχαμε πολλές μέρες με σκόνη στην Κύπρο ή κάθε χρόνο είναι περίπου τα ίδια;

Τα πολύ τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των επεισοδίων αυξημένης σκόνης στην ατμόσφαιρα, όχι μόνον στην Κύπρο αλλά και σε όλη την Ευρώπη, αφού πλέον ακόμα και οι ευρωπαϊκές χώρες αναγνωρίζουν την σκόνη ως σημαντικό παράγοντα επιβλαβούς επίδρασης τής ποιότητας τού αέρα, κάτι που στο παρελθόν παρουσιαζόταν ελάχιστες φορές κατά τη διάρκεια τού έτους. Φαίνεται ότι τα μοτίβα κυκλοφορίας της ανώτερης και της κατώτερης ατμόσφαιρας επιτρέπουν σε περισσότερα καιρικά συστήματα να κατέλθουν νοτιότερα απ’ ότι συνήθως και να αποτελέσουν τον μηχανισμό της ανύψωσης τής σκόνης από τις ερήμους της βορείου Αφρικής, όπως και συστημάτων από τα ανατολικά στις ερήμους της Συρίας, της Σαουδικής Αραβίας και της ερήμου Νεγκέβ. Μετά την ανύψωση τής σκόνης, η ατμοσφαιρική κυκλοφορία την παρασύρει και σε άλλες περιοχές οπότε συμβαίνουν τα επεισόδια σκόνης. Ο λόγος της συχνής συνύπαρξης σκόνης και υψηλών θερμοκρασιών είναι ότι ο άνεμος που μεταφέρει τη σκόνη προέρχεται από την περιοχή που σηκώνεται η σκόνη, η οποία είναι συνήθως έρημος με αυξημένη θερμοκρασία. Υπάρχουν βεβαίως και ορισμένες θεωρίες που παρουσιάζουν την αυξημένη ποσότητα σκόνης στην ατμόσφαιρα ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης επίδρασης στην επιφάνεια των ερήμων, όπου η κρούστα που δημιουργείται στην επιφάνεια της ερήμου και διατηρεί την άμμο σχετικά ακίνητη, διαταράσσεται λόγω της επέμβασης τού ανθρώπου, ο οποίος με τη χρήση οχημάτων ερήμου για σκοπούς τουρισμού (βόρειος Αφρική) ή στρατιωτικών οχημάτων (τανκς) στα ανατολικά μας, καταστρέφουν την κρούστα αυτή με αποτέλεσμα μεγαλύτερες ποσότητες σκόνης να διοχετεύονται στην ατμόσφαιρα. Φαίνεται ότι ο συνδυασμός των δύο πιο πάνω μηχανισμών δημιουργεί τις συνθήκες που βιώνουμε στην περιοχή μας.

_____________________

Πόσο έχει αυξηθεί η θερμοκρασία στην Κύπρο

Ερωτηθείς κατά πόσον έχει ανέβει ο μέσος όρος της θερμοκρασίας στην Κύπρο, ο Δρ Φίλιππος Τύμβιος απάντησε θετικά. «Ναι, σύμφωνα με τις μετρήσεις θερμοκρασίας που γίνονται καθημερινά σε σταθμούς σε ολόκληρη την Κύπρο, η θερμοκρασία αυξάνεται. Όπως φαίνεται στα γραφήματα που ακολουθούν, στα οποία δίνεται χωρικά η κατανομή της ετήσιας μέσης θερμοκρασίας της Κύπρου για τρεις συνεχόμενες δεκαετίες, η μέση θερμοκρασία της Κύπρου από 18.1°C την δεκαετία 1981-1990 αυξάνεται στους 18.49^οC τη δεκαετία 1991-2000 και στους 19.6^οC τη δεκαετία 2001-2010. Βεβαίως, η πιο πάνω πληροφορία είναι συνθετική και δεν είναι θερμοκρασία που μετρήθηκε, αφού η χωρική κατανομή προκύπτει από μοντέλα υπολογισμού» εξήγησε.

Εάν προσεγγίσουμε το θέμα της αύξησης της θερμοκρασίας μέσω χρονοσειρών μετρήσεων θερμοκρασίας, συνέχισε, θα δούμε το ίδιο αποτέλεσμα σε όλους τους σταθμούς του Τμήματος Μετεωρολογίας. «Παράδειγμα, η μέση ετήσια μέγιστη και ελάχιστη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί στον πρότυπο σταθμό της Αθαλάσσας (Λευκωσία) δείχνει μία σαφή αύξηση στον όρο αυτό, περίπου 1.8 βαθμούς ανά τριακονταετία στις μέγιστες θερμοκρασίες και 1.2 βαθμούς αύξηση στην ελάχιστη θερμοκρασία. Παρόμοια αυξητική συμπεριφορά παίρνουμε από όλες τις χρονοσειρές του Τμήματος Μετεωρολογίας αλλά με διαφορετικό ρυθμό αύξησης. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κανένας σταθμός δεν σημειώνει μείωση» συμπλήρωσε ο διευθυντής της Μετεωρολογίας.

_____________________

Ξεκάθαρη μείωση της βροχόπτωσης

Στην γραφική παράσταση που ακολουθεί, δίνεται η μέση ετήσια βροχόπτωση της Κύπρου από το 1916 μέχρι σήμερα. Με κόκκινο χρώμα δίνονται τα έτη με την χαμηλότερη βροχόπτωση ενώ με τις οριζόντιες γραμμές δίνεται η μέση τιμή για μερικές τριακονταετίες. Ενώ η μέση τιμή φαίνεται να μειώνεται, η τελευταία ολοκληρωμένη τριακονταετία 1991 – 2020 με μέση τιμή τα 475 χιλιοστά, φαίνεται να έχει μεγαλύτερες τιμές από την προηγούμενη τριακονταετία 1981 – 2010 η οποία είναι 464 χιλιοστά. Αυτό έχει δημιουργηθεί λόγω της πολύ μεγάλης βροχόπτωσης που είχαμε το 2018-2019, η οποία ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη που έχει μετρηθεί ποτέ, και δείχνει την τεράστια μεταβλητότητα που παρουσιάζεται στην βροχόπτωση στην Κύπρο. Στο ερώτημα εάν αυτό δείχνει οποιαδήποτε αλλαγή στην τάση μείωσης της βροχόπτωσης και κατά πόσον είναι ελπιδοφόρο για το μέλλον, η απάντηση είναι όχι, αφού εάν πάρουμε μεγαλύτερες περιόδους ως σύγκριση, π.χ. το 1961 – 1990, θα δούμε ότι υπάρχει σαφής μείωση (503 χιλιοστά).

Περί μικροκλίματος

Έχει αλλάξει το κλίμα στην Κύπρο γιατί μειώθηκαν τα δέντρα και αυξήθηκε το τσιμέντο;

Η μικρή έκταση της Κύπρου είναι ιδιαίτερα ανασταλτικός παράγοντας, ώστε να έχουμε πραγματική διαφοροποίηση στο κλίμα της περιοχής. Η αστική θερμική νησίδα που δημιουργείται μέσα από τις πυκνές και άναρχα κτισμένες περιοχές της Κύπρου δεν επηρεάζει το κλίμα ή τον καιρό της περιοχής των πόλεων, όπως φαίνεται ότι κάνουν τοπικά οι τεράστιες μεγαλουπόλεις των εκατομμυρίων κατοίκων. Παρόλα αυτά, οι συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε (το μικροκλίμα όπως λέμε), επηρεάζονται σημαντικά από την επίδραση του περιβάλλοντος μας. Για παράδειγμα, εάν στις ίδιες ατμοσφαιρικές συνθήκες καθίσουμε σε ένα παγκάκι σε ένα πάρκο και συγκρίνουμε την θερμική άνεση με την ίδια ώρα έκθεσης σε ένα παγκάκι στο κέντρο της Λευκωσίας, θα δούμε σημαντική διαφορά. Και εδώ υπάρχει τεράστιος χώρος για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής μας. Ακόμα και ολόκληρη η Κύπρος να γεμίσει δέντρα, δεν πρόκειται να δούμε την οποιαδήποτε διαφοροποίηση στη μακροσκοπική θερμοκρασία που χαρακτηρίζει το κλίμα μας, αλλά θα δημιουργήσουμε πολύ καλύτερες και ανθρώπινες συνθήκες για τον πολίτη και το μικροκλίμα που τον επηρεάζει.

Καλοκαίρια και χειμώνες…

και η μεταξύ τους (μη) σχέση

Υπάρχει σχέση ανάμεσα στο καλοκαίρι και τον χειμώνα; Δηλαδή, θερμό καλοκαίρι σημαίνει βροχερός χειμώνας και το ανάστροφο;

Η σχέση μεταξύ των θερινών και χειμερινών καιρικών συνθηκών είναι ένα θέμα που συχνά απασχολεί το κοινό, καθώς και μετεωρολόγους αλλά και επιστήμονες της ατμόσφαιρας. Όμως, η ιδέα ότι ένα θερμό καλοκαίρι θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν βροχερό χειμώνα (ή το αντίστροφο), δεν υποστηρίζεται από επιστημονικά δεδομένα. Ο καιρός είναι ένα πολύπλοκο σύστημα το οποίο επηρεάζεται από πάρα πολλούς, μεγάλης έκτασης παράγοντες, οι οποίοι πολύ συχνά είναι εκτός της «γειτονιάς» μας. Όπως, για παράδειγμα, τα πολύ γνωστά φαινόμενα El Niño και La Niña που είναι συστήματα τέτοιας έκτασης, τα οποία από την νοτιοανατολική μεριά του Ειρηνικού ωκεανού μπορούν να επηρεάσουν το παγκόσμιο κλίμα και να δημιουργήσουν συσχετισμούς μεταξύ θερινών και χειμερινών καιρικών συνθηκών, αλλά αυτές οι επιδράσεις είναι πιο σύνθετες και δεν αφορούν μόνο στη θερμοκρασία. Υπάρχουν και άλλα πολλά, όχι και τόσο γνωστά, μεγάλης κλίμακας φαινόμενα και στην περιοχή μας, όπως η Βορειοατλαντική Ταλάντωση (ΝΑΟ), η Αρκτική Ταλάντωση (ΑΟ), το Εποχικό Βαρομετρικό Χαμηλό κλπ. Βεβαίως, αυτά τα μεγάλης κλίμακας φαινόμενα δεν εμφανίζονται με την ίδια συχνότητα, και για να γίνει το σύστημα ακόμα πολυπλοκότερο, και τα ίδια επηρεάζουν το ένα το άλλο! Σημαντική, επίσης, είναι και η κλιματική αλλαγή η οποία επίσης επηρεάζει τα καιρικά μοτίβα, μεταβάλλοντας τις σχέσεις μεταξύ των εποχών. Γενικά, δεν υπάρχει απλός ή προβλέψιμος κανόνας που να συνδέει το καλοκαίρι με τον επόμενο χειμώνα σε όρους θερμοκρασίας ή βροχόπτωσης. Οι διακυμάνσεις του καιρού είναι αποτέλεσμα ενός σύνθετου συνδυασμού παραγόντων που δεν ακολουθούν απαραίτητα ευθείες γραμμές αιτιότητας μεταξύ των εποχών.

Ανομβρία και πυρκαγιές

Συνεπώς, οι ηπιότεροι χειμώνες και τα θερμότερα καλοκαίρια θα αυξήσουν τις πυρκαγιές και στον τόπο μας;

Το ξέσπασμα των πυρκαγιών οφείλεται κυρίως στην ανθρώπινη επέμβαση και αυτό ισχύει τώρα και θα ισχύει στο μέλλον, και θα πρέπει να γίνει τεράστια προσπάθεια ενημέρωσης ή εκπαίδευσης τού κοινού ώστε οι αλόγιστες συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο τα δάση να αποφευχθούν. Όμως, η ανάπτυξη και η εξάπλωση της πυρκαγιάς εξαρτάται από την διαθέσιμη καύσιμη ύλη, την τοπογραφία και τις μετεωρολογικές συνθήκες. Ωστόσο, στην περιοχή μας, παρόλο που η θερμοκρασία και η υγρασία θα αυξηθούν, η ένταση των ανέμων θα είναι χαμηλότερη, άρα και στατιστικά οι ημέρες που θα ευνοούν την ανάπτυξη και την εξάπλωση των πυρκαγιών θα μειωθούν. Βεβαίως και θα υπάρχουν και οι ημέρες όπου και οι τρεις προαναφερθέντες παράγοντες θα δρουν ενισχυτικά προς την ανάπτυξη και την εξάπλωση ισχυρών δασικών πυρκαγιών. Εδώ, τεράστιο ρόλο θα παίξει ο προγραμματισμός και η στρατηγική του Τμήματος Δασών, για την ολιστική προσέγγιση στις δασικές πυρκαγιές που θα συνδυάζει την πρόληψη, την κατάσβεση, την ανάκαμψη και τη σχετική έρευνα. Η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και η ευαισθητοποίηση τού κοινού είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας.

________________________________

Στρατιωτικές παρεμβολές στις… προγνώσεις

Το τελευταίο διάστημα, σχεδόν καθημερινά, το Τμήμα Μετεωρολογίας εκδίδει προειδοποιήσεις προς το κοινό για υψηλές θερμοκρασίες και έντονα καιρικά φαινόμενα. Ο διευθυντής του Τμήματος Μετεωρολογίας, Φίλιππος Τύμβιος, εξηγεί πώς γίνονται οι χαρακτηρισμοί αυτών των μετεωρολογικών συνθηκών: «Η έκδοση αυτών των προειδοποιήσεων από το Τμήμα Μετεωρολογίας ξεκίνησε από τον Ιούλιο του 2005 μέσω του πανευρωπαϊκού συστήματος έκδοσης προειδοποιήσεων METEOALARM (Europe | MeteoAlarm | Early Warnings for Europe,) το οποίο αποτελεί πρόγραμμα του οργανισμού των Εθνικών Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών EUMETNET. Το METEOALARM είναι ένα σύστημα προειδοποίησης (διαδικτυακή πύλη) η οποία παρέχει πληροφορίες για έντονα καιρικά φαινόμενα σε 38 ευρωπαϊκές χώρες και χώρες που συνορεύουν με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, προειδοποιεί για πιθανή εμφάνιση έντονων καιρικών φαινομένων, όπως έντονη βροχόπτωση, καταιγίδες, θυελλώδεις άνεμοι, καύσωνες, ομίχλες, χιόνι ή ακραίο ψύχος, ενώ πλέον συζητείται και η συμπερίληψη των επεισοδίων αυξημένης σκόνης. Οι πληροφορίες παρουσιάζονται σε χάρτες με χρωματικό κώδικα, ο οποίος υποδεικνύει το βαθμό επικινδυνότητας τού φαινομένου όπως και τις πιθανές επιδράσεις του υπό αναφορά φαινομένου στην καθημερινότητα του Ευρωπαίου πολίτη. Τα όρια προειδοποιήσεων έχουν τεθεί από τις εθνικές μετεωρολογικές υπηρεσίες και είναι διαφορετικά από χώρα σε χώρα. Ο τρόπος επικοινωνίας του μετεωρολογικού κινδύνου μέσω χρωματικού κώδικα είναι ενιαίος σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο και η προσέγγιση έκδοσης των μετεωρολογικών προειδοποιήσεων είναι ομοιόμορφη από όλους τους οργανισμούς οι οποίοι εκδίδουν προγνώσεις ώστε ο Ευρωπαίος πολίτης να μπορεί να εκτιμήσει τον κίνδυνο για τον οποίο προειδοποιείται με τον ίδιο τρόπο ανεξαρτήτως του που βρίσκεται. Οι εθνικές μετεωρολογικές υπηρεσίες είναι οι μόνοι οργανισμοί που έχουν δικαίωμα έκδοσης προειδοποιήσεων προς το κοινό και οι προειδοποιήσεις τους ενσωματώνονται αποκλειστικά στην πύλη METEOALARM η οποία τροφοδοτεί με σχετικά δεδομένα οποιονδήποτε το επιθυμεί χωρίς περιορισμούς ή χρεώσεις. Ο πολίτης μπορεί να πάρει τις προειδοποιήσεις είτε από τις εθνικές Μετεωρολογικές Υπηρεσίες (https://www.moa.gov.cy/moa/dm/dm.nsf/home/home?openform) είτε μέσω του διαδικτύου κεντρικά στο METEOALARM.org (https://www.meteoalarm.org/en/live/) είτε μέσω εφαρμογών στα κινητά τηλέφωνα και τους υπολογιστές (Windy, Meteoblue, Rainviewer, Apple & Google Weather, Weather Undeground κ.α.)».

«Πονοκέφαλος»

Αφού, λοιπόν, έχει ανέβει η μέση θερμοκρασία, δεν θα έπρεπε να αλλάξουν και τα όρια για τις προειδοποιήσεις προς το κοινό;

Ναι, πιθανόν κάποιος να μπει στον πειρασμό να αλλάξει τα όρια έκδοσης προειδοποιήσεων αυξημένης θερμικής επιβάρυνσης ώστε αυτά να ανταποκρίνονται καλύτερα στις πρόσφατες καιρικές συνθήκες, ή ακόμα να επέμβει και να υπολογίσει τα όρια με διαφορετική μαθηματική προσέγγιση. Για παράδειγμα, να χαρακτηριστούν οι θερμοκρασίες όχι με τους μέσους όρους και τη διασπορά των μετρήσεων, αλλά με την πιθανότητα εμφάνισης κάποιας συγκεκριμένης θερμοκρασίας. Παρόλα αυτά, τα όρια τής έκδοσης προειδοποίησης δεν αποτελούν απλά ένα αριθμητικά υπολογισμένο δείκτη, αλλά ένα κρίσιμο παράγοντα στην διαχείριση του δημόσιου βίου. Η έκδοση των προειδοποιήσεων τού Τμήματος Μετεωρολογίας συνδέεται άμεσα με ενέργειες που γίνονται από το Τμήμα Εργασίας, το Τμήμα Δασών, το Υπουργείο Γεωργίας, το Υπουργείο Παιδείας, τον Στρατό, τις κατασκευές, την παραγωγή και τη διανομή ενέργειας όπως και πολλών άλλων ρυθμιστικών αρχών του Δημοσίου. Η οποιαδήποτε αλλαγή μπορεί να εξυπηρετεί την «μαθηματική» ανάγκη αλλά όχι την καθημερινότητα του κοινού, το οποίο θα εξακολουθήσει να είναι ευάλωτο στις υψηλές θερμοκρασίες, είτε το όριο τής κίτρινης προειδοποίησης είναι οι 40, οι 41 ή οι 42 βαθμοί. Βεβαίως, οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν και τον κορεσμό της προσοχής του κοινού που συμβαίνει από τις συνεχείς επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις, οι οποίες ενδέχεται να φέρουν αρνητικά αποτελέσματα αναφορικά με την προσοχή που ζητούμε από τον κόσμο. Εν κατακλείδι, το ερώτημά σας αποτελεί ένα μόνιμο πονοκέφαλο στις αρμόδιες υπηρεσίες και είναι ένα θέμα που δεν κλείνει ποτέ. Το Τμήμα Μετεωρολογίας θα παραμείνει στο άμεσο μέλλον με τα ίδια κριτήρια, χωρίς όμως να αποκλείονται οι οποιεσδήποτε μεταβολές.

«Περιπαίζουν μας;»

Γιατί πέφτουν συχνά έξω οι προγνώσεις καιρού της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας;

Οι προγνώσεις του Τμήματος Μετεωρολογίας δεν πέφτουν συχνά έξω, αντίθετα, η απευθείας σύγκριση με τις προγνώσεις που δίνονται από διάφορες πηγές καταδεικνύει την επιτυχία των δελτίων. Αστοχία στις προγνώσεις υπάρχει, αλλά είναι περιορισμένη και να τη συζητήσουμε. Αξίζει, όμως, να αναφερθεί ότι το κοινό πολύ συχνά κρίνει την πρόγνωση με βάση τη δική του εμπειρία - π.χ. εάν το Τμήμα Μετεωρολογίας εκδώσει προειδοποίηση για έντονο καιρό στο εσωτερικό, κάποιος που διαμένει στη Λευκωσία πολύ εύκολα λέει «μα πάλε περιπαίζουν μας» επειδή δεν έβρεξε πάνω στο κεφάλι του. Επιπλέον, αυτή η μνήμη παραμένει στο μυαλό του για πολύ καιρό, ενώ όλες οι άλλες περιπτώσεις επιτυχημένων προγνώσεων όχι.

Τότε, ας συζητήσουμε για την πρόγνωση.

Η ατμόσφαιρα είναι ένα χαοτικό σύστημα, γεμάτο με πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις οι οποίες είναι αδύνατο να περιγραφούν πλήρως από τα μετεωρολογικά μοντέλα, τα οποία εξομοιώνουν τη φύση μέχρι ενός βαθμού, ο οποίος καθορίζεται α) από την επιστημονική γνώση και β) από την διαθέσιμη υπολογιστική ισχύ. Τα δεδομένα που ξεκινούν το μοντέλο είναι πολύ συχνά ανεπαρκή, ιδιαίτερα στην περιοχή μας, όπου η μοναδική παρατήρηση της ανώτερης ατμόσφαιρας στην ανατολική Μεσόγειο προέρχεται από την Κύπρο. Σημειώστε δε ότι από το 2019 οι ραδιοβολίσεις μας δέχονται παρεμβολές λόγω της στρατιωτικής παρουσίας στα ανατολικά μας, ενώ τα προβλήματα έχουν ενταθεί τελευταία οπότε αρκετή πληροφορία χάνεται. Τα μετεωρολογικά μοντέλα πρόγνωσης καιρού δεν γνωρίζουν επακριβώς τι υπάρχει στην περιοχή μας, ξεκινούν από λάθος αρχικές συνθήκες και προχωρούν στο μέλλον με αυξημένη αβεβαιότητα στην πρόγνωση. Επιπλέον, πρέπει να αναφερθεί ότι η πρόγνωση για την Κύπρο είναι πολύ δύσκολη για τα μοντέλα, αφού η χώρα μας είναι ένα νησί με ελάχιστες παρατηρήσεις στην θάλασσα γύρω της, και έχει μία μεγάλη οροσειρά στο κέντρο. Τα παγκόσμια μοντέλα πρόγνωσης, βλέπουν στην καλύτερη περίπτωση την Κύπρο ως «κουτάκια» 8 χιλιομέτρων και την οροσειρά ως ένα βράχο με υψόμετρα που είναι ο μέσος όρος αυτών των κουτιών, οπότε και οι κορυφές και οι κοιλάδες χάνονται όλες. Το Τμήμα Μετεωρολογίας διαθέτει το δικό του μοντέλο με ανάλυση στα 2 χιλιόμετρα (www.dom.org.cy) αλλά και αυτό, επειδή τρέχει μέσα στα παγκόσμια μοντέλα, υποφέρει επίσης από την έλλειψη αρχικών δεδομένων. Βεβαίως, όμως, υπερισχύει των παγκόσμιων μοντέλων στο γεγονός ότι η ανάλυσή του τού επιτρέπει να εξομοιώσει τις τοπικές καιρικές συνθήκες, όπως για παράδειγμα την θαλάσσια αύρα ή τις καταιγίδες. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο επίπεδο γνώσεων και εξειδικευμένης εκπαίδευσης του προσωπικού Πρόγνωσης τού Τμήματος Μετεωρολογίας, το οποίο υπερκαλύπτει όλα τα προσόντα που απαιτούνται από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό ως τα ελάχιστα προσόντα για την πρόγνωση καιρού.

Αρχείο Μετεωρολογίας

Από πότε έχει αξιόπιστο αρχείο (δεδομένα, στατιστικά στοιχεία) η Μετεωρολογική Υπηρεσία στην Κύπρο;

Οι πρώτες μετεωρολογικές παρατηρήσεις στην Κύπρο ξεκίνησαν κατά την περίοδο τής Βρετανικής Αποικιοκρατίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα. Το Τμήμα Μετεωρολογίας χρησιμοποίησε τα δεδομένα που είχαν καταγραφεί και εμπλούτισε τη βάση δεδομένων του με πρόσφατα δεδομένα. Δεκαεπτά από τους σταθμούς του Τμήματος έχουν αναγνωρισθεί ως ιστορικοί σταθμοί, αφού προσφέρουν συνεχείς μετρήσεις πέραν της εκατονταετίας. Η καταγραφή της ημερήσιας βροχόπτωσης ξεκινά από το 1902 και τηρείται μέχρι σήμερα για αρκετούς σταθμούς του Τμήματος. Η καταγραφή των θερμοκρασιών στην Κύπρο έχει ιστορικό βάθος που μπορεί να φτάνει αρκετές δεκαετίες πίσω, όμως οι πιο συστηματικές και ακριβείς καταγραφές ξεκίνησαν να γίνονται από τη δεκαετία του 1950 και μετά. Υπάρχουν, βεβαίως, αποσπασματικές αναφορές ή μικρές χρονοσειρές μετρήσεων και σε παλαιότερες ημερομηνίες, οι οποίες όμως δεν μπορούν να ενσωματωθούν στην υφιστάμενη βάση δεδομένων, αφού δεν μπορεί να ελεγχθεί η αξιοπιστία τους, και στην ουσία αποτελούν ιστορικά αντικείμενα για επιστημονική μελέτη.

Μας «ψεκάζουν»;

Σε ποιο βαθμό, μπορεί να δημιουργηθεί βροχή με τεχνητό τρόπο και να αποφευχθεί η βροχή με βομβαρδισμό των σύννεφων; Γιατί δεν το έκανε το Παρίσι στην Τελετή Έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων;

Ο όρος ‘‘βομβαρδισμός των σύννεφων’’ δεν είναι επιστημονικά ακριβής και μπορεί να δημιουργήσει λανθασμένες εντυπώσεις: Η τεχνητή βροχόπτωση δεν είναι μία βίαιη διαδικασία, αλλά μια ελεγχόμενη παρέμβαση στα φυσικά φαινόμενα, υπό ορισμένες συνθήκες. Η δημιουργία βροχής με τεχνητό τρόπο, γνωστή και ως cloud seeding, ‘‘σπορά νεφών’’, είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες. Η διαδικασία περιλαμβάνει τον ψεκασμό των νεφών με χημικές ουσίες, όπως το ιωδιούχο άργυρο ή το κατεψυγμένο διοξείδιο του άνθρακα, για να προκληθεί συμπύκνωση και τελικά βροχόπτωση. Χώρες όπως η Κίνα, το Ισραήλ, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επενδύσει σημαντικά σε αυτή την τεχνολογία για να αντιμετωπίσουν την ξηρασία - ορισμένες χώρες έχουν σταματήσει διότι τα αποτελέσματα κρίθηκαν ως μη ικανοποιητικά, ενώ άλλες χώρες συνεχίζουν αυτή την πρακτική. Όσον αφορά την αποφυγή βροχής, αυτή δεν υπάρχει – υπάρχει η τεχνική αποφυγής χαλαζόπτωσης, η οποία αντί για μεγάλους χαλαζόκοκκους δημιουργεί πάρα πολλούς μικρούς χαλαζόκοκκους, οι οποίοι δεν δημιουργούν προβλήματα στις καλλιέργειες. Η τεχνολογία αυτή δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη ή αξιόπιστη ώστε να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλα γεγονότα όπως η Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ για την εφαρμογή της απαιτείται μία μεγάλη επένδυση σε εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό. Επιπλέον, απαιτείται ένα μεγάλο διάστημα εξοικείωσης με τη μέθοδο. Όλα τα πιο πάνω έκαναν την οποιαδήποτε προσπάθεια παρέμβασης στις καιρικές συνθήκες απαγορευτική, ιδιαίτερα δε με τα αποτελέσματα τής εφαρμογής της μεθόδου να μην είναι εγγυημένα. Αναφορικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο, και παρόλο που φαίνεται πως τότε έγινε προσπάθεια αλλαγής των καιρικών συνθηκών, δεν έχει δημοσιευθεί οποιαδήποτε επιστημονική εργασία ή άλλη ανακοίνωση, η οποία να αποδεικνύει ότι εκείνη η παρέμβαση ήταν επιτυχής και ότι οι καλές συνθήκες την τότε περίοδο οφείλονταν στις εν λόγω ενέργειες. Η Κίνα δε, χρησιμοποιεί μία πρωτόγονη μέθοδο διάλυσης των νεφών με χρήση ρουκετών από το έδαφος, ενώ η παγκόσμια πρακτική -η οποία εφαρμόζεται και στην Ελλάδα- απαιτεί σύγχρονες μεθόδους παρατήρησης τού καιρού και παρέμβαση με σπορά μέσω αεροπλάνων. Η πρόβλεψη και ο έλεγχος τού καιρού σε τόσο μεγάλη κλίμακα παραμένει πρόκληση για μας τους επιστήμονες.