Στο δικαστήριο η υπόθεση 46 αιτούντων άσυλο της νεκρής ζώνης - SOS εκπέμπει η Ύπατη Αρμοστεία

Το Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας καλείται να αποφασίσει για πρώτη φορά σε υπόθεση αιτούντων άσυλο που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη νεκρή ζώνη. Αν και προηγήθηκε καταχώριση υπόθεσης εκ μέρους των δύο Καμερουνέζων που βρίσκονταν στη νεκρή ζώνη για έξι περίπου μήνες κατά το 2021, ωστόσο είχε διακοπεί η εξέτασή της λόγω της απόφασης του Πάπα Φραγκίσκου να τους πάρει μαζί του στο Βατικανό όταν θα ολοκλήρωνε την επίσημη επίσκεψή του στην Κύπρο. Στο Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας έχουν καταχωρισθεί 25 προσφυγές που αφορούν 46 αιτούντες άσυλο της νεκρής ζώνης.

Οι πρώτες προσφυγές καταχωρίσθηκαν στις 18 Ιουνίου και αναμένονται εδώ και ενάμιση μήνα οι ενστάσεις της Νομικής Υπηρεσίας ώστε να αρχίσει η εκδίκαση των υποθέσεων. Στην ουσία το Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας καλείται να αποφασίσει εάν η Κυπριακή Δημοκρατία υποχρεούται να παραχωρήσει πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου σε αυτά τα πρόσωπα. Τη νομική εκπροσώπηση των 46 αιτούντων άσυλο ανέλαβε η δικηγόρος Νικολέττα Χαραλαμπίδου μετά από πρωτοβουλία της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό» (ΚΙΣΑ) και τα νομικά έξοδα ανέλαβε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Το διεθνές δίκαιο

Η δικηγόρος Νικολέττα Χαραλαμπίδου δήλωσε στον «Π» ότι ανάμεσα στους 46 αιτούντες άσυλο υπάρχουν οικογένειες με παιδιά και πρόσωπα με ιδιαίτερες ευαλωτότητες και αναπηρίες, τονίζοντας ότι «όλοι οι αιτητές κατάγονται από χώρες όπου αντικειμενικά υπάρχει εκ πρώτης όψεως βάσιμος φόβος δίωξης, όπως το Αφγανιστάν, η Συρία, το Σουδάν, το Ιράν κ.λπ.». Διευκρίνισε δε ότι «όλοι οι αιτητές άσυλο εισήλθαν στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές, εντοπίστηκαν από την Αστυνομία και υπέβαλαν προφορικά αίτημα ασύλου, αλλά απωθήθηκαν/επαναπροωθήθηκαν στη νεκρή ζώνη, στερούμενοι το δικαίωμα στο άσυλο, το οποίο κατοχυρώνεται από το άρθρο 18 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ».

Με τις προσφυγές, όπως είπε, «προσβάλλεται η παράλειψη των κρατικών Αρχών να παραχωρήσουν πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου και σε συνθήκες υποδοχής όπως καθορίζεται από τον περί Προσφύγων Νόμο, το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο». Εξήγησε μάλιστα ότι ο περί Προσφύγων Νόμος καθορίζει ότι η παράνομη είσοδος στη Δημοκρατία για σκοπούς υποβολής αίτησης ασύλου δεν τιμωρείται και πως η αίτηση ασύλου μπορεί να υποβληθεί προφορικά σε οποιαδήποτε Αρχή, όπου εντός δέκα ημέρων το αργότερο θα πρέπει να καταχωρισθεί γραπτώς η αίτηση. Περαιτέρω, με την υποβολή αιτήματος ασύλου πρέπει να παραχωρούνται συνθήκες υποδοχής όπως τροφή, στέγαση, ιατρική περίθαλψη κ.λπ. Τα ίδια καθορίζονται και στο ενωσιακό δίκαιο και πιο συγκεκριμένα στις Οδηγίες 2013/32/ΕΕ αναφορικά με τις διαδικασίες ασύλου και στην Οδηγία 2013/33/ΕΕ αναφορικά με τις συνθήκες υποδοχής».

Κανονισμός Πράσινης Γραμμής

Ακολούθως η κ. Χαραλαμπίδου εξέφρασε τη θέση ότι «ο Κανονισμός της Πράσινης Γραμμής, του οποίου γίνεται επίκληση στο όνομα της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης από το κράτος, σε καμία περίπτωση δεν επιβάλλει στις Αρχές της Δημοκρατίας να μην συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο στον τομέα του ασύλου». Αντίθετα, όπως είπε, «αυτές οι υποχρεώσεις που απορρέουν και από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ υπερτερούν έναντι του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής». Στη συνέχεια ανέφερε ότι δεν «μπορεί να γίνεται επίκληση της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας, γιατί με βάση το διεθνές και ενωσιακό δίκαιο τέτοιος χαρακτηρισμός μπορεί να γίνει αφού εξεταστεί το αίτημα ασύλου και γίνει εξατομικευμένη αξιολόγηση για κάθε υπόθεση, νοουμένου ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις που το ίδιο το δίκαιο καθορίζει».

Η πολιτική του κράτους βάσει της οποίας απωθούνται οι αιτητές ασύλου στη νεκρή ζώνη, τόνισε η κ. Χαραλαμπίδου, «συνιστά απαγορευμένη επαναπροώθηση σύμφωνα με το διεθνές εθιμικό δίκαιο, τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για τους Πρόσφυγες (Άρθρο 33), το Άρθρο 4 του περί Προσφύγων Νόμου και τα Άρθρα 2 και 3 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στη ζωή και απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης). Συνιστά επίσης ομαδική απέλαση κατά παράβαση του Άρθρου 4 του Τέταρτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ».

Ακολούθως εξήγησε ότι με τις προσφυγές επιδιώκεται απόφαση του δικαστηρίου ότι οι απωθήσεις και οι παραλείψεις των Αρχών παραβιάζουν το πιο πάνω εθνικό, ενωσιακό και διεθνές δίκαιο.

Η θέση της κυβέρνησης

Πάντως ο υφυπουργός Μετανάστευσης, Νικόλας Ιωαννίδης, δήλωσε στον «Π» ότι δεν θα πρέπει να βλέπουμε απομονωμένα τους διεθνείς κανόνες ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κανόνων. «Αυτό», είπε, «ονομάζεται συστηματική ερμηνεία στο διεθνές δίκαιο, που σημαίνει ότι όταν ερμηνεύω και αξιολογώ έναν κανόνα για να τον εφαρμόσω θα πρέπει να τον ερμηνεύσω υπό το φως και άλλων σχετικών κανόνων». Εξήγησε δε ότι οι άλλοι κανόνες είναι αυτοί του δικαίου της πολεμικής κατοχής, δηλαδή του δικαίου του πολέμου οι οποίοι εφαρμόζονται λόγω της τουρκικής κατοχής στην Κύπρο. «Αυτοί οι κανόνες», σημείωσε, «προβλέπουν ότι η κατέχουσα δύναμη έχει υποχρεώσεις σύμφωνα με τα ανθρώπινα δικαιώματα στις κατεχόμενες περιοχές, κάτι που προκύπτει και μέσα από την υπόθεση Λοϊζίδου».

Στη συνέχεια, ο υφυπουργός Μετανάστευσης αναφέρθηκε στους κανόνες του ενωσιακού δικαίου όπως ο Κανονισμός της Πράσινης Γραμμής, λέγοντας ότι «η δική μας ανάγνωση είναι ότι εφόσον τα συγκεκριμένα πρόσωπα έχουν περάσει από μια ασφαλή χώρα η οποία έχει διαδικασίες ασύλου, τότε, θα έπρεπε εκεί να καταχωρισθεί η αίτηση ασύλου». Πρόσθεσε δε πως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δεν ασκεί πιέσεις στην Τουρκία αλλά στην Κυπριακή Δημοκρατία ώστε να επωμιστεί τις παραλείψεις της Άγκυρας. «Εμείς», ανέφερε, «αυτό δεν το δεχόμαστε».

Ο κ. Ιωαννίδης δήλωσε ότι υπάρχει σε εξέλιξη ένας διάλογος με την Αντιπρόσωπο της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο Katja Saha, ώστε να βρεθούν λύσεις στο ζήτημα των ανθρώπων που βρίσκονται σήμερα στη νεκρή ζώνη. Αναφέρθηκε μάλιστα στην παροχή εμφιαλωμένου νερού και τροφής σε κονσέρβες από την Κυπριακή Δημοκρατία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και το ασθενοφόρο που βρίσκεται σε αναμονή για περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης.

SOS από Υπάτη Αρμοστεία

«Βρισκόμαστε σε καθημερινή επικοινωνία με τις Αρχές, αναζητώντας ενεργά βιώσιμες λύσεις για όλα τα εγκλωβισμένα άτομα», δήλωσε στην εφημερίδα η εκπρόσωπος της Υπάτης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), Αιμιλία Στροβολίδου. «Είναι επιτακτική ανάγκη», πρόσθεσε, «να εντοπιστούν επειγόντως λύσεις που να ανταποκρίνονται τόσο στις απαιτήσεις διεθνούς προστασίας όσο και στις άμεσες ανάγκες αυτών των ατόμων». Η επείγουσα αυτή ανάγκη, προειδοποίησε, «εντείνεται από το γεγονός ότι οι πόροι της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες πλησιάζουν στην εξάντλησή τους».

Νέες επαναπροωθήσεις

Παρά τη διεθνή κατακραυγή και τα αρνητικά δημοσιεύματα στον διεθνή και κυπριακό Τύπο, η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας συνεχίζει να εφαρμόζει έως σήμερα παράνομες πρακτικές επαναπροωθήσεων (pushbacks) κατά προσώπων που ζητούν πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου. Οι πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι μέσα στον Ιούλιο έχουν καταγραφεί τουλάχιστον εφτά περιπτώσεις επαναπροώθησης αιτούντων άσυλο από πλευράς κυπριακών Αρχών:

• Στις 4 Ιουλίου πενταμελής οικογένεια Αφγανών, με δύο ανήλικα και ένα ενήλικο παιδί, που είχαν φτάσει στα κατεχόμενα με πλοίο, πέρασε στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές. Εντοπίστηκαν από την Αστυνομία και μεταφέρθηκαν στη νεκρή ζώνη στην Αγλαντζιά.
• Στις 5 Ιουλίου νεαρός Ιρακινός, ο οποίος έφθασε αεροπορικώς στα κατεχόμενα μέσω Τουρκίας, πέρασε στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές και μετέβη στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (Πουρνάρα), όπου, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν έγινε δεκτός. Η Αστυνομία τον εντόπισε κοντά στο χωριό Δένεια και τον έσπρωξε πίσω στη νεκρή ζώνη μαζί με την ομάδα Σύρων στο Ακάκι.

• Στις 15 Ιουλίου μια οικογένεια 6 Αφγανών, που είχε φτάσει στον βορρά με πλοίο, πέρασε στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές και παρουσιάστηκε στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα, όπου, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν έγιναν δεκτοί και μεταφέρθηκαν στη νεκρή ζώνη. Η οικογένεια περιλαμβάνει ένα παιδί 13 ετών και ένα άτομο 32 ετών με αναπηρία (σύνδρομο Down).
• Στις 20 Ιουλίου δύο Ιρανοί άνδρες συνελήφθησαν στις ελεύθερες περιοχές και μεταφέρθηκαν στη νεκρή ζώνη. Οι δύο Ιρανοί είχαν φτάσει αρχικά στα κατεχόμενα και ακολούθως πέρασαν στη νεκρή ζώνη όπου παρέμειναν εγκλωβισμένοι μέχρι τις 22 Ιουλίου. Έκτοτε αγνοούνται.
• Στις 21 Ιουλίου δύο ενήλικοι άνδρες από τη Νιγηρία επαναπροωθήθηκαν στη νεκρή ζώνη από τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προηγουμένως διέμεναν στα κατεχόμενα με φοιτητική βίζα.
• Στις 26 Ιουλίου έξι ενήλικες πέρασαν στις ελεύθερες περιοχές και ακολούθως μεταφέρθηκαν πίσω στη νεκρή ζώνη. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι έφτασαν από τον βορρά σε τρεις ομάδες σε διαφορετικές χρονικές στιγμές μεταξύ 25-26 Ιουλίου και κατευθύνονταν στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα για να υποβάλουν αίτηση ασύλου.
• Στις 31 Ιουλίου τετραμελής οικογένεια Αφγανών, με την ενήλικη κόρη τους, καθώς και με την κόρη τους ενός έτους, ανακόπηκαν στις περιοχές που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία και μεταφέρθηκαν πίσω στη νεκρή ζώνη. Κατευθύνονταν στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα για να υποβάλουν αίτηση ασύλου.

Αγνοούνται πέντε πρόσωπα

Υπενθυμίζεται ότι από τον Ιούνιο αγνοούνται πέντε αιτούντες άσυλο από τη Συρία και ένας ασυνόδευτος ανήλικος που είχαν επαναπροωθηθεί στη νεκρή ζώνη από μέλη της Αστυνομίας Κύπρου. Δύο αγνοούνται από τις 9 Ιουνίου, ένας από τις 15 Ιουνίου και τρεις από τις 19 Ιουνίου. Σήμερα στη νεκρή ζώνη της Αγλαντζιάς βρίσκονται 27 αιτούντες άσυλο και 28 στη νεκρή ζώνη της Αυλώνας. Πρόκειται για άνδρες, γυναίκες και παιδιά από τη Συρία, το Ιράν, το Ιράκ, το Σουδάν, το Αφγανιστάν, τη Νιγηρία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), τη Σομαλία, το Μπαγκλαντές και το Καμερούν. Εντός της νεκρής ζώνης υπάρχουν επιπλέον 40 πρόσωπα που αφορούν τις αφίξεις της 1ης Αυγούστου, τα οποία δεν γνωρίζουμε σε ποιο σημείο ακριβώς βρίσκονται σήμερα.

Οδοντιατρική περίθαλψη και… μερικές κονσέρβες

Οι πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι μετά τα δημοσιεύματα που ακολούθησαν της επίσκεψης κάποιων ΜΜΕ στον πρόχειρο καταυλισμό στη νεκρή ζώνη της Αγλαντζιάς στα μέσα Ιουλίου, η κυβέρνηση άρχισε να διευκολύνει τη διευθέτηση ραντεβού στο γιατρό και να προσφέρει οδοντιατρική περίθαλψη στους αιτούντες άσυλο. Ωστόσο καμία άλλη πρόοδος δεν έχει επιτευχθεί σε σχέση με τις προσπάθειες διεθνών και τοπικών οργανισμών για πρόσβαση αυτών των ατόμων στη διαδικασία ασύλου.

Πάντως προκαλεί προβληματισμό η στάση της κυβέρνησης απέναντι στους αιτητές ασύλου, αφού είναι ελλιπής η βοήθεια που τους παρέχει εδώ και μήνες μέσα σε ανυπόφορες συνθήκες. Οι πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι΄, από τα μέσα Ιουνίου έως τα μέσα Ιουλίου, η κυβέρνηση παρέδωσε στον Ερυθρό Σταυρό Κύπρου μόνο εφτά φορές περιορισμένες ποσότητες εμφιαλωμένου νερού, μπάρες δημητριακών, κονσέρβες τόνου, πατέ κοτόπουλου και φασολιών. Ως εκ τούτου, οι ανάγκες σε τρόφιμα καλύπτονται από τον Κυπριακό Ερυθρό Σταυρό και την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες με τρία γεύματα την ημέρα. Ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός παρέχει δύο γεύματα τις καθημερινές και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες καλύπτει το δείπνο και όλα τα γεύματα τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.