Δικαστήρια και «φυλακές» μόνο για παιδιά - H Βουλή θα ψηφίσει τον νόμο προτού αυτοδιαλυθεί

Στη δημιουργία χώρων κράτησης για ανήλικους παραβάτες εκτός των Κεντρικών Φυλακών προχωρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης στο πλαίσιο εφαρμογής της νέας νομοθεσίας που αναμένεται να ψηφιστεί εντός των επόμενων ημερών από τη Βουλή και σίγουρα πριν την αυτοδιάλυσή της, στις 22 Απριλίου, λόγω των επικείμενων βουλευτικών εκλογών. Το εν λόγω νομοσχέδιο που τιτλοφορείται ως «ο περί της εγκαθίδρυσης συστήματος ποινικής δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά» σκοπό έχει την πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας μέσω της εγκαθίδρυσης νέων δομών και διαδικασιών αποδικαστικοποίησης. Προς την κατεύθυνση αυτή, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ζήτησε από την Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής την αποδέσμευση του ποσού των €189.000 προκειμένου να δρομολογήσει τις διαδικασίες, αφενός, για την επιλογή και πρόσληψη επιμελητών για τους ανήλικους παραβάτες και, αφετέρου, για την προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού για την επιλογή των χώρων όπου θα κρατούνται οι ανήλικοι που θα εκτίουν ποινή φυλάκισης ή που θα τίθενται υπό κράτηση ως ύποπτοι για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων.

Ειδικότερα, στο νομοσχέδιο ορίζονται ως χώροι κράτησης των παιδιών που βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο ειδικοί χώροι κράτησης εκτός φυλακών, οι οποίοι θα είναι ειδικά προσαρμοσμένοι για την κράτηση παιδιών και θα διασφαλίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους ανεξάρτητα από τον περιορισμό της προσωπικής τους ελευθερίας και θα πληρούν τις προδιαγραφές και προϋποθέσεις που θα καθορίζονται σε διάταγμα που θα εκδίδει ο εκάστοτε υπουργός Δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, στο διάταγμά του ο υπουργός θα καθορίζει τους χώρους περιορισμού των ανήλικων παραβατών καθώς επίσης και τους κανονισμούς λειτουργίας τους, τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται για την προστασία των παιδιών αυτών και για τη διασφάλιση της συνέχισης της εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισής τους κατά τη διάρκεια του περιορισμού τους καθώς και των δικαιωμάτων τους και τις υποχρεώσεις συμμόρφωσης με τους κανονισμούς τέτοιων χώρων περιορισμού παιδιών.

Περαιτέρω, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι για ένα έτος από την ημερομηνία που θα ψηφιστεί σε νόμο και θα τεθεί σε ισχύ οι ανήλικοι που θα καταδικάζονται σε ποινή φυλάκισης θα μπορούν να κρατούνται στις φυλακές. Ως εκ τούτου, εντός ενός έτους από την ψήφιση του νομοσχεδίου σε νόμο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα πρέπει να εξεύρει και να λειτουργήσει χώρους κράτησης και δεδομένου ότι η δημιουργία των χώρων αυτών θα πραγματοποιηθεί με δημόσιο διαγωνισμό επιβάλλεται η αποδέσμευση του σχετικού ποσού «ώστε να αρχίσει η διαδικασία αμέσως μετά την ψήφιση του Νόμου για να αποφευχθούν αχρείαστες καθυστερήσεις», αναφέρει στο σημείωμά του προς τη Βουλή ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Δικαιοσύνης Λούης Παναγή. Επίσης, το νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία του θεσμού του επιμελητή, ο οποίος θα ενεργεί ως σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες δημόσιες αρχές ή και τους ασκούντες τη γονική μέριμνα. Ο επιμελητής θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο στάδιο της σύλληψης του παιδιού, της ανάκρισης και στο πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης.

Η Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής θα εξετάσει τα αιτήματα του Υπουργείου Δικαιοσύνης για αποδέσμευση των υπό αναφορά κονδυλίων σε συνεδρία της την ερχόμενη Δευτέρα.

Πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης

Βασικός κανόνας των νέων ρυθμίσεων είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση ανηλίκων θα συνιστούν το έσχατο μέτρο το οποίο θα επιβάλλεται μόνο εφόσον οποιαδήποτε άλλα μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών δεν θα υπέχουν ποινική ευθύνη για τις πράξεις και τις παραλείψεις τους ενώ σε κάθε περίπτωση ο καταλογισμός αξιόποινης πράξης σε παιδιά ηλικίας άνω των 14 ετών θα εξαρτάται από την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητας και ανάπτυξής τους.

Ειδικότερα, σε περίπτωση που θα στοιχειοθετείτε οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα εναντίον ανήλικου θα αποστέλλεται ο φάκελος της υπόθεσης στη Νομική Υπηρεσία. Ο γενικός εισαγγελέας θα μπορεί να αναστέλλει την ποινική δίωξη του παιδιού και να το παραπέμπει σε πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης. Στόχος, να βοηθηθεί το παιδί μέσα από αυτό το πρόγραμμα να αντιληφθεί τις συνέπειες του αδικήματος που διέπραξε και να αποδεχθεί την ευθύνη του ώστε να μην διαπράξει στο μέλλον οποιοδήποτε άλλο ποινικό αδίκημα και παράλληλα να αποφευχθεί η προσαγωγή του για το αδίκημα που διέπραξε ενώπιον δικαστηρίου.

Τα δικαστήρια ανηλίκων 

Το νομοσχέδιο προβλέπει την ίδρυση και λειτουργία δικαστηρίων ανηλίκων. Η προσαγωγή παιδιού ενώπιον δικαστηρίου θα αποτελεί το έσχατο μέτρο το οποίο θα λαμβάνεται με απόφαση του γενικού εισαγγελέα αφού η υπαγωγή παιδιού στο πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει. Τα παιδιά που θα παραπέμπονται ενώπιον της δικαιοσύνης θα δικάζονται από τα δικαστήρια ανηλίκων. Συγκεκριμένα, προβλέπεται στο νομοσχέδιο σε κάθε επαρχία να συγκροτείται ένα δικαστήριο ανηλίκων, οι δίκες θα πρέπει να είναι σύντομες και θα πραγματοποιούνται κεκλεισμένων των θυρών. Σε περίπτωση που το δικαστήριο ανηλίκων, μετά από ακρόαση της υπόθεσης, κρίνει το παιδί ως ένοχο αδικήματος δύναται είτε να επιπλήξει απλώς το παιδί και να το απαλλάξει από οποιοδήποτε άλλο μέτρο ή ποινή ή να προχωρήσει περαιτέρω με την υπόθεση και να λάβει μία ή περισσότερες από τις πιο κάτω αποφάσεις:

• Απαλλαγή ή απαλλαγή υπό όρους.


• Επιβολή προστίμου ή και επιβολή καταβολής των εξόδων ή και αποζημίωσης στο θύμα από το παιδί.


• Διάταγμα με το οποίο να υποχρεώνει τον γονέα ή κηδεμόνα να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα του παιδιού.


• Διάταγμα γονικής επιτήρησης.


• Διάταγμα επιβολής κοινοτικής επιτήρησης. Το δικαστήριο δύναται να εκδίδει διάταγμα κοινοτικής εργασίας σε σχέση με παιδί που κρίθηκε ένοχο διάπραξης αδικήματος ηλικίας από 16 μέχρι 18 ετών. Στο διάταγμα κοινοτικής εργασίας θα καθορίζεται αριθμός ωρών εργασίας εβδομαδιαίως που το παιδί θα έχει υποχρέωση να παρέχει σε κοινοτικά προγράμματα είτε χωρίς είτε με μερική αμοιβή κατά την κρίση του δικαστηρίου.


• Διάταγμα κράτησης σε χώρο κράτησης παιδιών. Σε κάθε περίπτωση η επιβολή κράτησης σε χώρο κράτησης παιδιών απαγορεύεται σε σχέση με παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 16 ετών κατά την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου και θα αποτελεί την έσχατη ποινή, η οποία μπορεί να επιβληθεί από το δικαστήριο, μόνο σε περίπτωση που έχουν δοκιμαστεί άλλες ποινές.


• Διάταγμα παρακολούθησης με ηλεκτρονικό βραχιόλι. Σε αυτήν την περίπτωση, το παιδί θα βρίσκεται στην οικία του υπό περιορισμό.


• Το δικαστήριο δύναται σε περίπτωση που το παιδί είναι χρήστης ναρκωτικών ουσιών να διατάξει την εισαγωγή παιδιού σε κέντρο αποτοξίνωσης.

Τι ισχύει σήμερα

Η διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών έχει επενδύσει σημαντικά στους κρατούμενους κάτω των 21 ετών, οι οποίοι κρατούνται σε ξεχωριστή πτέρυγα διαμορφώνοντας ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Η αναμόρφωσή τους επιδιώκεται μέσω της εκπαίδευσης ανάλογα με την ηλικία τους αλλά και τις προσωπικές τους περιστάσεις. Ο ανήλικος κρατούμενος μόλις περάσει το κατώφλι των κεντρικών φυλακών περνά από εξειδικευμένη συνέντευξη η οποία καθορίζει την πορεία που ο ανήλικος θα ακολουθήσει εντός των φυλακών με στόχο τον σωφρονισμό, τη διαπαιδαγώγησή του, τη σωματική και ψυχική του υγεία. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας αξιολογούν επίσης τις περιπτώσεις εκείνες των νεαρών κρατουμένων που είναι χρήστες ουσιών και τους παραπέμπουν σε προγράμματα απεξάρτησης τα οποία λειτουργούν και εντός των φυλακών.