Στους διαμεσολαβητές αντί στους δικαστές - Η εναλλακτική επίλυση των οικογενειακών διαφορών μετά από διαζύγιο

Στους 35 ανέρχονται μέχρι σήμερα οι διαμεσολαβητές οικογενειακών διαφορών, οι οποίοι, μακριά από δικαστικές αίθουσες και ψυχοφθόρες διαδικασίες προσπαθούν να καταλήξουν σε κοινές αποφάσεις για τη διευθέτηση σοβαρών οικογενειακών διαφορών που προκύπτουν μετά από τη διάλυση ενός γάμου ή σύμφωνου συμβίωσης όπως είναι για παράδειγμα, η γονική μέριμνα, η διατροφή παιδιών ή και συζύγων-συμβίων, οι περιουσιακές σχέσεις κ.ά. Εξαιρούνται ζητήματα αφαίρεσης και στη συνέχεια ανάθεσης γονικής μέριμνας που ρυθμίζονται από το δικαστήριο. Απαραίτητη προϋπόθεση για θετική κατάληξη μιας διαμεσολάβησης είναι να θέλουν τα ίδια τα μέρη να καταλήξουν σε συμβιβαστικές λύσεις ή σε κοινές αποφάσεις, αφήνοντας πίσω τις ισχυρογνωμοσύνες και τους αχρείαστους εγωισμούς. Νοείται ότι, η διαμεσολάβηση δεν είναι κατάλληλη για όλες τις περιπτώσεις, ιδιαίτερα εκεί και όπου διαπιστώνεται ότι υπάρχει ή ενδέχεται να υπάρξει βία και καταχρηστική συμπεριφορά και η δικαστική προστασία κρίνεται εκ των πραγμάτων απαραίτητη.

Ο διαμεσολαβητής σε καμία περίπτωση δεν αποφασίζει για λογαριασμό των μερών αλλά ενθαρρύνει τη συνεργασία και προτείνει λύσεις που να ικανοποιούν κατά το δυνατόν και τα δύο μέρη.

Σήμερα που τα διαζύγια αποτελούν πλέον συχνότατο φαινόμενο, επιδιώκεται μέσω του θεσμού της διαμεσολάβησης η ενθάρρυνση συναινετικών προσεγγίσεων με σκοπό τον περιορισμό των συγκρούσεων και της εχθρότητας, την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων που προέρχονται από τις οικογενειακές αντιπαλότητες και τη διατήρηση και ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, ιδιαίτερα μεταξύ γονέων και παιδιών.

Αξίζει να αναφερθεί ότι, στον πυρήνα του προστατευτικού πλαισίου της μεταρρυθμιστικής αυτής προσπάθειας βρίσκεται το παιδί και το βέλτιστο συμφέρον του. Παράλληλα, ενθαρρύνεται η ισότιμη αντιμετώπιση ανδρών και γυναικών και η ανάληψη της κοινής γονικής ευθύνης για τη φροντίδα και ευημερία των παιδιών τους.

Ψηφίστηκε το 2019, εφαρμόστηκε φέτος

Η διαμεσολάβηση δύναται να πραγματοποιηθεί πριν την έναρξη οποιασδήποτε δικαστικής διαδικασίας ή ακόμα και στο πλαίσιο δικαστικής διαδικασίας. Ο εναλλακτικός αυτός τρόπος επίλυσης των οικογενειακών διαφορών ρυθμίζεται με τον περί Διαμεσολάβησης σε Οικογενειακές Διαφορές Νόμο που ψήφισε η Βουλή στις 25/4/2019. Ωστόσο, ο θεσμός τέθηκε ουσιαστικά σε λειτουργία μόλις τον περασμένο Ιούνιο μετά την ψήφιση τροποποιητικού νόμου που άνοιξε τον δρόμο στο Υπουργείο Δικαιοσύνης να προχωρήσει στη δημιουργία και λειτουργία του Μητρώου Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών.

Η διαμεσολάβηση αποσκοπεί στον περιορισμό, όσο το δυνατό, των επίδικων θεμάτων και στην εξεύρεση οριστικών λύσεων σε οικογενειακές διαφορές, σε συντομότερο χρονικό διάστημα και με λιγότερα έξοδα σε σχέση με τις αντίστοιχες δικαστικές διαδικασίες. Ο διαμεσολαβητής επιλέγετε από κοινού από τα μέρη, βάση του ισχύοντος μητρώου διαμεσολάβησης το οποίο τηρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως.

Η διαμεσολάβηση στηρίζεται στις πιο κάτω βασικές αρχές:

* Της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω φυλής, χρώματος, θρησκείας, φύλου, εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής, κοινότητας, πεποιθήσεων, κοινωνικής ή οικονομικής κατάστασης ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο.

* Της διασφάλισης του συμφέροντος του παιδιού.

* Της εμπιστευτικότητας, ουδετερότητας και αμεροληψίας.

* Της εθελούσιας συμμετοχής των μερών.

* Συνυπολογισμού της ευαλωτότητας οποιουδήποτε των μερών στη διαμεσολάβηση.

Με την υπογραφή συμφωνίας

Η διαδικασία διαμεσολάβησης ξεκινά με τη συμφωνία για διαμεσολάβηση που υπογράφεται μεταξύ των μερών και του διαμεσολαβητή, όπου καθορίζονται, μεταξύ άλλων, ο τρόπος διεξαγωγής της διαδικασίας, η διάρκειά της και η αμοιβή του διαμεσολαβητή. Η διαδικασία διαμεσολάβησης τερματίζεται:

* Με τη σύναψη μεταξύ των μερών συμφωνίας συμβιβασμού.

* Με τη σύνταξη πρακτικού περί μη επίτευξης συμφωνίας συμβιβασμού.

* Με συμφωνία των μερών για τερματισμό της διαδικασίας.

* Σε περίπτωση που ένα από τα μέρη παύσει να συναινεί στη συνέχισή της.

* Αν ο διαμεσολαβητής κρίνει ότι για οποιονδήποτε λόγο η συνέχιση της διαμεσολάβησης κατέστη περιττή ή αδύνατη.

* Εάν προκύψει ότι υπάρχει βία.

Η συμφωνία συμβιβασμού δεν είναι δεσμευτική για τα μέρη παρά μόνο εάν κατατεθεί στο δικαστήριο προς εκτέλεση. Σε αυτή την περίπτωση, το δικαστήριο δύναται να εκδώσει απόφαση με περιεχόμενο όμοιο με αυτό της συμφωνίας συμβιβασμού, η οποία θα έχει την ίδια ισχύ ως να είχε αποφασιστεί εξ υπαρχής από το δικαστήριο.

Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος

Το αρμόδιο Υπουργείο Δικαιοσύνης εκτιμά ότι, ο θεσμός της διαμεσολάβησης θα συμβάλει θετικά στην ταχύτερη επίλυση των οικογενειακών διαφορών σε σχέση με τον αντίστοιχο χρόνο που απαιτείται για δικαστική διευθέτησή τους. Παράλληλα, θα οδηγήσει στην εξοικονόμηση δικαστικού χρόνου αφού αναμένεται ότι ο αριθμός των διαφορών που θα άγονται ενώπιον δικαστηρίων θα μειωθεί ενώ την ίδια στιγμή θα περιοριστούν τα έξοδα τόσο των εμπλεκόμενων μερών όσο και του κράτους.

Όπως μας λέχθηκε αρμοδίως, το Υπουργείο Δικαιοσύνης παρακολουθεί στενά την πορεία του θεσμού, ούτως ώστε, εάν μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα λειτουργίας προκύψει οποιαδήποτε ανάγκη για βελτίωση ή εμπλουτισμό του, να προβεί αμέσως στις αναγκαίες προσθήκες και τροποποιήσεις.

Ο «Π» ζήτησε στοιχεία για τις οικογενειακές διαφορές που διευθετήθηκαν με εξωδικαστικό συμβιβασμό κατόπιν διαμεσολάβησης. Η απάντηση που λάβαμε είναι ότι, το υπουργείο δεν γνωρίζει πόσες υποθέσεις είχαν εμπλοκή διαμεσολαβητές κατά τους πρώτους έξι μήνες εφαρμογής του θεσμού. Μας λέχθηκε, επίσης, ότι από 1/1/2024 το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα διατηρεί στατιστικά στοιχεία. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι διαμεσολαβητές θα καλούνται ανά διαστήματα να πληροφορούν το υπουργείο για τις υποθέσεις που χειρίστηκαν και ποια ήταν η έκβασή τους.

Πειθαρχικός έλεγχος και ποινές

Οι διαμεσολαβητές οφείλουν να είναι ανεξάρτητοι και αμερόληπτοι. Πειθαρχικό Συμβούλιο, που διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, ασκεί έλεγχο επί των διαμεσολαβητών. Διαμεσολαβητής θα υπόκειται σε πειθαρχική δίωξη στις ακόλουθες περιπτώσεις:

* Κατά την κρίση του Πειθαρχικού Συμβουλίου επέδειξε κατά τη διαμεσολάβηση επονείδιστη, δόλια ή ασυμβίβαστη προς τις υποχρεώσεις του διαμεσολαβητή διαγωγή.

* Παραβεί τις βασικές αρχές που διέπουν τη διαμεσολάβηση ή οποιεσδήποτε από τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται σε αυτόν από την κείμενη νομοθεσία.

* Καταδικαστεί από για αδίκημα τo oπoίo εvέχει έλλειψη τιμιότητας ή ηθική αισχρότητα.

Το Πειθαρχικό Συμβούλιο δύναται να επιβάλει μία ή περισσότερες από τις πιο κάτω πειθαρχικές ποινές, ανάλογα με τη βαρύτητα του πειθαρχικού αδικήματος και λαμβάνοντας υπόψη την τυχόν επαναλαμβανόμενη διάπραξη πειθαρχικού αδικήματος από το ίδιο πρόσωπο: Επίπληξη, γραπτή επίπληξη, καταβολή χρηματικού προστίμου μέχρι €1.000, αναστολή της εγγραφής του στο Μητρώο Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών για περίοδο που δεν υπερβαίνει τα δύο έτη ή και μόνιμη διαγραφή του από το Μητρώο Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών.

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, πρόσωπο το οποίο αποδεδειγμένα κληθεί να εμφανιστεί ενώπιον του Πειθαρχικού Συμβουλίου και, άνευ αιτιολογίας, παραλείψει να προσέλθει κατά τον χρόνο και τόπο που αναφέρεται στην κλήση ή κατά τη διάρκεια της ακρόασης της υπόθεσης, είναι ένοχο ποινικού αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τα €1.000.

Ποιοι μπορούν να γίνουν

Ο διαμεσολαβητής θα πρέπει να είναι εγγεγραμμένος στο Μητρώο Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών το οποίο τηρείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως. Για να εγγραφεί κάποιος ως διαμεσολαβητής πρέπει να πληροί τα πιο κάτω κριτήρια και να διαθέτει τα ακόλουθα προσόντα:

* Να κατέχει αναγνωρισμένο στη Δημοκρατία πανεπιστημιακό τίτλο ή δίπλωμα στα νομικά, στην ψυχολογία ή στην κοινωνική εργασία.

* Να είναι εγγεγραμμένος στο οικείο επαγγελματικό μητρώο του επαγγέλματος που ασκεί, όπου αυτό εφαρμόζεται.

* Ασκεί στην Κύπρο ή στο εξωτερικό, στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα, το επάγγελμα για το οποίο κατέχει πανεπιστημιακό τίτλο ή δίπλωμα για συνεχή περίοδο τουλάχιστον ενός έτους πριν από την υποβολή της αίτησης για εγγραφή στο Μητρώο Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών.

* Έχει τη μόνιμη διαμονή του στη Δημοκρατία κατά τα δύο τελευταία έτη πριν από την υποβολή της αίτησής του για εγγραφή στο Μητρώο Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών.

* Δεν κατέχει και δεν κατείχε μόνιμη θέση στη δημόσια υπηρεσία ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα κατά τα δύο τελευταία έτη πριν από την υποβολή αίτησης για εγγραφή στο Μητρώο Διαμεσολαβητών Οικογενειακών Διαφορών.

* Δεν έχει καταδικαστεί για σοβαρό ποινικό αδίκημα ή για αδίκημα που ενέχει έλλειψη τιμιότητας ή ηθική αισχρότητα.

* Δεν βρίσκεται υπό επιτροπεία ή κηδεμονία και δεν στερείται της δικαιοπρακτικής του ικανότητας.

* Έχει τύχει ειδικής εκπαίδευσης στη διαμεσολάβηση σε οικογενειακές διαφορές.

* Διατηρεί σε ισχύ ασφαλιστική σύμβαση αναφορικά με την παροχή ασφαλιστικής κάλυψης έναντι ευθύνης για επαγγελματική αμέλεια κατά την άσκηση του επαγγέλματος του διαμεσολαβητή οικογενειακών διαφορών.

Σημειώνεται ότι, με βάση το άρθρο 11 της κείμενης νομοθεσίας, κάθε τριετία οι διαμεσολαβητές, προκειμένου να μην διαγραφούν από το Μητρώο Διαμεσολαβητών θα πρέπει να παρακολουθούν προγράμματα σχετικής εκπαίδευση διάρκειας, τουλάχιστον, 24 ωρών. Τα προγράμματα ειδικής εκπαίδευσης εγκρίνονται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και προσφέρονται από ακαδημαϊκά ιδρύματα και κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης.