Δικαίως διαφωνούν και αντιδρούν οι δημοσιογράφοι στην πρόνοια που επιδιώκεται να περιληφθεί σε κοινοτική νομοθεσία που βρίσκεται στα σκαριά για τον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, με την οποία, δύναται να παρακολουθούνται, υπό προϋποθέσεις, οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις τους και όχι μόνο. Οι αντιδράσεις εστιάζονται στο πολύ σοβαρό ενδεχόμενο, με πρόσχημα θέματα ασφαλείας, να παρακολουθούνται οι δημοσιογράφοι με απώτερο στόχο την αποκάλυψη των πηγών τους. Δηλαδή, την ταυτότητα των πληροφοριοδοτών τους που οι δημοσιογράφοι προστατεύουν και οφείλουν να προστατεύουν ως κόρη οφθαλμού. Εξ ου και το δημοσιογραφικό απόρρητο, το οποίο είναι κατοχυρωμένο διά νόμου με σκοπό να προστατεύει τους δημοσιογράφους από την εξουσία, για να αποκαλύπτουν και όχι να συγκαλύπτουν.
Ακόμη και αν δεν ψηφιστεί στο Ευρωκοινοβούλιο, που δεν αναμένεται να ψηφιστεί, η επίμαχη πρόνοια που προωθείται από μια ισχνή μειοψηφία ευρωπαϊκών χωρών περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, το δημοσιογραφικό απόρρητο στην Κύπρο θα συνεχίσει να βρίσκεται σε κίνδυνο και υπό απειλή καθώς η κείμενη νομοθεσία και το Σύνταγμά μας επιτρέπουν τις παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων όχι μόνο των δημοσιογράφων αλλά όλων των πολιτών, αρκεί να ικανοποιούνται μία εκ των δύο προϋποθέσεων:
- Αφορά ζητήματα εθνικής ασφαλείας.
- Στοχεύει στην εξιχνίαση σοβαρών ποινικών αδικημάτων όπως είναι φόνος εκ προμελέτης, ανθρωποκτονία, διαφθορά, τρομοκρατία, κατασκοπεία, εμπορία προσώπων, εμπορία ναρκωτικών, παιδική πορνογραφία και ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Οι νόμοι αυτοί, εάν χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά από τους εκάστοτε κυβερνώντες που ασκούν εξουσία σε ΚΥΠ και Αστυνομία, ναι, μπορούν να στοχεύσουν και να αποκαλύψουν τους πληροφοριοδότες των «ανεπιθύμητων» δημοσιογράφων που τους ασκούν, καθηκόντως, κριτική.
Η Βουλή περιέλαβε στις νομοθεσίες που ψήφισε ασφαλιστικές δικλίδες και εποπτικούς ελέγχους ακριβώς για να αποφεύγονται καταχρήσεις από πλευράς της ΚΥΠ και της Αστυνομίας. Σε κάποια στιγμή, η Επιτροπή Νομικών της Βουλής θα πρέπει να επανέλθει για να διαπιστώσει ότι όντως γίνονται αυτοί οι έλεγχοι.
Οι νόμοι για τις παρακολουθήσεις
Οι νόμιμες παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και όχι μόνο, επιτρέπονται στην Κυπριακή Δημοκρατία με βάση τις ακόλουθες νομοθεσίες:
1 Συνταγματική κατοχύρωση του απόρρητου της αλληλογραφίας και της επικοινωνίας: Στο άρθρο 17 του Συντάγματος κατοχυρώνεται το απαραβίαστο του απορρήτου της αλληλογραφίας και κάθε άλλης μορφής επικοινωνίας προσώπου εφόσον αυτή διεξάγεται με μη απαγορευμένα από τον νόμο μέσα. Το άρθρο αυτό, πριν την τροποποίησή του, προνοούσε ότι ο νομοθέτης μπορούσε να περιορίσει την άσκηση του εν λόγω δικαιώματος μόνο στις περιπτώσεις προσώπων που εκτίουν ποινή φυλάκισης ή τελούν σε προφυλάκιση ή σε σχέση με την επαγγελματική αλληλογραφία ή επικοινωνία πτωχευσάντων προσώπων. Με την έκτη τροποποίηση του Συντάγματος, το 2010, επιτρέπεται η επέμβαση στο δικαίωμα του απορρήτου και στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Κατόπιν δικαστικού εντάλματος εφόσον η επέμβαση αποτελεί αναγκαίο μέτρο προς το συμφέρον της ασφάλειας της Δημοκρατίας.
- Κατόπιν δικαστικού διατάγματος για τη διερεύνηση ή δίωξη σοβαρού ποινικού αδικήματος για το οποίο προβλέπεται ποινή φυλάκισης πέντε ετών και άνω. Η επέμβαση αφορά πρόσβαση στα σχετικά με ηλεκτρονική επικοινωνία δεδομένα κίνησης και θέσης και στα συναφή δεδομένα που είναι αναγκαία για την αναγνώριση του συνδρομητή ή και του χρήστη κινητής τηλεφωνίας.
2 Ο περί Προστασίας του Απορρήτου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Παρακολούθηση Συνδιαλέξεων) Νόμος: Η εν λόγω νομοθεσία ψηφίστηκε το 1996 και τον Φεβρουάριο του 2020 η ολομέλεια της Βουλής την τροποποίησε προκειμένου να νομιμοποιήσει και τις παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων σε πραγματικό χρόνο. Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, αυτό το ισχυρό όπλο των παρακολουθήσεων τηλεφωνικών συνδιαλέξεων παραμένει ανενεργό και όπως εκτιμάται, οι νόμιμες παρακολουθήσεις, κατόπιν έκδοσης δικαστικού διατάγματος, θα αρχίσουν με τον νέο χρόνο. Η καθυστέρηση που παρατηρήθηκε αποδίδεται στα τεράστια τεχνικά προβλήματα που θα έπρεπε να επιλυθούν από τους τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς όπως είναι για παράδειγμα η ΑΤΗΚ, μέσω των οποίων θα γίνονται οι παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων με τη σύνδεση του τεχνικού εξοπλισμού της Αστυνομίας και της ΚΥΠ με σκοπό να λαμβάνεται το περιεχόμενο των συνδιαλέξεων σε πραγματικό χρόνο. Οι κυριότερες διατάξεις του υπό αναφορά νόμου προβλέπουν τα ακόλουθα:
- Ο Γενικός Εισαγγελέας υποβάλλει μονομερή αίτηση στο δικαστήριο για την έκδοση διατάγματος (ή την παράταση αυτού) κατόπιν υποβολής γραπτού αιτήματος του Αρχηγού της Αστυνομίας ή του διοικητή της ΚΥΠ ή οποιουδήποτε ανακριτή. Η αίτηση θα πρέπει να συνοδεύεται από ένορκο δήλωση και από έκθεση γεγονότων με τις λεπτομέρειες των αδικημάτων που να δικαιολογούν την έκδοση του δικαστικού εντάλματος. Η έκθεση γεγονότων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: Την ταυτότητα του προσώπου για το οποίο ζητείται η παρακολούθηση της ιδιωτικής επικοινωνίας του, τη φύση και τον τόπο απ' όπου σκοπείται να παρακολουθείται η ιδιωτική επικοινωνία, το είδος της ιδιωτικής επικοινωνίας της οποίας ζητείται η παρακολούθηση καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί η παρακολούθηση.
- Ο δικαστής εκδίδει το δικαστικό ένταλμα εφόσον πληρούνται τα ακόλουθα: (α) Υπάρχει εύλογη υποψία ότι κινδυνεύει η ασφάλεια της Δημοκρατίας ή πρόσωπο διαπράττει, διέπραξε ή αναμένεται να διαπράξει σοβαρό ποινικό αδίκημα. (β) Υπάρχει εύλογη υποψία ότι η συγκεκριμένη ιδιωτική επικοινωνία συνδέεται ή είναι συναφής με ποινικά αδικήματα ή με τον κίνδυνο για την ασφάλεια της Δημοκρατίας. (γ) Είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης η έκδοση του εν λόγω εντάλματος.
- Η εφαρμογή των διατάξεων του νόμου αξιολογείται από Τριμελή Επιτροπή, η οποία, πρέπει να ελέγχει κατά πόσο ακολουθούνται από την ΚΥΠ και την Αστυνομία οι όροι που θέτει το δικαστήριο στα εντάλματα παρακολούθησης.
- Η κείμενη νομοθεσία υποχρεώνει τον Γενικό Εισαγγελέα μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τις 90 ημέρες να ενημερώνει γραπτώς το πρόσωπο το οποίο παρακολουθείτο, για τη χρονική περίοδο που τελούσε υπό παρακολούθηση και για ποιους λόγους.
3 Ο περί Διατήρησης Τηλεπικοινωνιακών Δεδομένων με σκοπό τη διερεύνηση σοβαρών ποινικών αδικημάτων Νόμος: Με τον υπό αναφορά νόμο η Δημοκρατία εναρμονίστηκε με την Οδηγία 2006/24/ΕΚ για τη διατήρηση προσωπικών δεδομένων που παράγονται ή υποβάλλονται σε επεξεργασία. Στον νόμο προβλέπεται η διαδικασία για την εξασφάλιση δικαστικού διατάγματος με σκοπό την εξασφάλιση δεδομένων που έχουν σχέση με τη διερεύνηση σοβαρού ποινικού αδικήματος όπως είναι για παράδειγμα τα δεδομένα κίνησης και θέσης και τα συναφή δεδομένα που είναι αναγκαία για την αναγνώριση του συνδρομητή ή και του χρήστη κινητής τηλεφωνίας.
